هالیوود خسیس می شود

تغییر در صنعت سینمای آمریکا آسان نیست

منتقدان سینمایی می‌گویند،‌ صنعت سینمای هالیوود قصد تغییر و تحول کلی دارد و می‌خواهد در کار تولید محصولات خود، مسیر تازه‌‌‌ای را بپیماید. نشانه‌هایی که از هالیوود می‌آید، خبر از این تغییر و تحول می‌دهد، اما منتقدانی که این سیگنال‌ها را دریافت کرده‌اند،‌ می‌گویند انجام چنین کاری برای هالیوود راحت و آسان نیست. از یک سو تهیه‌کنندگان سن و سال‌دار هالیوودی باید خود را مجاب کنند که با شرایط روز حرکت کنند و به اصطلاح «به روز» شوند و از سوی دیگر، باید دید آیا آنها می‌توانند در انجام چنین کاری موفق شوند یا خیر.

صنعت سینما از دیرباز تاکنون فیلم‌‌های پرهزینه‌‌ای را تولید کرده که برخی از آنها در جدول گیشه نمایش شکست تجاری خورده و برخی هم فقط توانسته‌اند هزینه‌های کلان تولید خود را جبران کنند. البته فیلم‌های گران‌قیمتی هم بوده که موفق به کسب سود شده‌‌اند. برای مثال «آواتار» که با هزینه ۳۰۰ میلیون دلاری خود (که البته هیچ‌وقت از سوی کمپانی فوکس قرن بیستم تهیه‌کننده فیلم، این رقم تایید نشد)‌ لقب گران‌ترین محصول کل تاریخ صنعت سینما را گرفته، در ۴ هفته اول نمایش خود یک میلیارد و ۳۴۸ هزار دلار فروش کرد. ۴۴۵ میلیون دلار از این رقم به آمریکای شمالی اختصاص داشته و ۹۰۰ میلیون دلار باقیمانده، مربوط به فروش آن در دیگر کشورهای جهان بوده است. در عین حال، نمایش عمومی موفقیت‌آمیز این فیلم ادامه دارد.

اما تولید فیلم‌‌های پر سر و صدا و پر هزینه، مربوط به تاریخ گذشته هالیوود است و حالا خبر می‌رسد که هالیوود‌نشینان قصد ایجاد اصلاحات تازه در دل سیستم قدیمی خود را دارند. گفته می‌شود موفقیت بیش‌بینی نشده و غیرقابل انتظار چند فیلم کم‌خرج و گمنام که الزاما ستارگان سرشناس سینما را در نقش‌های اصلی خود ندارد الهام‌بخش هالیوود در حرکت جدید‌آن شده است. در این میان، الهام‌بخش اصلی موفقیت کلان «فعالیت فراطبیعی» در جدول گیشه نمایش سینماهای آمریکای شمالی است. این فیلم که با هزینه اندک زیر ۵۰ هزار دلاری تهیه شده، در نمایش عمومی خود در آمریکا حدود ۱۰۸ میلیون دلار فروش کرده است. فیلم در اولین هفته‌های نمایش حتی در فهرست ۱۰ فیلم اول جدول هفتگی نمایش قرار نداشت. اما تبلیغات شفاهی تماشاگران- که دیگران را تشویق به تماشای آن می‌کردند- باعث شد این فیلم بتدریج با افزایش فروش روبه‌رو شود و پس از ورود به جدول ۱۰ فیلم اول هفتگی نمایش (در نهمین هفته اکران عمومی)‌ تا ردیف دوم این جدول هم ارتقا پیدا کند!

کمپانی پارامونت که تهیه‌کننده فیلم «فعالیت فراطبیعی» است، اولین کمپانی بزرگ فیلمسازی هالیوود است که دست به تاسیس یک واحد جدید سینمایی زده است. هدف این واحد، سرمایه‌گذاری روی فیلم‌هایی با هزینه‌های معقول و اندک است. به این ترتیب پارامونت در کنار تولید انواع و اقسام فیلم‌های پرسروصدا و پرخرج خود، از این پس دست به تولید فیلم‌هایی می‌زند که با هزینه‌هایی کمتر از ۱۰۰ هزار دلار تهیه خواهند شد. اما هالیوود و واشنگتن هر دو، در ماه‌های اخیر با یک واقعیت تلخ و بی‌رحم مواجه شده‌اند. به همان اندازه که مسوولان رسمی کشور در واشنگتن برای تحقق شعار تبلیغاتی اوباما با عنوان «تغییر» با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند، تغییرات در هالیوود هم کار راحت و ساده‌‌ای نیست. هالیوود هم برای تحقق شعار و خواست خود، باید مشکلات و موانع زیادی را از سر راه پر پیچ و خم خود بردارد.

