بررسی مقایسه ای رشد كودكان با وزن تولد كم و طبیعی تا دو سالگی در مراكز بهداشتی درمانی شهر اصفهان

تولد نوزاد كم وزن علاوه بر تأثیر بر سلامت نوزاد باعث تأثیر بر وضعیت روحی خانواده نیز میگردد به طوری كه والدین اینگونه كودكان به طور معمـول در مورد ابتـلاء فرزند خـود به عوارض طولانی مدت, دست نیافتن نوزاد به رشـد و تكامل طبیعـی و به طور كلی در مـورد وضعیت سلامت و طبیعی بودن نوزاد خود دچار نگرانی و اضطراب هستند

● مقدمه:

كم وزنی نوزاد به هنگام تولد (LBW) كه بر طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO)، دارا بودن وزن هنگام تولد كمتر از ۲۵۰۰ گرم بدون در نظر گرفتن سن حاملگی مـیباشد (۱)، یكی از جدیترین مشكلات بهداشتی كودكان جهان امروز است. بر طبق بررسیهای انجام شده توسط سازمان بهداشت جهانـی، هر سال قریب به ۲۵ میلیون نوزاد كم وزن متولد میشود یعنی در سطح جهان از هر شش نوزاد یكـی دچار كم وزنی میباشد (۲) كه از این تعداد، ۹۰ درصد آن مربوط به كشورهـای در حال توسعه است. این كودكان حتـی از نظر مرگ و میر تا قبـل از سن ۱۵ سالگی در معرض خطر بیشتری قرار دارند (۳).

اهمیت وزن هنگام تولد از آنجا مشخص میشود كه در تعیین و اعلام عامل امید به زندگی كودك و پیشبینـی وضع سلامت او در آینـده شاخصـی بسیـار حساس و سودمنـد بـوده و میتواند مسئول عوارض و اختلالاتـی باشد كه بعداً در زندگی طفل به وجود میآید و حتی گاه باعث مرگ زودرس او میشود (۴).

به هـمین دلیـل معمولاً وزن هنگام تولـد بـه عنوان یك شاخص قوی برای خطـر مرگ دوره نـوزادی در نظـر گـرفته مـیشود (۵) هـمچنین تحقیقـات مختلف نشـان دهنده وجود ارتبـاط مستقیمـی بین مرگ و میر كودكان به خصـوص درسال اول زندگی آنها و كم وزنی هنگام تولد هستند (۶). علاوه بر این مشخص شده است كه آن دسته از كودكان LBW كه زنده میمانند دو تا سه برابر بیشتر از كودكان دیگر از ناتوانیهای كوتاه مدت و طولانی مدت رنج میبرند (۷).

تولد نوزاد كم وزن علاوه بر تأثیر بر سلامت نوزاد باعث تأثیر بر وضعیت روحی خانواده نیز میگردد به طوری كه والدین اینگونه كودكان به طور معمـول در مورد ابتـلاء فرزند خـود به عوارض طولانی مدت، دست نیافتن نوزاد به رشـد و تكامل طبیعـی و به طور كلی در مـورد وضعیت سلامت و طبیعی بودن نوزاد خود دچار نگرانی و اضطراب هستند (۸).

خوشبختانه بهدلیل این كه ارجحیت خدمات بهداشتی بر اقدامات درمانی سالهاست كه مورد توجـه سیاستگـزاران امور پزشكـی قرار گـرفته است در زمینه سـلامت كودكان اقدامات مهمـی صورت گرفته كه یكـی از آنها، پایش و پیگیری رشد كودكان است (۹). رشد جسـی كه افزایش وزن، قـد، دور سر، دور بازو، دور سینـه، چربی زیر پوست و سایر معیارهـای جسمی را شامل میشود به آسانـی قابل اندازهگیـری بوده و سازمان بهداشت جهانی نیز برای ارزیابی وضع سلامت جامعه رشد فیزیكی كودكان را یكی از شاخصهای مطلوب عنوان میكند (۱۰). از آن جایی كه اهمیت توجه به رشد و تكامل كودك تنها به لحاظ جلوگیری از مرگ و میر كودكان نمـیباشد. بلكه از نظر پیشگـیری از ابتـلاء به بیمـاریهـای جسمانـی، روانـی و اجتماعـی و عوارض آن در آینده نیز دارای اهمیت است (۱۱).

در این زمینه میتوان به مطالعهای كه در چین انجـام شده است اشـاره نمـود، در این تحـقیق وضعیت رشد ۱۳۲ نوزاد LBW از هنگام تولد تا سن سه سالگی مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج آن نشان داد كه وزن، قد و اندازه دور سر كـودكان LBW در ایـن مـدت زمـان بـه طـور مشخصـی از كـودكان دارای وزن تولد طبیعـی كمتر میباشد (۱۲).

