قرارداد هسته ای آمریکا و هند, آلترناتیوی در برابر ایران و چین

حدود یک هفته بعد از اینکه مجلس نمایندگان آمریکا پیمان هسته ای غیر نظامی آمریکا و هند را که به ممنوعیت سه دهه ای تجارت هسته ای با هند خاتمه می دهد تصویب کرد, روابط چین با آمریکا به دلیل پیمان تسلیحاتی با تایوان به حال تعلیق درآمد و مناسبات هند و ایران نیز به سردی گرایید

حدود یک هفته بعد از اینکه مجلس نمایندگان آمریکا پیمان هسته‌ای غیر نظامی آمریکا و هند را که به ممنوعیت سه دهه‌ای تجارت هسته‌ای با هند خاتمه می‌دهد تصویب کرد، روابط چین با آمریکا به دلیل پیمان تسلیحاتی با تایوان به حال تعلیق درآمد و مناسبات هند و ایران نیز به سردی گرایید.

حدود یک هفته بعد از اینکه مجلس نمایندگان آمریکا پیمان هسته‌ای غیر نظامی آمریکا و هند را که به ممنوعیت سه دهه‌ای تجارت هسته‌ای با هند خاتمه می‌دهد تصویب کرد، روابط چین با آمریکا به دلیل پیمان تسلیحاتی با تایوان به حال تعلیق درآمد و مناسبات هند و ایران نیز به سردی گرایید.

قرارداد هسته‌ای هند و آمریکا که توسط جورج بوش، رییس‌جمهور این کشور و مانموهان سینگ، نخست وزیر هند به امضا رسید، هند به فناوری و انرژی هسته‌ای ارزان غرب دسترسی خواهد داشت به شرط آن که به بازرسان هسته‌ای سازمان ملل اجازه بازرسی در برخی از تاسیسات خود را بدهد. این پیمان دو روز پیش رسما توسط وزیر خارجه آ‌مریکا و همتای هندی وی به امضا رسید.

اهمیت این پیمان برای آمریکا نیز به حدی بود که بوش به خاطر تصویب آن به مجلس نمایندگان تبریک گفت. وی تصویب این قرارداد را از سوی مجلس نمایندگان گامی بزرگ در جهت تغییر در روابط آمریکا و هند دانست.

اما تصویب پیمان هسته‌ای غیر نظامی هند و آمریکا با انتقاد مخالفانی مواجه شد که معتقدند هند اولین بار در سال ۱۹۷۴ آزمایش هسته‌ای انجام داد و پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) را نیز امضا نکرده است.

در حالی که این نگرانی درباره‌ ایران، کره شمالی، پاکستان و ونزوئلا نیز همواره وجود داشته و اینها متهم به تلاش برای دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای هستند، معاهده اخیر هند و آمریکا موجب اعتراض برخی نمایندگان آمریکا و نیز جمهوری اسلامی ایران شده است.

این مصوبه از سوی دیگر باعث تقویت نظارت آمریکا بر هر گونه همکاری هسته‌ای غیر نظامی آمریکا با هند خواهد شد و پاره ای نگرانی‌ها درباره‌ گسترش سلاح های هسته‌ای و همچنین نیازهای انرژی هند را تعدیل می‌کند ولی به هر شکل کشورهایی چون ایران و چین و کره شمالی از ادامه این روند اظهار ناخشنودی کردند. چین نگران است و ایران متوقع و کره شمالی نیز در آستانه توافق تاریخی دیگری با آمریکاست که در صورت تحقق بخش عمده ای از نگرانی های غرب را از میان خواهد برد.

نگرانی چین بابت پیشرفت تسلیحاتی هند و دستیابی آن به تجهیزات فوق مدرن است و توقع ایران نیز ناشی از تبعیضی است که در قبال کشورهای خواهان دستیابی به انرژی هسته ای اعمال می شود.

از سوی دیگر تصمیم آمریکا برای فروش شش و نیم میلیارد دلار تسلیحات به تایوان موجب تعلیق روابط دیپلماتیک و نظامی چین با ایالات متحده شد و این مسئله شکل دیگری از آلترناتیوسازی از نوع بومی و منطقه ای را در برابر قدرتی به نام چین به ظهور رساند.

سخنگوی وزارت دفاع امریکا اعلام کرد: پکن به واشنگتن اعلام کرده است که چندین دیدار مسئولان بلندپایه و نیز طرحهای همکاری ارتش‌های دو کشور را صورت نخواهد داد.

در این حال مقامات امریکایی از قطع مجموعه‌ای از تماس‌های دیپلماتیک و نظامی چین با امریکا ابراز تاسف کرده و گفتند چین با سیاسی کردن روابط نظامی موجب از بین رفتن فرصت‌ها می‌شود.

تلاش های آمریکا برای تغییر در روند هسته ای شدن کره شمالی که به موازات قرارداد با هند انجام شد نیز در نوع خود واجد اهمیت است.

هفته گذشته، مذاکره کننده‌ هسته‌ای ارشد آمریکا برای گفتگو با مقامات کره شمالی در راستای احیای روند مذاکرات شش جانبه به این کشور سفر کرد.

کریستوفر هیل، فرستاده ویژه امریکا در مذاکرات مربوط به خلع سلاح هسته‌ای کره شمالی گفت مذاکرات اساسی را در طی اقامت خود در کره شمالی برگزار کرده است.

هیل که مذاکرات طولانی را با کیم کی گوان همتای کره شمالی خود و سایر مقامات این کشور در پیونگ یانگ برگزار کرد، به جزییات بیشتری در این زمینه اشاره نکرد.

کره شمالی که از اقدام نکردن آمریکا برای حذف نام این کشور از فهرست کشورهای حامی تروریسم ناخشنود بود اعلام کرد که غنی سازی اورانیوم را در تاسیسات هسته‌ای یانگ بیون مجددا آغاز می کند. این کشور چندی پیش بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از مجتمع هسته‌ای یانگ بیون اخراج کرده بود.

رویکرد دوگانه هسته ای آمریکا که در برخورد این کشور با کره شمالی و ایران از یکسو و هندوستان از سوی دیگر مشاهده می شود و نیز کمک تسلیحاتی به تایوان در برابر چین، تا اندازه ای موجب بروز تهدید هایی از سوی آنها علیه طرف های مقابل شده است. آمریکا به نوعی دست به اقداماتی برای ایجاد موازنه قدرت و کاستن از برتری و نفوذ دشمنان خود در منطقه شرق آسیا زده است که صدا و تاثیر آن به ایران نیز رسیده است.

محمد سعیدی" در گفتگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی اظهار داشت: شیوه ای که برخی کشورهای دارای فناوری هسته ای برای انتقال این فناوری به کشورهایی که عضو معاهده ان.پی.تی نیستند، اتخاذ کرده اند جامعه بین المللی را با بحران های جدیدی روبرو خواهد ساخت که این بحران ها اجتناب ناپذیر است.

معاون بین الملل سازمان انرژی اتمی ایران با بیان اینکه کشورهایی که عضو ان.پی.تی نیستند، نمی توانند از مزایای این معاهده برخوردار شوند، ادامه داد: شیوه انتقال فناوری های هسته ای به کشورهای غیر عضو ان.پی.تی استانداردهای دوگانه را رواج خواهد داد.

اشاره سعیدی مشخصا به موضوع قرارداد هند و آمریکا بود. وی اضافه کرد: همکاری در زمینه انتقال فناوری های هسته ای به کشورهای غیر عضو ان.پی.تی نه تنها چارچوب اعتبار و تمامیت این معاهده را دچار مخاطره خواهد کرد بلکه بیش از پیش، به این تناقض آشکار دامن خواهد زد که بین کشورهایی که به این معاهده ملحق شده اندبا کشورهایی که ملحق نشده اند هیچ تفاوتی وجود ندارد و هند که دارای سلاح اتمی است، معاهده منع تولید و تکثیر سلاح های هسته ای (ان.پی.تی) را امضا نکرده است.

بر اساس توافقنامه همکاری هسته ای آمریکا و هند، واشنگتن مواد هسته ای را به دهلی نو که معاهده ان.پی.تی را امضا نکرده، صادر خواهد کرد. قبل از آن دولت فرانسه نیز یک توافقنامه همکاری هسته ای با هند امضا کرده بود.

در این حال نخست وزیر هند اقدام به پیش دستی کرد و همصدا با آمریکا در یک کنفرانس خبری در پایان نهمین اجلاس هند - اتحادیه اروپا گفت:

ـ "ما از ظهور یک دولت دارای تسلیحات هسته ای در منطقه خود حمایت نمی کنیم بنا براین احتمال حمایت ما از برنامه تسلیحات هسته ای ایران وجود ندارد."

به نظر می رسد آمریکا روی هند به عنوان یکی از اعضای جنبش غیر متعهدها حساب ویژه ای باز کرده و حالا هند نیز متقابلا یکی از اهرم های قدرت و بازوهای فشار ایالات متحده در منطقه پرمخاطره شرق خواهد بود. پیمان نظامی آمریکا با هند علاوه بر اینکه قادر است مسیر مذاکرات خط لوله را تحت الشعاع قرار دهد، تا اندازه ای می تواند آلترناتیوی در مقابل چین و کره شمالی و ایران باشد و تنگناهای تازه ای در برابر آنها قرار دهد.

شاید از همین روست که دولت جورج بوش پس از حصول اطمینان از موافقت کره شمالی با طرح بازرسی تاسیسات هسته‌ای، نام این کشور را از فهرست سیاه کشورهای حامی تروریسم خارج کرد. و هم شاید کره شمالی این شرایط مشروط را پذیرا شود و در آینده قراردادی مشابه آنچه در دهلی نو منعقد شد، در پیونگ یانگ نیز نوشته شود.