● تاثیر بحران اقتصادی بر سینما

یکی از واقعیت‌هایی که اهالی اقتصاد و متخصصان در این رشته به آن اشاره می‌کنند، این است که به هیچ‌وجه نمی‌توان این نکته را انکار کرد که تجارت و اقتصاد در یک سال و نیم اخیر، دستخوش تغییرات بسیار زیادی شده است، بحران اقتصادی یک سال و نیم قبل منطقه وال‌ استریپ، کل جهان را درگیر خود کرد و سیاستمداران و خبرگان اقتصادی طی این مدت، در تلاش بوده‌اند تا راه‌حل‌های خوبی برای مهار آن پیدا کنند. آنها تا حدودی هم در کارشان موفق بوده‌اند. اما نتیجه کار این بود که بسیاری در رشته‌های مختلف اقتصادی (و از جمله صنعت سینما)‌ به فکر بازنگری در شیوه فعالیت‌های خود بیفتند. نمی‌توان تاثیر بحران اقتصادی بر تصمیمات مسوولان کمپانی‌های فیلمسازی را نادیده گرفت. تاریخ همیشه داور خوبی بوده است و همین تاریخ می‌گوید که استراتژی کمپانی‌های فیلمسازی همیشه براساس واقعیت‌های موجود تعیین می‌شود، مدیران کمپانی‌های فیلمسازی شاید فیلم‌هایی را تهیه و تولید کنند که ارتباطی به واقعیت‌های روز جامعه ندارد، ولی خودشان در هر حال درس‌های لازم را از اتفاقات تاریخی و اجتماعی می‌گیرند!

● فیلم کم خرج، سینما را ورشکست نمی‌کند

یک شعار قدیمی که بسیاری از مردم آن را قبول دارند، اشاره به این دارد که موفقیت زمانی نصیب کسی یا چیزی می‌شود که در یک زمان و مکان درست اتفاق بیفتد. هالیوود هم به این شعار اعتقاد دارد. ولی خیلی وقت‌ها وقتی فیلمی در زمان درست خودش به نمایش عمومی درمی‌آید، با موفقیتی روبه‌رو نمی‌شود. صنعت سینما به خاطر دیدگاه جدید خود قصد دارد فیلم‌هایی کم‌خرج را تولید کند که اگر موفقیتی در گیشه نمایش به دست نیاورد، حداقل شکست تجاری هم نخورد.

وقتی صحبت از هالیوود می‌شود، مثال‌های زیادی می‌توان زد که صنعت سینما و دنیای سرگرمی در تلاش است تا از خطاها و اشتباهات گذشته خود درس عبرت بگیرد. البته موضوع تولید فیلم‌های کم خرج در شرایطی مطرح می‌شود که صنعت سینما چند سالی است در حال بحث در ارتباط با رشد صعودی هزینه‌های تولید محصولات خود است.

اهل فن بعید می‌دانند کمپانی‌های بزرگ فیلمسازی حتی اگر به سمت تولید محصولات کم خرج بروند، دست از تولید فیلم‌های پرسرو صدای اکشن خود بردارندگاهی اوقات، هزینه‌های تولید یک فیلم سینمایی آنقدر بالا می‌رود که حتی صدای مدیران استودیویی را هم درمی‌آورد، تازه‌ترین نمونه از این دست، قسمت چهارم مجموعه فیلم کمیک استریپی «اسپایدرمن/ مرد عنکبوتی» است. پس از چند ماه کش‌و قوس در روابط میان تهیه‌کنندگان فیلم در شرکت سونی و سام ریمی کارگردان آن، معلوم شد بحث و اختلاف اصلی نه بر سر فیلمنامه و مسائلی از این دست که درباره رقم بالای هزینه تولید آن است. قسمت‌های قبلی فیلم (با آن که فروش خوبی در جدول گیشه نمایش داشته‌اند) به صورت متوسط با هزینه‌هایی ۱۳۰ تا ۱۸۰ میلیون دلاری تهیه شدند. شرکت سونی پس از لغو قرارداد همکاری‌اش با ریمی گفته قسمت جدید فیلم را با هزینه‌ای «معقول و متعادل» تولید خواهد کرد. این مورد را می‌توان به تعداد بیشتری فیلم تعمیم داد.

