سیر تا پیاز جشنواره بیست و هشتم فیلم فجر

«تمایلی به شرکت فیلمم در جشنواره ندارم » این جمله را در چند روز اخیر زیاد شنیده ایم جمله ای که از جانب کارگردان ها و تهیه کننده ها مطرح می شود و کاهش اعتبار و اهمیت جشنواره فیلم فجر را, به مدیرانش گوشزد می کند

● جشنواره ای با چاشنی انتقاد و گلایه

«تمایلی به شرکت فیلمم در جشنواره ندارم.» این جمله را در چند روز اخیر زیاد شنیده ایم. جمله ای که از جانب کارگردان ها و تهیه کننده ها مطرح می شود و کاهش اعتبار و اهمیت جشنواره فیلم فجر را، به مدیرانش گوشزد می کند. این روزها اگر یک بار دیگر فیلم «میکس» اثر داریوش مهرجویی را ببینیم شاید اتفاقاتش برایمان خنده دار باشد. این که یک کارگردان (با بازی زنده یاد خسرو شکیبایی) برای رساندن فیلمش به جشنواره، خودش را به آب و آتش می زند، شب زنده داری می کند و دست آخر دوان دوان، نگاتیوها را به دفتر جشنواره می رساند.البته شاید برای آن کارگردان خود جشنواره هم مهم نبود. چون فیلم در شرایطی ساخته شد که حضور فیلم ها در جشنواره، شرط قطعی اکران عمومی آن ها بود.آن چه این روزها از زبان برخی سینماگران ما شنیده می شود، نشان دهنده بی تفاوتی شان نسبت به جشنواره ای است که بزرگ ترین و معتبرترین رویداد هنری و سینمایی کشور لقب گرفته است.

البته این بی میلی محدود به جشنواره امسال نیست و نشانه هایش را می شد در جشنواره یکی دو سال گذشته هم مشاهده کرد.در روزهای گذشته کارگردان های فیلم های «زندگی با چشمان بسته» (رسول صدرعاملی)، «فرزند صبح» (بهروز افخمی)، «بیداری» (فرزاد موتمن) و... اعلام کرده اند که عجله ای برای به پایان رساندن فیلم هایشان ندارند و ترجیح می دهند در فرصت بعد از جشنواره، سر فرصت مراحل ساخت را بگذرانند. با این حساب این چند فیلم مطرح را باید غایبان بزرگ جشنواره امسال دانست.هم چنین چند تن از کارگردان ها نسبت به حضور فیلم هایشان در بخش های مختلف مسابقه اعتراض کردند. رضا کریمی کارگردان «آدمکش» به نشانه اعتراض، این فیلم را از بخش خارج از مسابقه بیرون کشید.محسن عبدالوهاب کارگردان فیلم «لطفا مزاحم نشوید» هم گفت تمایلی ندارد که فیلمش، در بخش مسابقه فیلم های اول و دوم به نمایش درآید.در این میان تندترین اعتراض ها متعلق به سیدضیاء هاشمی تهیه کننده «زمهریر» بود که نسبت به راه نیافتن فیلمش به جشنواره، واکنش نشان داد. او در یادداشتی ارائه این فیلم به جشنواره را اشتباه خود خواند و نوشت: «بانگ برمی آورم که اشتباه کرده ام.»اهمیت فیلم «زمهریر» به کارگردانش برمی گردد که فیلم پرسر و صدای «دلشکسته» را در کارنامه دارد.

● زمانی برای دیده شدن توقیفی ها

در بین فهرست فیلم های امسال نام سه فیلم توقیفی به چشم می خورد که چند سال پیش ساخته شده اند و حضورشان در جشنواره فجر امسال، مایه امیدواری است. تسویه حساب (تهمینه میلانی)، به رنگ ارغوان (ابراهیم حاتمی کیا) و صد سال به این سال ها (سامان مقدم) جزو فیلم هایی هستند که طلسم توقیفشان شکسته شده است و اجازه حضور در جشنواره را پیدا کرده اند. رفع توقیف این فیلم ها این سوال را ایجاد می کند که آیا تصمیم اولیه مبنی بر ممیزی شان درست بوده است یا تصمیم بعدی مبنی بر نمایش دادنشان؟ اگر تصمیم اول درست بوده است پس چرا این فیلم ها این همه مدت خاک خورده اند. اگر هم فیلم های مشکل داری هستند، پس چرا قصد دارند نمایششان دهند؟

این سوال را می توان برای سایر فیلم های رفع توقیف شده (دایره زنگی، کتاب قانون و...) نیز پرسید.در بین آثار امسال از فیلم های پاداش (کمال تبریزی)، آتشکار (محسن امیریوسفی) و هیچ (عبدالرضا کاهانی) نیز خبری نیست. دو فیلم اول، جزو کارهای توقیف شده سال های قبل هستند که هم چنان پشت درهای بسته مانده اند. فیلم سوم هم متعلق به کارگردانی است که در دو فیلم قبلی اش (بیست، آدم) نشان داده فیلم ساز کاربلدی است و فیلم هایش دست کم استحقاق حضور در یکی از بخش های جشنواره را دارند.

