فرمایشاتی از حضرت علی برای درس گرفتن در وقایع این روزها

وقایع روزهای اخیر و نحوه کنش ها و واکنش ها نسبت به مردم، ما را وا می دارد تا باز با مراجعه به کتب دینی و سیره و سفارشات پیامبران و امامان و بزرگان دینی، راه حلی انسانی و اسلامی برای …

وقایع روزهای اخیر و نحوه کنش ها و واکنش ها نسبت به مردم، ما را وا می دارد تا باز با مراجعه به کتب دینی و سیره و سفارشات پیامبران و امامان و بزرگان دینی، راه حلی انسانی و اسلامی برای نحوه برخورد با مردم، مخالفان، معترضان و حتی دشمنان بیابیم. این روزهای نزدیک به عید غدیر است و بسیار درخور دیدم که از تعالیم حضرت علی با مسئولان و مقامات بگویم.

نخست دشمنان. علی به صراحت می فرماید که حرف حق را حتی اگر از دشمنت شنیدی بپذیر و حرف ناحق را ولو از دوستت شنیدی نپذیر. می خواهم به صراحت بگویم این نکته ای است که امروزه ما نه تنها به طور کامل از آن غافل مانده ایم، بلکه دقیقاً عکس آن عمل می کنیم! او در جای دیگر می فرماید، مردم دو دسته‌اند: دسته‌ای برادر دینی تو و دسته دیگر همانند تو در آفرینش اند. نگاه کنید که حتی چه نگاه انسانی و بدون تبعیض نسبت به همه، حتی غیرخودی ها دارد.

علی فرمایشاتی را برای نحوه رفتار مالک اشتر در زمینه های مختلف و با اشخاص و در موقعیت های مختلف به ایشان می کند.

درباره رفتار با مردم: او توصیه می کند که مهربانی با مردم را پوشش دل خویش قرار دهد و با همه دوست و مهربان باشد. حتی هشدار می دهد که مبادا هرگز با مردم همچون حیوانات شکاری بود، به طوری که خوردن آنان را غنیمت دانست!

در ادای وظیفه و نحوه اطاعت پذیری تأکید می ورزد: «به مردم نگو به من فرمان دادند و من نیز فرمان می‌دهم، پس باید اطاعت شود که این گونه خود بزرگ بینی، دل را فاسد و دین را پژمرده و موجب زوال نعمت‌هاست. و اگر با مقام و قدرتی که داری دچار تکبر یا خود بزرگ بینی شدی، به بزرگی حکومت پروردگار که برتر از حکومت توست بنگر، که تو را از سرکشی نجات می‌دهد و تندروی تو را فرو می‌نشاند و عقل و اندیشه‌ات را به جایگاه اصلی بازمی‌گرداند».

و اما ستم در حق مردم: انصاف را رعایت کن که اگر چنین نکنی ستم روا داشته‌ای و کسی که به بندگان خدا ستم روا دارد، خدا به جای بندگانش دشمن او خواهد بود و آن را که خدا دشمن شود، دلیل او را نپذیرد، که با خدا سر جنگ دارد تا آنگاه که بازگردد، یا توبه کند؛ و چیزی چون ستمکاری نعمت خدا را دگرگون نمی‌کند و کیفر او را نزدیک نمی‌سازد، که خدا دعای ستم‌دیدگان را می‌شنود و در کمین ستمکاران است.

سخنان او در مورد گزینش فرماندهان و نظامیان و نیروهای امنیتی و انتظامی که بسیار شنیدنی است و انگار اینک با ما سخن می گوید: برای فرماندهی سپاه کسی را برگزین که خیرخواهی او برای خدا و پیامبر و امام تو بیشتر، و دامن او پاک‌تر، شکیبایی او برتر باشد، از کسانی که دیر به خشم آید و عذرپذیرتر باشد و بر ناتوان رحمت آورد و با قدرتمندان، با قدرت برخورد کند. درشتی، او را به تجاوز نکشاند و ناتوانی او را از حرکت باز ندارد. سپس در نظامیان با خانواده‌های ریشه دار، دارای شخصیت حساب‌شده، خاندانی پارسا، دارای سوابق نیکو و درخشان که دلاور و سلحشور و بخشنده و بلندنظرند، روابط نزدیک برقرار کن.

از خون‌ریزی بپرهیز و از خون ناحق پروا کن که هیچ چیز همانند خون ناحق کیفر الهی را نزدیک، مجازات را بزرگ و نابودی نعمت‌ها را سرعت نمی‌بخشد و زوال حکومت را نزدیک نمی‌گرداند، و روز قیامت خدای سبحان قبل از رسیدگی اعمال بندگان، نسبت به خون‌های ناحق ریخته شده داوری خواهد کرد. پس با ریختن خونی حرام، حکومت خود را تقویت مکن، زیرا خون ناحق پایه‌های حکومت را سست و پست می‌کند و بنیاد آن‌را برکنده، به دیگری منتقل می‌سازد و (خطاب به مالک می گوید) تو نه در نزد من و نه در پیشگاه خداوند عذری در خون ناحق نخواهی داشت، چراکه کیفر آن قصاص است و از آن گریزی نیست.

درباره قضات و نحوه داوری شان: از میان مردم برترین فرد نزد خود را برای قضاوت انتخاب کن. کسانی که مراجعه فراوان آنها را به ستوه نیاورد و برخورد مخالفان با یکدیگر او را خشم‌ناک نسازد. در اشتباهاتش پافشاری نکند و بازگشت به حق پس از آگاهی برای او دشوار نباشد. طمع را از دل ریشه‌کن کند و در شناخت مطالب با تحقیقی اندک رضایت ندهد... کسی که ستایش فراوان او را فریب ندهد و چرب‌زبانی او را منحرف نسازد.

وخلاصه: مبادا هرگز دچار خودپسندی گردی و به خوبی‌های خود اطمینان کنی و ستایش را دوست داشته باشی که اینها همه از بهترین فرصت‌های شیطان برای هجوم آوردن به توست.

توصیه برادرانه من به خود، پیروان آن حضرت و مقامات و مسئولان این است که بهتراست تا ما به جای این همه جشن و پایکوبی و مراسم متعدد و چشم نواز به مناسبت عید غدیر به فرمایشات آن امام عمل کنیم.

دکتر کاوه احمدی علی آبادی

دکترای فلسفه و ادیان از آمریکا