● موفقیت‌های پیش‌بینی نشده

اما موفقیت خوب مالی فیلم‌هایی مثل فعالیت فراطبیعی باعث شده تا تهیه‌کنندگان سینما سخت به فکر فرو بروند. نمایش عمومی این فیلم دلهره‌آور برای پارامونت حکم یک سود خالص را داشته است، طبیعی است که نه فقط این کمپانی، بلکه بقیه کمپانی‌های بزرگ فیلمسازی هم در رابطه بانوع تولید محصولات خود (و هزینه‌هایی که صرف آنها می‌کنند) دست به بازنگری اساسی در نحوه تفکر و شیوه کار خود بزنند. بسیاری از منتقدان سینمایی وضعیت «فعالیت فراطبیعی» را با «پروزه بدویچ» در یک دهه قبل مقایسه می‌کنند. این فیلم کم خرج، در اکران آمریکایی خود بیش از ۲۰۰ میلیون دلار فروش کرد. منتقدان سینمایی می‌گویند اگر کمپانی‌های فیلمسازی در آن زمان درس‌های لازم را از این فیلم و موفقیت پیش‌بینی نشده آن می‌گرفتند، صنعت سینما امروز وضعیت بسیار بهتری می‌داشت.

به اعتقاد منتقدان سینمایی، تولید فیلم‌های کم خرج از سوی کمپانی‌های فیلمسازی باعث می‌شود، آنها به سراغ قصه‌هایی ساده‌تر و مقبول‌تر بروند. این نکته باعث می‌شود در آینده شاهد تولید فیلم‌هایی بهتر و قابل قبول‌تر باشیم و دنیای سینما به سمت تولید فیلمهایی واقعگراتر برود. این در حالی است که اهل فن بعید می‌دانند کمپانی‌های بزرگ فیلمسازی حتی اگر به سمت تولید محصولات کم خرج بروند، دست از تولید فیلم‌های پرسرو صدای اکشن، ابر قهرمانانه و کمیک استریپ خود بردارند.

● بازیگران معروف در کنار بازیگران گمنام

فعالیت فراطبیعی، تنها محصول سال ۲۰۰۹ صنعت سینما نبود که با هزینه‌ای اندک، موفق به یک فروش بالا شد اما این فیلم هیچ بازیگر‌ سرشناسی نداشت و خارج از روال عادی فیلمسازی هالیوودی ساخته شد و همین نکته هم باعث شد فیلم هنگام مقایسه‌های سینمایی و هنری در کنار فیلم‌های «بخش کور» و «خماری صبحگاهی» قرار نگیرد. این دو فیلم هم با هزینه‌های اندک و البته ۱۵ میلیون دلاری و نه ۱۰۰ هزار دلاری ساخته شدند و در نمایش عمومی خود در آمریکای شمالی ۲۶۰ و ۲۷۷ میلیون دلار فروش کردند. در فیلم اول ساندرابولاک با یک نوجوان سیاهپوست گمنام همبازی شد و در دومین فیلم، برادلی کوپر که تا زمان نمایش عمومی آن یک بازیگر درجه ۲ محسوب می‌شد، ایفای نقش اصلی را به عهده داشت.

کمتر کسی فکر می‌کرد این فیلم‌ها در نمایش عمومی خود به چنین موفقیت بالایی دست پیدا کنند. به همین دلیل به این نوع فیلم‌ها لقب «پرفروش خواب‌آلود» داده‌اند. این لقب در دنیای سینما به آن دسته از محصولات سینمایی داده می‌شود که این مشخصه‌ها را داشته باشند: ۱ با هزینه تولید کمی ساخته شده باشند، ۲ بازیگران مشهوری نداشته باشند، ۳ فروش افتتاحیه آنها کم باشد و بتدریج این فروش زیاد شود، ۴ کسی انتظار موفقیت بالا برای آنها نداشته باشد و ۵ بتوانند به فروشی بالای ۱۰۰ میلیون دلار دست پیدا کنند. این نوع فیلم‌ها معمولا تبلیغات پرسروصدایی ندارند و تبلیغاتچی اصلی آنها، تماشگران خود فیلم هستند که به قدری از دیدن آن هیجان زده شده‌اند که به صورت شفاهی، دوستان و آشنایان خود را دعوت به تماشای فیلم مورد نظر می‌کنند.