در بین همه این فیلم ها عطش و هیجان برای تماشای «به رنگ ارغوان» از همه بیشتر است. به خاطر این که ۶ سال منتظر نمایشش بوده ایم و طعم شیرین بازی لذت بخش فرخ نژاد در فیلم «ارتفاع پست» (حاتمی کیا) هنوز از یادمان نرفته است.

● جشنواره مهم تر است یا اکران عمومی؟

کاهانی به تازگی در یکی از مصاحبه هایش گفته است که بودن یا نبودن فیلمش در جشنواره، برایش اهمیتی ندارد و مهم وضعیت فیلم در مرحله اکران عمومی است. شبیه این سخن را چند ماه پیش «ابوالحسن داوودی» نیز گفته و به این نکته اشاره کرده بود که حاضر است سیمرغش را پس بدهد اما در عوض، فیلم «زادبوم» اکران شود.وقتی که یک کارگردان سیمرغ گرفته «اکران عمومی» را به «جشنواره» ترجیح می دهد، شنیدن این حرف از یک کارگردان غایب جشنواره امسال چندان عجیب نیست.

● پایان تفکیک بخش بین الملل، دوسال پافشاری بر اشتباه

پس از دو سال آزمون و خطا، سرانجام شیوه برگزاری بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر به حالت قبلی برگشت. یعنی امسال هم قرار است مثل جشنواره بیست و پنجم به قبل، فیلم های خارجی در کنار فیلم های ایرانی نمایش داده شوند. در جشنواره بیست و ششم و بیست و هفتم، مسئولان ۵- ۴روز اول را به نمایش فیلم های بخش بین الملل اختصاص دادند. این تمهید با هدف گرم تر کردن بخش بین الملل و در معرض توجه قرار دادن این فیلم ها صورت گرفت. اما منجر به افت شدید مخاطبان جشنواره شد و چند روز اول جشنواره را، به حالت نیمه تعطیل کشاند.

چرا که این فیلم ها بیشترشان تازگی چندانی نداشتند و مردم ترجیح می دادند در شرایط راحت تر نسخه دی وی دی این فیلم ها را، در خانه هایشان ببینند.جشنواره فیلم فجر عنوان بین المللی را یدک می کشد و نباید خودش را، محدود به نمایش فیلم های داخلی کند، آن هم در شرایطی که فیلم های ایرانی در ترافیک نمایش جشنواره معطل می مانند و بعضی هایشان، در شرایط نامطلوب اکران می شوند.با منتفی شدن اجرای بخش بین الملل به شکل تفکیکی، مشخص می شود که مدیران جشنواره به ناموفق بودن این طرح پی برده اند و می خواهند دوباره، به همان نقطه پیشین بازگردند. این طرح در همان سال اول با مخالفت شدید مطبوعات مواجه شد اما مسئولان جشنواره هم چنان بر اشتباهشان پافشاری کردند و این طرح را، سال بعد هم اجرا کردند.

● کاخ نصفه و نیمه و اجاره ای جشنواره

در طول سال های برگزاری جشنواره فیلم فجر، کارشناسان سینمایی همواره از این که چرا جشنواره کاخ اختصاصی ندارد گلایه می کردند. امسال جشنواره فجر صاحب یک کاخ نصفه و نیمه و اجاره ای شده است.

«برج میلاد» مکانی است که برای فیلم دیدن منتقدان، خبرنگاران، مهمانان خارجی و سایر اصناف سینمایی، در نظر گرفته شده است.در حال حاضر همان کارشناسان به گونه ای تلویحی می گویند که ما عطای کاخ را به لقایش بخشیدیم. چون مسیر برج میلاد آن قدر به مرکز شهر دور است که تمام توان خبرنگاران و منتقدان، صرف رفت و آمد می شود و رمقی برای فیلم دیدن و نقد نوشتن نمی ماند.البته یکی از فواید برگزاری جشنواره در یک مکان متمرکز، این است که «برخورد از نوع نزدیک» منتقدان و سینماگران اتفاق می افتد و احتمالا رابطه بین این دو قشر، کمی مهربانانه می شود. چون همه کنار هم فیلم می بینند و دیگر کسی خودش را صاحب خانه یا میهمان نمی داند.تجربه «برج میلاد» هم از آن آزمون و خطاهایی است که باید امتحان و نتایجش دیده شود. خلاصه اگر سال بعد شنیدید جشنواره دیگر در برج میلاد برگزار نمی شود تعجب نکنید.

