نگاهی به آیه استقامت

استقامت از نظر لغت شناختی به دو معناست معنای اول درباره مسیر مستقیم به کار می رود و استقامت انسان یعنی اینکه انسان درمسیر مستقیم حرکت بنماید مفردات – ج۱ – ص۶۹۲ معنای دوم آن اعتدال است و استقامت انسان یعنی اینکه انسان میانه رو باشد

ان الذین قالوا الله ثم استقاموا تتنزل علیهم الملائکه الا تخافوا و لاتحزنوا و ابشروا بالجنه التی کنتم توعدون (فصلت-۳۰)

به یقین کسانی که گفتند: «پروردگار ما خداوند یگانه است!» سپس استقامت کردند، فرشتگان بر آنان نازل می‏شوند که: «نترسید و غمگین مباشید، و بشارت باد بر شما به آن بهشتی که به شما وعده داده شده است.

در این آیه شریفه اشاره شده است که خداگرایان اگر استقامت داشته باشند اولا منزل فرشتگان الهی خواهند شد ثانیا نه بیمی خواهند داشت نه اندوهی و ثالثا بهشت موعود را درخواهند یافت.

استقامت از نظر لغت شناختی به دو معناست. معنای اول درباره مسیر مستقیم به کار می رود و استقامت انسان یعنی اینکه انسان درمسیر مستقیم حرکت بنماید(مفردات – ج۱ – ص۶۹۲) معنای دوم آن اعتدال است و استقامت انسان یعنی اینکه انسان میانه رو باشد، به این سو و ان سو منحرف نشود (صحاح اللغه - ج۵ – ص ۲۰۱۷) پیداست که این دو معنا ملازم اند. آنکه در مسیر مستقیم راه برود ، هیچگاه منحرف نخواهد شد.

به دو گونه می توانیم نشان بدهیم که منظور از استقامت ورزیدن ، التزام به ولایت امیرالمومنین است.

گونه اول. تفسیر قرآن به قرآن. مرحوم علامه طباطبایی پس از بحث مفصل درباره معنای صراط مستقیم نوشته است: همانطور که صراط مستقیم مهیمن و ما فوق همه سبیل‏ها است، همچنین اصحاب صراط مستقیم که خدا آنان را در آن صراط جای داده، مهیمن و ما فوق سایر مردمند، چون خدای تعالی امور آنان را خودش بعهده گرفته، و امور مردم را بعهده آنان نهاده، و امر هدایت ایشان را بانان واگذار نموده، و فرموده: (وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً، اینان بهترین رفیقند) و نیز فرموده: (إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ، وَ الَّذِینَ آمَنُوا، الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ، وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ، وَ هُمْ راکِعُونَ) تنها ولی و سرپرست شما خدا است، و رسول او، و آنان که ایمان آورده‏اند، یعنی آنان که نماز میگذارند، و در حال رکوع صدقه میدهند)که بحکم آیه اول صراط مستقیم و یا بگو (صراط الذین انعم اللَّه علیهم)، را صراط انبیاء و صدیقین و شهداء و صالحین دانسته، بحکم آیه دوم با در نظر گرفتن روایات متواتره صراط، امیر المؤمنین علی بن ابی طالب ع شمرده است، و آن جناب را اولین فاتح صراط دانسته‏ است (ترجمه المیزان - ج۱ – ۵۴) بنابراین اگر کسی ملتزم به ولایت امیرالمومنین باشد بدین معناست که درصراط مستقیم گام برداشته و منحرف نشده است.

گونه دوم. تفسیر قرآن به حدیث. ائمه اهل بیت نبوی فرموده اند که استقامت ورزیدن در آیه شریفه به معنای اهتمام به ولایت امیرالمومنین و ائمه معصومین استامام صادق در تفسیر ایه ۳۰ فصلت فرموده است: یعنی استقامت کردند بر ائمه یکی بعد یکی (اصول کافی- ج۲- ص۱۸۵)

امام رضا در تفسیر ایه ۳۰ فصلت فرموده است: یعنی استقامت ورزیدند بر ولایت علی بن ابی طالب (ع)( تفسیرمجمع البیان - ج ۲۲ – ص۵۲ و تفسیر الصافی – ج ۴- ص۳۵۸ و تفسیر قمی – ج۲- ص ۲۶۵ و تفسیرمنهج الصادقین – ج۸ – ص ۱۸۷ و تفسیرنور الثقلین – ج۴ – ص ۵۴۶)

. امام باقر در تفسیر آیه ۱۶ سوره جن (وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّریقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقا( فرموده است: یعنی اگر پابرجا بمانند به ولایت و پیروی علی بن ابی طالب ، امیرمومنان و پیروی اوصیا از فرزندانش و بپذیرند طاعت آنها را درهرچه فرمان دهند و غدقن کنند ، به آنها اب فراوان بنوشانیم یعنی دل انها را از ایمان لبریز کنیم، طریقت حق، ایمان به ولایت علی و اوصیاست (اصول کافی- ج۲- ص۱۸۵)

مصداق بارز آیه استقامت فاطمه زهرا (س) است. زندگی فاطمه زهرا تجلی استقامت ورزیدن است. چه آن گاه که درخانه رسول الله بود ، با رنج های رسول الله و درگذشت مادرش، چه آن گاه که درخانه امیرالمومنین بود، با سختی های خانه داری و تعلیم و تربیت و چه آن گاه که به دفاع از ولایت علی بن ابی طالب برخاسته است. بی حکمت نیست که فاطمه زهرا، محدّثه نامیده شده و مهبط جبرییل بوده، طبق آیه شریفه کسی که استقامت بورزد ملائکه براو نازل خواهند شد.

استقامت فاطمه زهرا بر ولایت امیرالمومنین بی تردید الگو خواهد بود. التزام داشتن به ولایت ائمه معصومین به خصوص حضرت ولی عصر (عج) که درعصر غیبت کبرای ایشان هستیم، هم نشانه در صراط مستقیم بودن است و هم عامل رستگاری. چه بسیار کسانی که از این طریق منحرف شدند و کم آوردند و بی تردید خود را به دست خویش بدبخت خواهند کرد. استقامت ورزیدن دراین دوران که منتهی به فرج منجی آل محمد(ص) خواهدشد اهمیت بالایی دارد. کم نمی شنویم و کم نمی بینیم که بعضی ها به ستوه آمده اند و سختی های فراوان، مشکلات عدیده و گرفتاری های بسیار را بهانه کرده اند تا به دین خویش پشت پا بزنند. ایمان داری ، به زبان نیست. ایمان داری به استقامت ورزیدن در سختی ها و فتنه ها و آزمون هاست و بدین گونه آدمی نشان خواهد داد که مومن حقیقی است و خدا را در همه حالات و احوال ، ولیّ خویش می داند.

میثم امانی