تکیه گاه های ایران در توسعه گردشگری فرهنگی

کشور ایران به عنوان سرزمینی که از هزاره سوم پیش از میلاد به طور مستقیم در ارتباط با تمدن ها و فرهنگ های همجوار مانند بین النهرین, هند و بوده است می تواند الگوی مناسبی جهت بررسی ارتباط اجتماعی و گردشگری فرهنگی باشد

● ایران نمونه مهم ارتباط اجتماعی در تاریخ جهان:

کشور ایران به‌عنوان سرزمینی که از هزاره سوم پیش از میلاد به‌طور مستقیم در ارتباط با تمدن‌ها و فرهنگ‌های همجوار مانند بین‌النهرین، هند و... بوده است می‌تواند الگوی مناسبی جهت بررسی ارتباط اجتماعی و گردشگری فرهنگی باشد.

در این ارتباط وجود تاریخ و فرهنگ سرشار از جاذبه‌های متعدد، چهره‌های زیبا و درخشانی را برجای نهاده است و تمامی راه‌ها را جهت توسعه گردشگری فرهنگی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و موثرترین انواع گردشگری در جهان گشوده است.با ارائه تصویری روشن و ساده از نقش گردشگری فرهنگی در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع شهری و روستایی مناطق مختلف ایران، می‌توان راهکارهای پیش روی توسعه این بخش را شناسایی و مطابق با فرهنگ بومی موجود چارچوب مناسبی جهت ایجاد فرهنگ عمومی گردشگری فرهنگی ترسیم کرد.

ایران با توان بالای خود از حیث برخورداری از جاذبه‌های مختلف گردشگری چه فرهنگی و چه طبیعی (cultural and natural attractions) می‌تواند به‌عنوان یکی از مناطق بکر توریست‌پذیر در جهان قلمداد شود. این امر می‌تواند با شناسایی ـ طبقه‌بندی و ارائه دیدگاهی دقیق از وجود بناهای تاریخی ـ آداب و رسوم ـ آثار فرهنگی معاصر ـ زندگی مردم ـ ایلات و عشایر ساکن و کوچ‌رو و... در آن، با تمامی ویژگی‌هایشان (آداب و رسوم شیوه معیشت سنت‌ها...) صورت پذیرد.

به عبارت دیگر استفاده از جاذبه‌های فرهنگی با تمامی نمادهای آن بخش مهمی از ضوابط توسعه گردشگری در بسیاری از کشورها قلمداد می‌شود. مسلما برنامه‌ریزی دقیق بر گردشگری فرهنگی در کشور راهکاری مناسب جهت جذب جهانگردان بیشتر و معرفی فرهنگ و زندگی اقوام ایران بوده و نقش عمده و موثری در پیشرفت اهداف اقتصادی خواهد داشت.

ایران، سرزمینی است که از لحاظ موقعیت جغرافیایی خاص دارای آب و هوای بسیار متنوع است و این تنوع در آب و هوا زمینه مناسبی برای انواع مختلف زندگی شهری ـ روستایی و عشایری در طول تاریخ ۷ هزار ساله آن ایجاد کرده است. در حقیقت آشنایی با سنت‌ها و آداب و رسوم مذهبی و اجتماعی، موسیقی، جشن‌ها، نوع پوشش، لباس و حتی غذا بیانگر فرهنگ کهن و قدیمی این سرزمین است.

نقش ایران به‌عنوان یک مسیر ارتباطی و پلی که آسیا و اروپا و یا دنیای شرق و غرب را به هم متصل کرده است، همواره باعث جلب نظر فرهنگ‌ها و تمدن‌های متعدد در طول تاریخ شده است؛ به عبارت دیگر ارتباطات اجتماعی را برای نخستین بار در جهان می‌توان در ایران زمین یافت. مهمان نوازی ایرانیان نیز در اثر این ارتباطات فرهنگی در طول تاریخ جنبه عینی به خود گرفته است و در کنار آثار مدنی رنگ و بوی زیبایی را به خود بخشیده است.جغرافیای این کشور، باعث به وجود آمدن بکرترین و زیباترین آثار طبیعی در جهان شده است.

