روز جهانی کار و کارگر

کارگر از نظر قانون کار کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی, اعم از مزد, حقوق, سهم سود و سایر مزایا به در خواست کارفرما کار می کند

● تاریخچه

در اول ماه مه ۱۸۸۶ میلادی، پلیس شیكاگو با حمله به تظاهرات گسترده كارگران، كه برای هشت ساعت كار در روز، وحق تشكیل اتحادیه های كارگری برپا شده بود، آنان را به خاك و خون كشیدند. چند روز بعد از این واقعه دادگاه چندتن از رهبران كارگران را محاكمه و به مرگ محكوم كرد. یكی از رهبران كارگران اعتصابی، پس از اعلام رأی، در برابردادگاه چنین گفت: " كارگران اینك دریافته اند كه می توانند با اتحاد و همبستگی، و مبارزه جمعی بر مشكلات خود فائق آیند. آنان می دانند كه چه قدرت عظیمی در اتحاد ایشان نهفته است، به همین علت است كه كارفرمایان با تمام توان می كوشند تا اتحاد كارگران را بشكنند، و میتینگ كارگران را به خاك و خون بكشانند. ما كارگران گردهم آمدیم تا اندكی از حقوق خود را باز پس بگیریم؛ اما اكنون از دادگاه و زندان سر در آورده ایم. آیا این است معنای برابری و عدالت در جامعه ما؟ امروز اگر صدای حق طلبانه ما را با گلوله خفه می كنید، مطمئن باشید كه این صداها از این پس خاموش شدنی نیست، بلكه هر روز طنین آن رساتر خواهد شد." رهبران كارگران شیكاگو به دست مستكبران جان باختند؛ اما حقانیت گفته هایشان به تدریج بر همگان مسلم شد. در سال ۱۸۸۹ میلادی، كنگره بین المللی كارگران در پاریس، به پیشنهاد نماینده كارگران امریكا، روز اول ماه مه را به عنوان روز جهانی كارگربرگزید و در پی آن در بسیاری از كشورهای دنیا، كارگران، با برپایی اعتصاب و تظاهرات گسترده، این روز را گرامی می دارند. ویاد و خاطره كارگران به خاك و خون كشیده شده آن روز تاریخی را ارج می نهند.

● کار واهمیت آن در جوامع بشری

در فرهنگ غنی اسلامی ما، سلوك الهی دارای دو بخش است بخش مادی و بخش معنوی، بخش مادی آن كار است و بخش معنوی آن نماز و از اینجا می توان به اهمیت كار در جامعه اسلامی پی برد چرا كه از كار می توان دنیا و زندگی دنیوی را آباد كرد و با نماز به آخرت خود رسیدگی كرد كار هم كفو همه مسائل معنوی است كه برای یك انسان مسلمان سفارش شده است.

كار بخشی بزرگ و شاید زیربنایی ترین قسمت زندگی انسانی باشد چرا كه از كار می توان به جوهره درونی افراد پی برد و وقتی این جوهره های درونی آشكار شوند و استعدادهای بالقوه به منصه ظهور رسد می توان به حضور جامعه ای پویا امیدوار بود و همین جوهره های درونی اند که لازمه ایجاد یك زندگی معقول و ایده آل برای انسان و انسانیت هستند.

كلید گشایش هر استعدادی در درون انسان، كار است و وقتی با این كار گنجینه بسته، باز شود هر لحظه كه كار تداوم داشته باشد، این استعداد شكوفاتر می شود،‌این بدان معناست كه همه وجود انسان باید روی كار متمركز شود حتی زمانی كه به طور فیزیكی به كار نمی پردازد.به عبارتی همیشه انسان باید روی بهترین شكل انجام كار تفكر نماید تا هم از بهره وری برخوردار شود و هم موجب پیشرفت كار تا سطوح عالی باشد.

در ژاپن در طی یك تحقیق از كارگران كه از سوی محققان امریكایی انجام شد از قول یكی از كارگران ژاپنی علت بهره وری در صنایع ژاپن چنین است: "وقتی كار روزانه ما تمام می شود و از كارخانه بیرون می آییم، تازه كارمان شروع می شود. به این صورت كه به كتابفروشی ها می رویم و كتابی كه مربوط به شغل ماست می خریم و در اوقات فراغت آنرا مطالعه می كنیم تا ببینیم چه راه جدیدی برای انجام بهتر كارمان كشف شده است و فردا كه به سركار حاضر شدیم راههای جدیدی را به كار می بندیم." امریكایی ها یكی از علل بالا بودن بهره وری در ژاپن را همین علاقه به انجام كار و بهتر انجام دادن وظایف شغلی افراد ژاپنی می دانند.

از طرفی دیگر بنا بر یكی از مهمترین تئوری های علم اقتصاد: "ارزش هر چیزی به كاری بستگی دارد كه در آن متبلور است" این تئوری (ارزش كار) می رساند كه كیفیت و كمیت كار در زمینه اقتصاد ارزش آفرین است.