● پروانه موقتی که شاید تبدیل به دائمی شود

امسال فیلم ها پروانه موقت می گیرند. یعنی اگر فیلمی را در جشنواره دیدید نمی توانید تماشای آن را به دوستانتان در اکران عمومی توصیه کنید. چون فیلم مورد نظر شما برای این که بتواند در چرخه اکران عمومی قرار گیرد، باید هفت خان رستم را پشت سر بگذارد و علاوه بر پروانه موقت، یک پروانه دائمی هم برای خودش دست و پا کند. آن هم برای تهیه کننده ای که با هزار زحمت فیلم نامه اش را به تصویب رسانده، پول هایش را جمع و جور کرده، پروانه ساخت گرفته، فیلم را به جشنواره فرستاده، احتمالا جایزه گرفته است و...سال های گذشته کارگردان های فیلم هایی که در جشنواره پذیرفته شده بودند، انتظار داشتند که فیلمشان حتی در طول سال بعد اکران شود (مثل سنتوری).

اما امسال مسئولان گفته اند که اصلا از این خبرها نیست. ما یک بار فیلم تان را با عجله می بینیم و به جشنواره می فرستیم. بعد از آن سر فرصت مو را از ماست بیرون می کشیم، تا اگر فیلم هایتان بدآموزی نداشت، آن را به مخاطبان عام نشان دهیم. اگر هم بدآموزی داشت همان پروانه موقت را هم پس می گیریم!

● ستاره ها با دست پر می آیند

با حذف و اضافه های فیلم های بخش مسابقه جشنواره فجر، بیش از هر چیز کارنامه بازیگران دستخوش تغییر و تحول می شود. هوادارانی که برای دیدن فیلم های بازیگران محبوبشان برنامه ریزی کرده اند، با حذف ناگهانی یک فیلم ناکام می شوند. هم چنین برخی بازیگرانی که در طول سال پرکار بوده اند یک باره چشم باز می کنند و می بینند فیلمی در بخش مسابقه ندارند. امسال در فهرست فیلم ها نام کارگردان های مطرح زیاد به چشم نمی خورد. اما ستاره ها، حضور پررنگی دارند. چون کار آن ها هیچ وقت تعطیلی ندارد.

● امین حیایی، ایفاگر نقش برادر شهید

هواداران امین حیایی امسال از او فیلم «بیداری رویاها» (محمدعلی باشه آهنگر) را خواهند دید. آن هم در نقشی که تهیه کننده اش مدعی شده، متفاوت ترین نقش امین حیایی است. این بازیگر در این فیلم نقش یک برادر شهید را ایفا می کند. نقشی که حال و هوایی جدی و رسمی دارد و طبیعتا خیلی نمی تواند کمدی باشد. او در این فیلم با هنگامه قاضیانی، سارا خوئینی ها و حمید فرخ نژاد همبازی است.

● پرویز پرستویی، مهمانی که فقط یک فیلم دارد

امسال از «آشپزباشی» سریال دوشنبه شب ها، فیلم «صدسال به این سال ها» (سامان مقدم) را در بخش خارج از مسابقه خواهیم دید. فیلمی که قرار بود در جشنواره بیست و ششم نمایش داده شود اما گرفتار توقیف و ممیزی شد و از ماراتن جشنواره جا ماند. امسال قرار است طلسم این فیلم شکسته شود و در بخش خارج از مسابقه جشنواره فجر به نمایش درآید. سال گذشته هم فقط فیلم «بیست» با بازی او در جشنواره حضور داشت. فیلم دیگرش یعنی «کتاب قانون» هم کنار گذاشته شد و سرانجام پس از کلی حرف و حدیث، سال جاری اجازه اکران عمومی پیدا کرد.

