معرفی گزیده ای از آثار عبدالقهار عاصی ...اگر رسد نوای من

▪ محمد کاظم کاظمی
▪ کتاب: شهر بی قهرمان
▪ گزیده شعر عبدالقهار عاصی
▪ به کوشش عبدالمعروف کبیری
▪ انتشارات ترانه، چاپ اول، مشهد
▪ ۴۳۲ صفحه، ۲۰۰۰ نسخه
اینک قریب به پانزده سال از …

محمد کاظم کاظمی

کتاب:

شهر بی قهرمان

گزیده شعر عبدالقهار عاصی

به کوشش عبدالمعروف کبیری

انتشارات ترانه، چاپ اول، مشهد

۴۳۲ صفحه، ۲۰۰۰ نسخه

اینک قریب به پانزده سال از شهادت عبدالقهار عاصی شاعر نامدار افغانستان می گذرد، شاعری با آثاری بسیار که در هشت دفتر شعر گرد آمده بود. و این دفترها غالبا نایاب بود، به ویژه در خارج از افغانستان.

در این سالها البته تلاشهایی برای گردآوری و انتشار کلیه آثار عاصی صورت گرفته و گاه به کتابهایی همچون «کلیات اشعار قهار عاصی» به کوشش نیلاب رحیمی منجر شده است، ولی جای کتابی منقح و منظم که در آن آثاری از شاعر با معیارهای امروزین تدوین و چاپ و نشر فراهم آمده باشد، خالی بود. به نظر می رسد که اکنون بخشی از این جای خالی، با کتاب «شهر بی قهرمان» پر شده باشد.

این کتاب به کوشش معروف کبیری از پژوهندگان جوان هرات فراهم آمده و توسط انتشارات ترانه در مشهد چاپ شده است. این به واقع اولین مجموعه شعر عاصی است که در ایران به چاپ می رسد و این خود خالی از اهمیتی نیست، چون در این سالها متأسفانه انتشار آثار شاعران داخل افغانستان در ایران را کمتر شاهد بوده ایم و این بیشتر شاعران مهاجر بوده اند که در جامعه ادبی این کشور نام و نشان داشته اند. این می تواند نقطه شروعی باشد برای پیمودن مسیر دادوستدها و ارتباطهای ادبی بیشتر میان دو کشور.

کتاب حاضر البته عنوان «گزیده آثار» را بر خود دارد، ولی حقیقت این است که همه آثار شاعر در قالبهای کهن در آن گرد آمده است، یعنی این گزیده ای است که اگر با یک مجموعه کامل از نوسروده های عاصی نیز همراه شود، می تواند کلیات آثار او باشد. و چنان که به نظر می آید و گردآورنده نیز وعده داده است، قرار است که آن کتاب نیز در آینده نزدیک فراهم آید.

آنچه در نظر اول در کتاب «شهر بی قهرمان» جلب توجه می کند، تدوین و کتاب آرایی آن است که نسبت به کتابهای شعر منتشره در سالهای اخیر در افغانستان برتری محسوسی دارد حتی نسبت به دفترهای پیشین شعر عاصی که در کابل و بعضی جایهای دیگر چاپ شده و غالبا کیفیت چاپ و صحافی نامطلوبی داشت.

در «شهر بی قهرمان» آثار شاعر به تفکیک دفترهای هشتگانه شعر او در بخشهای مختلف آمده و آثار چاپ نشده نیز در انتهای کتاب گنجانده شده است. گردآورنده در مقدمه ای مختصر به برخی ویژگیهای شعر و شخصیت عاصی از دیدگاه خود پرداخته است که خود خالی از ارزش نیست، هر چند به نظر می آید که یک زندگینامه یا سالشمار زندگی شاعر هم در کنار این مقدمه یا حتی به جای آن، ضروری می نمود.

ویژگی مهم دیگر کتاب «شهر بی قهرمان» شیوه امروزین تنظیم و تدوین آن است. یعنی گردآورنده کوشیده است که آثار عاصی را با منابع گوناگون مقابله کند و موارد اختلاف را در پاورقی یادآور شود. این کار برای کتابی که از یک شاعر در گذشته فراهم می شود، ضروری است؛ تا خوانندگانی که اکنون به خود شاعر دسترسی ندارند، بتوانند درباره این موارد اختلاف داوری کنند.

هم چنین گردآورنده کوشیده است که از حذف بعضی از آثار عاصی که با وضعیت سیاسی کنونی افغانستان ناسازگاری داشت، بپرهیزد و در این مورد حفظ امانت کند، هر چند ممکن است این حفظ امانت برای توزیع کتاب در افغانستان موانعی پدید آورد.

مثلا در میان آثار عاصی شعری بود انتقادآمیز درباره محمدظاهر شاه ، پادشاه سابق افغانستان. این شعر در سالهای استقرار دولت جدید کشور که شیوه برخورد بسیار مهربانانه ای با پادشاه سابق داشت، لاجرم مشکل آفرین تلقی می شد و چنین بود که نیلاب رحیمی در کلیات اشعار عاصی که در کابل منتشر شد، بخش عمده ای از آن را حذف کرده بود و البته این حذف برخلاف اصل امانت داری می نمود. این شعر در کتاب «شهر بی قهرمان» آمده است. همین گونه است شعرهای دیگری که می تواند تصویری کامل و تحریف نشده از شعرهای عاصی به دست دهد و این خود خالی از ارزش نیست، چون به هر حال باید پذیرفت که عاصی آن شعرها را سروده است و این با آیندگان است که در این مورد داوری کنند.

کتاب «شهر بی قهرمان» با توضیحاتی در مورد واژگان بومی و بعضی نکات ضروری دیگر در پاورقیها همراه شده است و این خود به کیفیت آن می افزاید. در آخر سخن، شعری از عاصی می آورم که در این مجموعه چاپ شده است.

درخت

من آن درخت عاشقم که ساحلی است جای من

صدای رودخانه ای نشسته در هوای من

ز ابرهای قبله هم تمتعی نمی برم

مرا بهار می کند حضور آشنای من

ز آب و خاک آتشی قد و قیام کرده ام

زمین عاشقانه ای گرفته است پای من

به برگ برگ من دلی ز انتظار می تپد

به شاخه شاخه می دود جنون ریشه های من

هزار بار دیگرم سر شکوفه کردن است

از این زمین، از این هوا، اگر رسد نوای من