دنیا را طلاق داده​ ام

با افسرالملوک یاسان, زنی که ۲۰ سال است برای آزادی زندانیان غیرعمد تلاش می کند

بیش از ۸۰۰۰ زندانی غیرعمد که آزاد شدنشان میلیاردها تومان پول می‌خواهد، چشم به دست کسانی مثل افسرالملوک یاسان دوخته‌اند تا شاید بار دیگر طعم آزادی را بچشند.

او البته می گوید پول هایی که به جشن گلریزان هدیه می دهد، قطره ای کوچک در برابر دریای بی پایان نیاز زندانیان تنگدست است، ولی با این حال کمک هایی که او از ۲۰ سال پیش تا به حال کرده، زندانیان ناامید و نیازمند زیادی را با حس خوب آزادی، دست به دست کرده است.

روزی که برای مصاحبه با او به دفتر کارش رفتیم جراحی چشم هایش که گذاشتن عینک آفتابی را برای او الزامی کرده بود، اجازه نداد چهره اش را همان طور که هست ببینیم، اما با این حال او از پشت همان شیشه های دودی بزرگ، نگاهی متفاوت به زندگی داشت که بخوبی دیده می شد.

چرا در بین همه کارهای خیر، آزادکردن زندانیان غیرعمد و شرکت در جشن های گلریزان را انتخاب کردید؟

۲۰ سال پیش آقای امانی از اعضای حزب موتلفه از من خواست تا با هم به سازمان زندان ها برویم. آنجا جلسه ای برای آزادکردن زندانیان جرایم غیرعمد تشکیل شده بود و من خیلی تحت تاثیر بحث ها قرار گرفتم و از تلاش برای آزادی این افراد خوشم آمد. بعد هم که با آقایان لاجوردی (رئیس پیشین زندان اوین و دادستان انقلاب در دهه ۶۰ ) و بختیاری (وزیر سابق دادگستری) آشنا شدم و از نزدیک دیدم که چه قدر برای آزادی این زندانیان تلاش می شود.

حالا بعد از ۲۰ سال همچنان منتظر آمدن ماه رمضان هستم تا در جشن گلریزان شرکت کنم. من وقتی به گلریزان می روم احساس سبکی می کنم چون آنجا آدم هایی را می بینم که با خلوص نیت برای بازکردن گره زندگی دیگران قدم برمی دارند. به نظر من آدم ها باید دنیا را طلاق دهند تا بعد بفهمند که می خواهند چه کار کنند.

با آقای امانی چطور آشنا شدید؟

من آقای امانی را از سال های دور می شناختم؛ یعنی ایشان چون از مردم گرفتار دستگیری می کرد در محله ما چهره شناخته شده ای بود.

اولین پولی که به جشن گلریزان دادید چه قدر بود؟

الان مبلغش را درست به خاطر ندارم، اما مطمئنم از یک میلیون تومان کمتر نبود. ماه رمضان آن سال من و چند خانم خیر دیگر به زندان رفتیم، از بند ها سرکشی کردیم و افطار را با زندانیان خوردیم. آنجا بود که با مشکلات زندانیان غیرعمد بیشتر آشنا شدیم. از آن به بعد هم هر سال در حد توانم برای آزادی آنها تلاش کردم، تا چند سال پیش ۱۰ میلیون تومان به جشن گلریزان می دادم و امسال ۲۰ میلیون تومان دادم.

چرا آزاد کردن زندانیان را انتخاب کردید؟

من از انجام هیچ کار خیری دریغ نمی کنم به شرط این که انجام آن در توانم باشد.

شما آدم پولداری هستید؟

قبلا بودم، اما الان نه.

پس پولی را که به جشن گلریزان هدیه می دهید از کجا تامین می کنید؟

من یک آرایشگاه دارم که البته خودم دیگر نمی توانم در آنجا کار کنم.

در آمد آرایشگاه خوب است؟

به اندازه ای است که زندگی ام می چرخد. من از خدا خواسته ام به اندازه نیاز من و خانواده ام به ما عطا کند، برای خودم هم چیزی نمی خواهم چون معتقدم نباید خدا را خسته کرد. من دلم برای جوان ها می سوزد و همیشه دعا می کنم، بتوانند ازدواج کنند و زندگی خوبی تشکیل دهند.