● لیلا حاتمی، بخت آزمایی دوباره دارنده سیمرغ

لیلا حاتمی امسال با دو فیلم «چهل سالگی» (رئیسیان) و پرسه در مه (بهرام توکلی)، به ماراتن جشنواره آمده است. نکته کنجکاوی برانگیز فیلم اول گروه بازیگران آن است. استاد عزت ا... انتظامی، لیلا حاتمی و محمدرضا فروتن برای نخستین بار است که در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. دارنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن جشنواره سال گذشته،در فیلم «ایستگاه متروک» یک تجربه همکاری دیگر هم با «رئیسیان» (کارگردان فیلم های «ریحانه» و «سفر») دارد. مضمون فیلم «چهل سالگی» اجتماعی است و از کتابی به همین نام اقتباس شده است.چهل سالگی آغاز میانسالی است. خیلی ها در این دوره یاد گذشته می کنند و عشق های قدیمی شان را به یاد می آورند. قصه هایشان را مرور می کنند و شاید برای بچه هایشان بخوانند. در خلاصه داستان فیلم چهل سالگی آمده است: روزی پادشاهی در میان مردم، چشمش به دختر جوانی افتاد و عاشق او شد. پادشاه تا دختر را به قصرش آورد، دختر بیمار شد. هیچ کدام از طبیب های شهر نتوانستند بیماری دختر را تشخیص دهند. پادشاه دست به دعا برداشت و در خواب طبیب پیری را دید. پرسه در مه (بهرام توکلی) هم مضمونی اجتماعی و فلسفی دارد و ساخته کارگردانی است که یک فیلم موفق معناگرا (پابرهنه در بهشت) در کارنامه دارد.یادمان باشد که معمولا کم پیش می آید دو سال پشت سر هم، سیمرغ را به یک بازیگر بدهند.

● حمید فرخ نژاد و شانس بالای تصاحب سیمرغ

چند هفته پیش خبری منتشر شد مبنی بر این که حمید فرخ نژاد پرکارترین بازیگر جشنواره امسال است. در آن خبر نوشته شده بود که او هفت فیلم در جشنواره دارد. اما از این هفت تا شش تایش برای حضور در جشنواره پذیرفته شده اند. «آتشکار» فیلمی است که به فهرست نهایی راه پیدا نکرد. با این حساب امسال فیلم های «شب واقعه»، «بیداری رویاها»، «همبازی»، «شکلات داغ»، «به رنگ ارغوان» و «دموکراسی در روز روشن» را از فرخ نژاد خواهیم دید. فرخ نژاد امسال چهار فیلم در بخش مسابقه دارد و یک فیلم (همبازی) در بخش مهمان. وی هم چنین به عنوان کارگردان، فیلم «سفر سرخ» را در جشنواره دارد.

● مصطفی زمانی پاداش سکوت

بازی در سریال حضرت یوسف(ع)، برای بازیگر نقش «یوزارسیف» خیلی خوش یمن بود. چون او یک نابازیگر بود که یک شبه راه صد ساله را طی کرد پس از پایان سریال هم به عنوان یک بازیگر نقش اول محبوب جلوی دوربین چند فیلم سینمایی رفت.او با سه فیلم «کیفر» (حسن فتحی)، «آل» (بهرام بهرامیان) و «مرا ببخش مادر» (مهدی نادری) یکی از پرکارترین بازیگران امسال است. هر سه فیلم او در بخش مسابقه حضور دارند و شانس خوبی برای دریافت سیمرغ های جشنواره دارند. تهیه کننده «کیفر» سعید سعدی است که پارسال با فیلم «تردید» دست پر از جشنواره بیرون آمد. «آل» جزو معدود فیلم هایی است که در ژانر وحشت ساخته شده است و احتمالا مورد توجه قرار می گیرد فیلم «مرا ببخش مادر» هم فیلمی درباره اشغال عراق توسط نیروهای آمریکایی است. «زمانی» به مدت چند سال از طرف کارگردان سریال حضرت یوسف(ع)، از بازی در فیلم های سینمایی و تلویزیونی منع شده بود.

● الناز شاکردوست دور از دسترس سی مرغ

چند ماه پیش در مطلبی به این نکته اشاره کردیم که او پرکارترین بازیگر زن است. چون در طول ۵ سال در ۲۵ فیلم بازی کرده است. ظاهرا او چشم خورده است. چون دو تا از فیلم هایش هر دو با هم از بخش مسابقه بازماندند و راهی بخش میهمان شدند. او امسال با فیلم های «فاصله» به کارگردانی «کامران قدکچیان»، «ناسپاس» ساخته حسن هدایت و «چراغ قرمز» به کارگردانی علی غفاری در جشنواره فجر حاضر می شود. فرامرز قریبیان، پژمان بازغی، کتانه افشار و باران زمانی، از دیگر بازیگران «فاصله» هستند. شاکردوست در فیلم «از ما بهتران» (مهرداد فرید) هم بازی کرده بود که به جشنواره نرسید. با این حساب، نام او را باید از فهرست شانس های سیمرغ خارج کرد.