اما علیرغـم این كه شیـوع كم وزنی هنـگام تولد در كشور ما بر طبق آخرین آمار موجود، ده درصد گزارش گردیده (۱۳). تاكنون پژوهشی كه گویای وضعیت رشد پس ازتولد نوزادان LBW در كشور ما باشد انجام نشده است، به همین دلیل این پژوهش انجام گردید.

اهـداف پژوهـش عبارت بودند از: تعییـن و مقایسه مشخصات دموگرافیك كودكان و والدین آنهـا در دو گروه كـودكان LBW و كـودكان بـا وزن تولد طبیعی، تعیین و مقایسه میانگین وزن، قد، اندازه دور سر، شاخصهای وزن برای سن، قد برای سن و وزن برای قد در ماههای ۲، ۴، ۸، ۱۲، ۱۸ و ۲۴ پس از تولـد و همچنین تعیـین و مقـایسه صدك رشـد وزنـی در دو سالگـی در كـودكان با وزن تولـد كـم و طبیعـی در مراكـز بهداشتی درمانی شهر اصفهان.

● مواد و روشها:

این پژوهـش یك مطالـعه توصیفـی تحلیلـی طولـی و از نوع كوهورت تاریخـی (گذشتهنگر) مـیباشد. متغیرهـای اصلی این پژوهـش، رشـد كودك (وزن، قد و اندازه دور سر)، وزن هنـگام تولد، شاخصهای وزن برای سن، قد برای سـن و وزن برای قـد و صـدك رشـد وزنـی بـوده و متغیرهای زمینهای كه مورد بررسی قرار گرفتهاند عبارتند از: جنس كودك، سن حاملگی و رتبه تولد كودك، قد و انـدازه دور سر هنگام تولد كودك، فاصله تولـد كودك با تولـد كودك قبلـی در خانواده، تعداد افراد خانواده، مدت زمان تغذیه كودك با شیر مادر، نحـوه تغذیه كودك با شیر، زمان شروع تغذیه تكمیلی برای كودك، شغل و میـزان تحصیـلات والـدین، سـن مـادر، تعـداد حاملگیهای مادر، وزن مادر در آخرین مراجعه دوران بارداری، وزن مادر در اولین مراجعه پس از زایمان و نوع زایمان كودك مورد پژوهش. جامعـه پژوهـش در این مطـالعه شامل كلـیه كودكان با وزن تولد كم و طبیعی بوده كه سن آنها به هنگام نمونهگیری دو سال تمام بوده و جهت انجام مراقبتهای بهداشتی به مراكز بهداشتی درمانی شهر اصفهان مراجعه نموده و دارای پرونده بهداشتـی بودهاند. نمونه پژوهش شامل ۲۱۸ كودك (۱۰۹ كودك LBW و ۱۰۹ كـودك NBW) از جامعه پژوهش مـیباشد كه واجد شرایط ورود به پژوهش بوده و به مراكز بهداشتی درمانی مورد نظر مراجعه كرده و به روش نمونهگیری تصادفی انتخاب شدهاند.

ابزار گرد آوری دادههـا پرسشنامه بـوده كـه توسـط پژوهشگـر و به شیوه مشـاهده پرونـده بهداشتـی تكمـیل گردیده اسـت. جهـت تعـیین اعتبـار و اعتماد علمـی پرسشنامه بهترتیـب از روش اعتبار محتوی و آزمون مجدد استفاده شد. جهت انتخاب مراكز بهداشتی درمانی مورد نظر در این پژوهش، یك چهارم مراكز تحت پوشش مراكز بهداشت شماره ۱ و ۲ شهر اصفهان بر حسـب منطقه جغرافیایی و به صورت تصادفـی (قرعهكشی) مشخص شدند. پس از آن پژوهشگر در هر روز به یك مركز مراجعه نموده و اقدام به نمونهگیری كرده است و جهت تعیین نمونههای مـورد نظر در هر دو گـروه LBW وNBW از دفتر ثبت مراقبت كودكان موجود در بخشهای بهداشت خانواده مراكز بهداشتی درمانی استفاده گـردید. نمونهگـیری و جمـعآوری اطلاعـات و تجـزیه و تحـلیل آن در سال ۸۰-۱۳۷۹ انجـام گردید. شرایط ورود به مطالـعه برای واحدهـای مورد پژوهش در گروه كودكان LBW شامل: دارا بودن وزن هنگام تولد ۲۴۹۹ گرم و كمتر و در گروه كودكان با وزن تولد طبیعی، دارا بودن وزن زمان تولـد بین ۲۵۰۰ تـا ۴۰۰۰ گـرم، تك قلو بودن كودك، انجام مراقبت از كودك بهطور كامل در ماههای ۲، ۴، ۸، ۱۲، ۱۸ و ۲۴ پس از تولـد، وجود اطلاعـات كامل مـورد نیاز بـرای پژوهش حاضر در پرونده بهداشتی خانواده.