ولی به هر حال درآمدتان باید آنقدر باشد که بتوانید ۲۰ میلیون تومان به ستاد دیه کمک کنید؟

همه این پول را خودم نمی دهم بلکه از خانم های خیر هم کمک می گیرم. آزاد کردن زندانیان غیرعمد بویژه زندانیان دیه ، پول زیادی می خواهد و ما فقط قطره از دریا را می دهیم.

اگر روزی خودتان تصادف کنید حاضرید بابت دیه از ستاد دیه کمک بگیرید؟

نه.

چرا؟

پول هایی که در ستاد دیه جمع می شود حق دیگران است، من از واردشدن مال مردم به زندگی ام می ترسم.

حالا اگر تصادف کنید، حاضرید از راننده مقصر دیه بگیرید؟

به هیچ وجه. پدرم ۳۰ سال پیش تصادف کرد و مرد. قبل از مرگش وصیت کرد که به راننده کاری نداشته باشیم و از او دیه نگیریم، ما هم نگرفتیم و او را بخشیدیم. مثلا اگر آن زمان دیه می گرفتیم چه می شد؟ به نظر من نگرفتن لذت دارد نه گرفتن.

یعنی موافقید هیچ آدمی دیه نگیرد؟

اگر نیاز دارد، بگیرد، اما اگر بی نیاز است، گذشت کند. مگر مبلغ دیه چه قدر است که آدم با آن مرگ عزیزش را تسکین دهد؟ مگر وقتی دیه می گیریم عزیزمان زنده می شود؟ من ایمان دارم که خدا روزی رسان است و با گرفتن دیه کسی پولدار نمی شود. آدم ها هر جا خوبی کنند خدا به آنها پس می دهد و درهایی را از جایی که انتظارش را ندارند، برایشان باز می کند.

با زندانی کردن مردها به علت نپرداختن مهریه و نفقه موافقید؟

نه، به نظرم کار درستی نیست. الان پسر جوانی را می شناسم که راننده آژانس است و زنش در دوره عقد، مهریه اش را به اجرا گذاشته، آخر او پول سکه ها را از کجا بیاورد؟

فکر نمی کنید ماجرای زندگی همه زن و مردها به این سادگی نیست و در برخی زندگی ها واقعا به زن ها ظلم می شود و آنها چاره ای جز مطالبه مهریه و نفقه ندارند؟

بله، من معتقدم مردهای دروغگو، معتاد یا آنها که مشکل اخلاقی دارند، مستحق این رفتار هستند، اما منظور من جوان هایی است که اهل زندگی هستند، اما چون پول ندارند و دستشان تنگ است به زندان می افتند. البته این را هم بگویم که خانواده ها موقع ازدواج فرزندانشان باید حواسی جمع داشته باشند و مخصوصا دخترشان را به هر مردی ندهند، خانواده ها بهتر است مهریه ها را هم معقول در نظر بگیرند. چندی پیش شنیدم مهریه دختری را به اندازه سربازان امام زمان در نظر گرفته اند، آخر این چه حرف هایی است که مردم می زنند؟

مهریه شما چه قدر بود؟

۱۰ تومان.

آن زمان با این مبلغ می شد چه کار کرد؟

من متولد سال ۱۳۱۹ هستم، خیلی هم زود ازدواج کردم. آن زمان این پول ارزش زیادی داشت.

شما مهریه تان را از همسرتان گرفتید؟

نه، شوهرم فوت کرد.

بعد از فوت همسرتان هم مهریه را مطالبه نکردید؟

نه، مهریه را می خواهم چه کار کنم. مگر یک مادر از بچه هایش پول می گیرد؟ من هر چه دارم برای آنهاست.

مهریه دخترهای شما چه قدر است؟

الان یادم نیست، اما نه مهریه را زیاد گرفتیم نه هزینه های ازدواج را، من از خرید و فروش اولاد خوشم نمی آید. حتی برای دختر دومم هم لباس عروس نخریدیم چون معتقدم خرید لباس برای چند ساعت اسراف است.

اعضای خانواده شما هم به نیازمندان کمک می کنند؟

بچه های من با این روحیه بار آمده اند، اگر از آنها کمک بخواهم حتما در حد توانشان کمک می کنند.