● پرفروش‌های خواب‌آلود

تحلیلگران سینمایی می‌گویند، با گذشت زمان بر تعداد فیلم‌هایی که لقب پرفروش خواب‌آلود دارند، افزوده می‌شود. منتقدان سینمایی مهم‌ترین دلیل موفقیت این نوع فیلم‌ها را در قصه سرراست، صمیمی و بدیع این محصولات می‌دانند. معمولا فیلمنامه این فیلم‌ها حال و هوای تازه‌ای دارد که تا قبل از این صنعت سینما آنها را به تصویر نکشیده است. سوالی که در این ارتباط هم برای منتقدان سینمایی و هم برای مدیران استودیویی مطرح شده، این است که هالیوود چگونه می‌خواهد به قصه‌های تازه‌ای دست یابد و اگر فیلم‌هایی کم‌خرج را تهیه و تولید کند، آیا تضمینی برای موفقیت کلان مالی و هنری آنها وجود دارد؟ شبکه‌های تلویویزنی با تولید مجموعه‌هایی مثل «۲۴» و لاست / گمشدگان به موفقیت‌های زیادی دست پیدا می‌کنند. بسیاری دیگر از مجموعه‌های آنان نیز با موفقیت روبه‌رو می‌شوند.

ولی تفاوت‌های بین سینما و تلویزیون زیاد است و نمی‌توان همان نسخه‌ای که برای تلویزیون پیچیده می‌شود، برای سینما هم صادر شود. از آنجا که مردم برای سینما رفتن باید پول خرج کنند و از خانه‌های خود خارج شوند‌ (۲ نکته مهمی که در ارتباط با تلویزیون وجود ندارد)‌ حتما باید انگیزه‌ای قوی وجود داشته باشد تا آنها را وادار (یا ترغیب)‌ کند که چنین کاری انجام دهند. فقط یک فیلم جذاب است که می‌تواند چنین انگیزه‌ای را در تماشاچی به وجود بیاورد. یکی از مدیران استودیویی که می‌خواهد نامش فاش نشود،‌ می‌گوید: «همه ما می‌خواهیم هزینه تولید محصولاتمان کم باشد. اما بحث بر سر این است که کاهش هزینه‌ها نباید تاثیری منفی بر کلیت فیلم مورد نظر بگذارد. موفقیت فراوان مالی و انتقادی چند فیلم کم‌خرج، نمی‌تواند به معنی آن باشد که ما با یک جریان بزرگ روبه‌رو هستیم. شاید این نوع فیلم‌ها فقط مثل یک نسیم بوده و دوامی نداشته باشند.»

اما مدیران دیگر کمپانی‌های فیلمسازی مثل این همکار خود فکر نمی‌کنند. آنها منتظرند تا نتیجه کار کمپانی پارامونت را ببینند و تصمیم به راه‌اندازی واحدهای تولید محصولات کم‌خرج خود بگیرند. یکی از آنها می‌گوید صنعت سینما هم به فیلم‌های بزرگ و پرسروصدا احتیاج دارد و هم به فیلم‌های کوچک. صنعت سینما تا پیش از این، فقط به تولید محصولات گران‌قیمت و جنجالی خود اهمیت داده و اکنون وقت آن رسیده است که به آن سوی سکه هم نظری بیندازد. به اعتقاد یکی از منتقدان سینمایی، صنعت سینما از تولید محصولات کم‌خرج خود هیچ لطمه‌ای نخواهد خورد. حتی اگر این محصولات در گیشه نمایش با فروش بالا و چشمگیری روبه‌رو نشوند، باز هم جای نگرانی نیست. هزینه تولید این فیلم‌ها آنقدر کم است که عدم موفقیت ‌مالی آنها باعث رنجش یا ورشکستگی کسی نخواهد شد.

مترجم: کیکاووس زیاری

منبع: رویترز