معیارهای عدم پذیرش در مطالعه عبارت بود از: وجود ناهنجاری واضح مادرزادی در كودك، ابتلاء كودك به اسهال شدید یا عفونت حاد تنفسی در دوران كودكی كه در فرم مراقبت ویژه پرونده بهداشتی ثبت شده باشد، بستری شدن كودك در بیمارستان به دلیل بیماری كه در فرم مراقبت ویژه كودكان ثبت شده باشد، دارا بودن ملیت غیر ایرانی، فرزند خواندگی.

جهت تجزیه و تحلیل دادهها از روشهای آماری توصیفی و استنباطی (آزمونهای تی و مجذور كای) استفاده گردید و برای كلیه آزمونها حداكثر خطا ۰۵/۰ در نظر گرفته شد و نرمافزار بكار گرفته شده در این پژوهش، اس. پی. اس. اس بود.

● نتایج:

یافتههای پژوهش در مورد مقایسه مشخصات دموگرافیك كودكان و والدین آنها در دو گروه كودكان LBW وNBW نشان داد كه از نظر، قد و اندازه دور سر هنگام تولد (۰۰/۰=P)، سن حاملگی (۰۰۰۲/۰P=)، جنسیت كودك (۰۰۱/۰P=)، مدت زمان تغذیه كودك با شیر مادر (۰۳/۰P=)، زمان شـروع تغذیه تكمیلـی برای كـودك (۰۲/۰P=)، میزان تحصیـلات پدر (۰۲/۰P=)، وزن مـادر در آخرین مراجعه دوران بارداری (۰۴/۰P=)، در دو گـروه LBW وNBW تفـاوت آمـاری معنـیدار وجود دارد. اما براساس یافتههای این پژوهش از نظر رتبه تولد كودك، تعداد افراد خانواده، فاصله تولـد كودك با كـودك قبلی در خـانواده، نحـوه تغذیه كودك با شیر، شغل مادر، شغل پدر، میزان تحصیـلات مادر، سن مادر، تعداد حاملگیهـای مادر، وزن مادر در اولین مراجعـه پس از زایمان و نوع زایمان كودك مورد پژوهش در دو گـروه LBW و NBW تفـاوت آماری معنـیدار وجود ندارد. مقایسه میانگین وزن، قد و اندازه دور سر كودكان LBW و NBW در ماههای ۲، ۴، ۸، ۱۲، ۱۸ و ۲۴ پس از تولد نشـان داد كه بـا۰۰/۰=P از نظر این متغیرها تفاوت آماری معنیدار بین دو گروه وجود دارد (جداول ۱، ۲، ۳).

سهیلا احسانپور

عضو هیأت علمی(مربی) گروه مامایی دانشكده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان.

E-mail: [e-mail]

زهرا جوانمردی،

زهرا عبدیزدان،

میترا ملبوسیزاده

منابع:

۱. كارشناس ن. بیشتر مرگهای نوزادان قابل پیشگیری است. بهداشت جهان، سال سیزدهم، شماره دوم، تابستان ۱۳۷۸: ۴۹.

۲. حسن م. بررسی ارتباط وزن مادر در دوران بارداری با رشد جنین و سلامت او بعد از تولد. بهداشت جهان، سال دوازدهم، شماره سوم، تابستان و پاییز ۱۳۷۷: ۱۸.

۳. XU B. Mortality and hospitalizations of ۲۴ years old members of the low birth weight cohort in northern Finland. Epidemiology J ۱۹۹۸; ۹ (۶): ۶۶۲.

۴. حسن م. بررسی ارتباط وزن مادر در دوران بارداری با رشد جنین و سلامت او بعد از تولد. بهداشت جهان، سال دوازدهم، شماره سوم، تابستان و پاییز ۱۳۷۷: ۱۹.

۵. Behrman R E, Kliegman R M, Jenson H B. Nelson textbook of pediatrics. ۱۶th ed. WB Saunders co. ۲۰۰۰.

۶. Downes B. Outcome of low birth weight infants in a west African village. J-Trop- Pediatr. ۱۹۹۱ June; ۳۷ (۳): ۱۰۶.

۷. Novak J C, Broom B L, Ingalls & saleron’s. Maternal and child health nursing, ۹th ed Mosby, ۱۹۹۹:۱۲.

۸. Fox J A. Primary health care of children, Mosby. ۱۹۹۷.

۹. XU B. Mortality and hospitalizations of ۲۴ years old members of the low birth weight cohort in northern Finland. Epidemiology J. ۱۹۹۸; ۹ (۶): ۱۰۳.