به عبارت ساده تر این كار است كه ارزش انسان را مشخص می كند در حالی كه ارزش كار را هم انسان تعیین می نماید. پس باید دید كه كاری را كه ما انجام می دهیم چگونه است،‌ آیا كارمان فقط جنبه مادی دارد؟ آیا جنبه های مادی كار ما آنقدر بالاست كه جنبه های دیگر فراموش شده است؟‌ و ........ آنچه مهم به نظر می آید این است كه افزایش بهره وری ناشی از وجود عشق و علاقه به كار به نوبه خود سبب افزایش حجم كالا و خدمات تولیدی و كاهش هزینه های تولید می شود. همین امر موجب كاهش در نرخ تورم و از بین رفتن تدریجی آن می شود. نبودن تورم و وفور كالاها و خدمات مورد نیاز مردم شرایط را چنان با آرامش و رفاه ترین می سازد كه نامی جز بهشت را بر اجتماع مذكور نمی توان گذاشت. در مقابل عدم وجود عشق به كار و روحیه تن پروری و فرار از كار و كاستن از كار و ...... سبب می شود بهره وری كاهش یابد و همین امر موجب افزایش نرخ تورم، بیكاری، كاهش تولید و ...... شده كه اجتماع مذكور نامی جز جهنم ندارد.

اما نتیجه مهم مباحث بالا این است كه:"كار كه جنبه مادی سلوك الهی در فرهنگ غنی ما معرفی شده است چگونه می تواند ماند جنبه های معنوی آن جامعه را به بهشت منتهی كند یا به جهنم؟ پس دیده می شود كه فرهنگ ما اهمیت فراوانی كه به كار می دهد از كجا نشات می گیرد؟"

● اسلام و حقوق کارگر و کارفرما

امامان و پیشوایان دین (ع)، در سخن و در عمل، به کار و اشتغال تأکید داشته و از بیکاری به شدت دوری کرده اند. در روایات آمده است کسی که به کار و تلاش مشغول است، از کسی که کار را رها کرده و به عبادت خدا مشغول است اجر و پاداشی فزونتر دارد و نیز در روایات است که دعای بیکار هرچند عابد باشد مستجاب نمیشود. همچنین در روایات است که پیامبر اکرم (ص) کارهای خانه را انجام میداد و نیز در خبر است که امام صادق (ع) فرمود:

"هر آنکس که جامه خود را بدوزد و نعلینش را وصله زند و کالای مورد نیاز خانه را خود حمل کند، از تکبر ایمن باشد."

از حضرت علی (ع) نقل شده است که فرمود:

"روزی در مدینه سخت گرسنه بودم، از شهر بیرون شدم تا کاری پیدا کنم و مزدی به دست آورم. مقداری از شهر دور شدم به کنار خانه زنی رسیدم و دیدم مقداری گل خشک انباشته است دانستم که وی میخواهد آن گلها را جهت ساختمان، تر کند، به نزد او رفتم و با وی قرار بستم که در ازای هر دلو بزرگ آب که بر آن گلها بریزم یک دانه خرما بستانم. شانزده دلو کشیدم و از سنگینی دلوها دستم تاول زد. وی شانزده دانه خرما به من داد و من خرماها را به نزد پیامبر (ص) بردم و دو نفری آنها را خوردیم"

در روایات اسلامی از امیر المومنین (ع)، در باره احیای زمین، ایجاد باغها، حفر قنوات، کارگری برای دیگران و ... بسیار سخن به میان آمده است

امام صادق (ع) فرمود:

" امیر المومنین (ع) بیل میزد و زمین را احیا میکرد و از در آمد و دسترنج خویش هزار بنده را آزاد کرد" تمام اینها حاکی از ارزشمندی کار و کارگری و مذموم بودن تنبلی و کسالت و بیکاری است.

در احادیث و روایات اسلامی از کار کردن به عنوان عملی دنیوی و اخروی که دارای اجر و ثواب بسیار است یاد و نسبت به آن توصیه های بسیار شده است به طوری که عنوان جهاد کننده در راه خدا بر کارگری که برای اداره زندگی خانواده اش سعی و تلاش میکند اطلاق شده است .

حضرت علی (ع) فرموده است:

"خداوند به حضرت داود (ع) وحی فرستاد که تو بنده بسیار خوب من هستی و تنها نقطه ضعفی که در تو وجود دارد این است که کار نمیکنی و از دسترنج خود امرار معاش نمیکنی، بلکه از بیت المال حقوق میگیری. داود چهل روز گریست و سپس به شغل آهنگری روی آورد و از آن طریق مخارج خود را تأمین نمود"

منابع:

بهره ‌وری در آموزش‌های نماز جمعه استاد حسن توانایان فرد

كتاب روزها و رویدادها ، دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی معظم كل قوا ، جلد اول، سال ۱۳۷۶، صص۲۶۷-۲۷۴

---