اختلاف اقلیمی بین نقاط مختلف ایران گاه باعث شکل‌گیری جذابیت‌های اکوتوریستی خاص شده است. تفاوت دمای حداکثر ۳۵ درجه در برخی اوقات و مشاهده پدیده‌ها و پوشش استوایی، کاملا خشک و بیابانی و کاملا کوهستانی به همراه انواع شیوه‌های زندگی مطابق با مناطق ذکر شده فرهنگ‌های بومی و شیوه‌های معیشتی خاصی را موجب شده که همگی آنان در کنار یکدیگر فرهنگ ایرانی را به وجود آورده است. این فرهنگ در کنار و یا بهتر بگوییم در تعامل با دیگر فرهنگ‌ها، گردشگری را در ردیف اولین فرصت‌های توسعه در ایران قرار داده است که در یک تعامل بین‌المللی می‌تواند به پایداری دست یابد.اما اگر گردشگری فرهنگی را مهم‌ترین رکن این پایداری قرار دهیم طبیعتا ساز و کارهای لازم و ضروری را باید شناسایی کنیم.

مهم‌ترین ابزار این توسعه ایجاد ارتباطات اجتماعی با دیگر فرهنگ‌ها و شناساندن دقیق و علمی فرهنگ و تمدن ایرانی به ملل دیگر از راه‌های تبلیغاتی و بازاریابی بین‌المللی است. ابزار دیگر، شناسایی و برنامه‌ریزی بسیار دقیق جاذبه‌های فرهنگی به‌عنوان مبانی و اصول گردشگری فرهنگی است.به همین جهت سعی می‌کنیم تصویری روشن از مهم‌ترین نمادها و یا جاذبه‌های فرهنگی ایران ارائه دهیم. در یک تقسیم‌بندی می‌توان موارد زیر را به‌عنوان اصلی‌ترین شاخه‌ها و جاذبه‌های گردشگری فرهنگی برشمرد:

۱) آثار و بناهای تاریخی

ایران با بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار اثر تاریخی- ملی بی‌شک در ردیف برترین کشورهای جهان از حیث تنوع در آثار تاریخی بشمار می‌رود.

۲) آداب و رسوم بومی، منطقه‌ای و ملی

به‌دلیل تاریخ، تمدن و فرهنگ طولانی این سرزمین و وجود عقاید دینی و مذهبی گوناگون، باورهای تاریخی و اسطوره‌ای فراوانی در دل این سرزمین ریشه دوانیده است که گاه در قالب آیین‌های‌ دینی، ملی و یا تلفیقی از هر دو در جای‌جای این مرز و بوم به صورت مراسم، کارناوال‌ها و فستیوال‌ها جلوه‌گر می‌شود: مراسم نوروز و آیین‌های مذهبی از آن جمله‌اند.

۳) شیوه‌های معیشت زیست‌محیطی

تنوع اقلیم و به دنبال آن متفاوت بودن شیوه‌های زندگی در ایران تاثیر به سزایی در نحوه زندگی مردم داشته است، فناوری غذا و تنوع آن، محل سکونت، ابزار زندگی و... باعث شده در حال حاضر شیوه‌های معیشتی گوناگونی را در فلات ایران مشاهده کنیم که هر کدام نیز سنت‌ها و مراسم خاصی را به دنبال دارد.

۴) اقوام، ایلات و عشایر و همه گروه‌های قومی و نژادی

سابقه سکونت در فلات ایران بر اساس کاوش‌های باستان‌‌شناسان ایرانی و خارجی به حدود ۶۰ هزار سال می‌رسد، این آثار در غرب ایران بیانگر سکونت انسان و یا بهتر بگوییم اقوامی است که طی دوره‌های مختلف تاریخی در مناطق مختلف این سرزمین ساکن شده و هر کدام دارای ویژگی خاص انسان‌شناختی است.

زبان‌ها، گویش‌ها و لهجه‌های مختلف گاه باعث ایجاد زیبایی همراه با ستایش است، ارتباط اجتماعی اقوام ایرانی با دیگر اقوام همجوار باعث در هم آمیختگی فرهنگی و نژادی شده، به‌گونه‌ای که با زندگی در میان این گونه‌های نژادی و قومی احساس می‌شود و تاریخ در حال تکرار است.

۵) یادمان‌ها، بناهای فرهنگی و موزه‌ها

به‌دلیل سابقه تاریخی و فرهنگی ایران همچنین تنوع اقلیم شاهد وجود موزه‌ها و بناهای فرهنگی متعددی در اکثر مناطق شهری و روستایی ایران هستیم، هر اقلیم به همراه فرهنگی خاص باعث خلق اشیا، ابزار و آثاری فراوان شده است، موزه‌های آثار تاریخی، آثار هنری معاصر، مردم‌شناسی و... افق روشنی را فراروی بازدیدکنندگان قرار می‌دهد.