در طول ۲۰ سالی که به صورت مستمر برای آزادی زندانیان جرائم غیرعمد تلاش کرده اید، پرونده ای داشتید که شما را تحت تاثیر قرار بدهد؟

اوایل کارم بود که به من پرونده مردی را دادند که گوسفند خریده بود، اما در موعد مقرر نمی توانست بدهی دو میلیون تومانی اش را بپردازد. آن موقع جوان تر بودم برای همین به قصد بررسی وضع خانواده این مرد به خانه شان رفتم. وضع زندگی اش خیلی خراب بود و من قبول کردم بدهی او را بپردازم. وقتی زن و بچه های او این را از من شنیدند، نمی دانید چطور به دست و پای من افتادند و چه قدر گریه و زاری کردند. آن روز به من خیلی سخت گذشت و تصمیم گرفتم دیگر به خانه هیچ مددجویی نروم.

به کارتان ادامه می دهید؟

بله اگر زنده باشم و توان داشته باشم دلم می خواهد در همین مسیر باشم.

● چرخه معیوب زندانی شدن

از سال ۶۹ که ستاد دیه با هدف آزاد کردن زندانیان جرائم غیرعمد تاسیس شد تا امروز که این ستاد بیست و سه ساله شده است، بیش از ۷۰ هزار نفر با کمک های دولتی و مردمی آزاد شده اند، اما در طول این سال ها، این آزادی ها مانع از خالی ماندن زندان ها از مجرمان جرائم غیرعمد نشده و امروز همچنان بیش از ۸۰۰۰ نفر به واسطه بدهکاری دیه، مهریه، نفقه و جرائم مالی غیرکلاهبرداری در زندان ها به سر می برند.

نیمی از این ۸۰۰۰ نفر کسانی هستند که یا در تصادفات رانندگی مقصر شناخته شده اند یا به دلایل مختلف بدهکار دیه هستند. برای این که همه این افراد آزاد شوند به چند صد میلیارد تومان پول نیاز است که نه کمک های دولتی کفاف تامین همه آن را می دهد و نه مبالغی که نیکوکاران در جشن های گلریزان روی هم می گذارند به اندازه ای است که این مبالغ را پوشش دهد.

البته اگر میلیاردها تومانی که مورد نیاز است از منابع دولتی و مردمی تامین شود، باز هم این اتفاق ضامن خالی شدن زندان ها از مجرمان غیرعمد نیست، چون از یک سو زندانیان با حجمی زیاد وارد زندان ها شده و از سوی دیگر در تعداد محدود از زندان ها خارج می شوند و با این روند هر روز بر تعداد زندانیان جرائم غیرعمد که از پس دیون خویش برنمی آیند، افزوده می شود.

پس پیداست که خرج کردن برای آزادی زندانیان غیرعمد تنها راه برای کاستن از جمعیت زندان ها نیست چون زندان ها در شرایطی با کاهش جمعیت کیفری مواجه می شوند که تعداد ورودی های آن کم شود نه خروجی هایش بیشتر.

تنگ کردن مبادی ورودی به زندان ها نیز فقط با اجرای درست قانون و وضع کردن قوانین درست میسر است که البته تقویت حمایت های بیمه ای از افراد حادثه دیده و نیز نهادهای دولتی که مسئولیت حمایت از حادثه دیدگان را دارد، الزامی بی چون و چراست.

مثلا یکی از اقداماتی که انجام آن برای کاستن تعداد زندانیان تصادفات ضروری است، احیای ماده ۱۹ قانون بیمه شخص ثالث مصوب سال ۸۷ است که می گوید حرکت همه وسایل نقلیه زمینی بدون داشتن بیمه نامه ممنوع است و رانندگان موظفند سند حاکی از انعقاد قرارداد بیمه را هنگام رانندگی در اختیار داشته باشند و در صورت درخواست مامور راهنمایی یا پلیس راه آن را ارائه دهند. همچنین ماموران موظفند رانندگان فاقد بیمه نامه را تا زمان تحویل بیمه نامه ها متوقف کرده و راننده متخلف را به پرداخت جریمه تعیین شده، ملزم کنند.

اگر این قانون اجرا شود، بی شک دیگر راننده ای به واسطه نداشتن بیمه نامه به زندان نمی افتد و در زمره بدهکاران دیه و در صف دریافت کمک قرار نمی گیرد.

مریم خباز