۱۰. پاسدار خ، یحیی، بررسی وضعیت رشد كودكان دبستانی شهر كرمانشاه. بهبود، مجله علمی دانشكده پرستاری و مامایی و پیراپزشكی كرمانشاه، شماره اول، سال دوم، زمستان ۱۳۷۵: ۹.

۱۱. چهرزاد م. بررسی مقایسهای روند رشد فیزیكی كودكان صفر تا دوازده ماهه مراجعه كننده به مراكز بهداشتی درمانی شهر شیراز و روستاهای تابعه، فصلنامه دانشكده پرستاری و مامایی استان گیلان، سال پنجم، شماره ۱۹، تابستان ۱۳۷۵: ۲۳.

۱۲. Li H R “ A longitudinal study of growth and development of low birth weight infants”. Chung- Hua- Li- Tsa- Chih ۱۹۹۶ Feb; ۳۱(۲): ۶۳.

۱۳. زنجانی ح. جمعیت، توسعه و بهداشت باروری. چاپ اول، تهران: انتشارات نشر و تبلیغ بشری، ۱۳۷۸: ۱۵۱.

۱۴. Atkinson S A. Randall, Simpson J. Factors influencing body composition of premature infants at term- adjusted age. Ann- N- Y-Acad- Sci. ۲۰۰۰; ۹۰۴: ۳۹۳-۹.

۱۵. Ford G W. Very low birth weight and growth into adolescence. Pediatrics & Adolescent Medicine ۲۰۰۰; ۱۵۴: ۷۷۸.

۱۶. Finnstromo. O. Neurosensory outcome and growth at three years in exteremely low birth weight infants: fallow up results from the Swedish national prospective study. Acta- Pediatr. ۱۹۹۸; ۸۷ (۱۰): ۱۰۵۵-۶۰.

۱۷. Arifeen S. E. Infant growth patterns and relation to birth weight, intrauterine growth retardation and prematurity. Am- J- Clin- Nutr ۲۰۰۰; ۷۲ (۴): ۱۰۱۰-۷.

۱۸. Chatelaine P. Children born with intrauterine growth retardation or small for gestational age: long tern growth and metabolic consequences. Endocr- Regvl, ۲۰۰۰: ۳۴ (۱): ۳۳-۶.

۱۹. Hirata T, Bosque E. When they grow up: the growth of extremely low birth weight infants at adolescence. J Pdiatr ۱۹۹۸; ۱۳۲: ۱۰۳۳-۵.

۲۰. Ferrari A. Risk factors for protein- energy malnutrition in pre- school shantytown children in Brazil. Rer- Paul- Med ۱۹۹۸; ۱۱۶ (۲): ۱۶۵۴-۶۰.

۲۱- Strauss RS, Dietz WH. Low maternal weight gain in the second or third trimester increases the risk for intrautering growth retardation. J-Nutr ۱۹۹۹; ۱۲۹ (۵): ۹۸۸-۹۳

.Abstract

Title: A comparative study on the growth of children born with low birth weight and normal birth weight within ۲ years after birth.

Authors: S. Ehsanpour, Z. Javanmardi, Z. Abdeyazdan, M. Malbousizadeh.

Introduction: Low birth weight (LBW, birth weight< ۲۵۰۰ g) is a significant health problem of children. Many studies have made it apparent that there is a direct relationship between low birth weight and infant mortality. One of the most important measurements to prevent children morbility is growth monitoring. The present study was set up to compare the growth of children born with low weight with those with weight of ۲۵۰۰ g and more at birth (normal birth weight, NBW) during ۲ years after birth.

Methods: This research is a retrospective Cohort study. The samples included ۲۱۸ two-year-old Children. Selection criteria for the LBW and NBW infants were factors such as having birth weight < ۲۵۰۰ g in LBW group and ۲۵۰۰ – ۴۰۰۰ in NBW group, absence of congenital anomalies and born from singleton pregnancies act.

Needed data were collected through a questionnaire by the researcher. Statistical analysis was carried out by t-test and the chi square test.

Results: Our findings revealed that the group of LBW children had a statistically significant lower body weight, shorter stature, smaller head circumference and lower weight-for-age, height-for-age and weight-for-height indexes upto two years compared to the group of NBW children. Moreover, the weight percentile of LBW children at ۲ years of age was less than the NBW group.

Discussion: The data suggest that low birth weight adversely affect children’s growth in their early life. Therefore, LBW infants require special considerations about growth follow up and monitoring after birth.

Keywords: Children’s growth, Growth Indicator, Low Birth weight.

.

---