کی به اختلال تکاملی کودک مشکوک شویم؟

کسب توانایی‌ها به ۲ عامل وابسته است؛ یکی اینکه ذاتا چقدر بدن آماده‌ای دارند و دیگر اینکه چقدر برای پرورش این قابلیت‌ها به آنها کمک شده است. در هر ۲ حالت، چنانچه کمبودی وجود …

کسب توانایی‌ها به ۲ عامل وابسته است؛ یکی اینکه ذاتا چقدر بدن آماده‌ای دارند و دیگر اینکه چقدر برای پرورش این قابلیت‌ها به آنها کمک شده است. در هر ۲ حالت، چنانچه کمبودی وجود داشته باشد، اختلال تکاملی بروز می‌کند. هر ۲ عامل با تشخیص زودرس قابل درمان هستند. از این به بعد تلاش ما این خواهد بود که با توجه به سن کودک، هر توانایی‌ای را که نقش کلیدی دارد و اگر کودک آن را کسب نکرده باشد؛ احتمال اختلال تکاملی وجود دارد؛ بیان کنیم.

از تولد تا ۲ ماهگی، اگر هریک از ۱۲ حالت زیر وجود داشته باشد، کودک حتما نیازمند بررسی بیشتر است:

۱) تا ۱۵ روزگی به وزن اول تولد خود نرسد.

۲) موقع شیرخوردن بین بلعیدن و مکیدن وی ناهماهنگی باشد و به اصطلاح شیر مدام در گلوی نوزاد بپرد.

۳) هنگام شیر خوردن به نفس‌نفس زدن بیفتد و تعداد تنفس وی از ۶۰ بار در دقیقه بیشتر شود یا قلب وی از۶۰ بار در دقیقه کمتر ضربان داشته باشد (در این سن ضربان طبیعی قلب حدود ۱۰۰ بار در دقیقه است).

۴) وقتی با او حرف می‌زنیم یا جغجغه‌ای را برایش به آرامی تکان می‌دهیم برایش جلب توجه نمی‌کند و حرکت‌های دست‌ها و پاهایش را متوقف نمی‌کند یا آرام نمی‌شود.

۵) حرکت‌های دست‌ها و پاهایش قرینه نیستند و برخی کارها را با اندام یک طرف اصلا نمی‌تواند انجام بدهد یا حرکت لازم را ندارد.

۶) خیلی لخت است یا خیلی اندام‌های سفتی دارد و همیشه دست‌ها و پاهایش یا کنار بدن آویزان است یا اینکه به صورت جمع شده (خم شده) است و اجازه نمی‌دهد دست‌ها و پاهایش را باز کنیم.

۷) انگشت شست دایما زیر چهار انگشت دیگر مخفی است و اگر با چیزی مثل مداد یا انگشت خودمان، انگشتان وی را لمس کنیم، به آن چنگ نمی‌زند.

۸) با صدای ناگهانی از جا نمی‌پرد.

۹) صدای گریه خیلی بم یا خیلی زیر دارد.

۱۰) بیش از حد بی‌قرار و تحریک‌پذیر است. مثلا با بیدار کردن وی، ناگهان دست و پایش شروع به لرزیدن می‌کند.

۱۱) حرکت چشم‌هایش مثل عروسک است و با چرخاندن سر چشم‌هایش نمی‌چرخد و از حرکت سر تبعیت نمی‌کند.

۱۲) از خود صداهای عجیب و غریب در می‌آورد.

باید توجه داشت که به طور طبیعی نوزاد وقتی به شکم خوابانیده می‌شود به تدریج می‌تواند سر خود را برای لحظه‌ای از زمین بلند کند، روزانه حدود ۱۶ ساعت می‌خوابد، برنامه خواب وی به تدریج منظم می‌شود و با شنیدن صدای مادر آرام می‌شود. گریه‌های ناشی از دردهای شکمی می‌توانند به‌طور طبیعی تا ۲ تا ۳ ماهگی ادامه داشته باشند. وقتی او را بغل می‌کنیم، به تدریج می‌تواند سر خود را بدون اینکه به اطراف سقوط کند نگه دارد و می‌تواند اشیایی را که در دست او گذاشته می‌شود با چنگ زدن نگه دارد.

دکتر بهرام دلاور

متخصص اطفال دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران