دوستان, آیا این حرکت انقلا بی بود

نظام برنامه ریزی در کشور حدود ۵۰ سال سابقه دارد و البته در گذشته سازمان مدیریت و برنامه ریزی را تحت عنوان سازمان برنامه و بودجه می نامیدند اما در چند سال اخیر معاونت برنامه و بودجه و سازمان مدیریت در هم ادغام شدند و تحت عنوان سازمان مدیریت و برنامه ریزی نامیده شد که این سازمان از نقش مهمی در برنامه ریزی کشور برخوردار بود این سازمان نقش فرابخشی داشت و جزو هیچ یک از وزارتخانه ها نبود و در توزیع بودجه نقش مهمی را ایفا می کرد

نظام برنامه‌ریزی در کشور حدود ۵۰ سال سابقه دارد و البته در گذشته سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی را تحت عنوان سازمان برنامه و بودجه می‌نامیدند اما در چند سال اخیر معاونت برنامه و بودجه و سازمان مدیریت در هم ادغام شدند و تحت عنوان سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی نامیده شد که این سازمان از نقش مهمی در برنامه‌ریزی کشور برخوردار بود. این سازمان نقش فرابخشی داشت و جزو هیچ یک از وزارتخانه‌ها نبود و در توزیع بودجه نقش مهمی را ایفا می‌کرد. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی برای ارائه بودجه کشور شاکله بودجه و برنامه را با هم هماهنگ می‌کرد و به رئیس‌جمهوری ارائه و رئیس‌جمهور بودجه کارشناسی شده را برای تصویب به مجلس ارائه می‌کرد و البته همین سازمان از یک سو در تدوین برنامه ۵ ساله توسعه نقش مهمی داشت و از سوی دیگر در تدوین برنامه چشم‌انداز بیست‌ساله نیز تاثیر گذار بود. بنابراین می‌توان گفت قوی‌ترین مرکز کارشناسی کشور با سابقه‌ای ۵۰ ساله سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی است که البته نباید این را فراموش کرد که گاهی اوقات این سازمان افراط می‌کرد که عموما مدیران اجرایی از آن به تنگ آمده بودند ولی در هر حال وجود آن به عنوان مرکز تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی برای تدوین برنامه‌ها و توزیع مناسب بودجه کشور از اهمیت بالا‌یی برخوردار بود. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تنها به یک بخش نگاه نمی‌کرد و تمام بخش‌های کشور را زیر نظر داشت و درواقع به رشد متوازن و متعادل توسعه در کشور کمک می‌کرد. اما هنگامی که دولت نهم سر کار آمد همه شوراها مانند شورای پول و اعتبار یا شورای اقتصاد و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی را در یک زمان منحل کرد. پس از مدتی مجلس هفتم برای احیای شوراها قانونی را وضع کرد که البته شورای نگهبان این طرح را رد کرد، سپس این طرح در شهریور ماه امسال در مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شد که طبق آن باید همه شوراهایی که به وسیله دولت منحل شده‌اند مجددا بازسازی شود ولی از آنجا که بازسازی مجدد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی بار مالی بسیاری داشت مجلس به دنبال احیای آن نرفت، این در حالی است که هر یک روزی که کشور بدون سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اداره شود بسیار ضرر می‌کند. در تنظیم بودجه سال ۸۸ عدم حضور سازمان مدیریت بسیار تاثیرگذار بود. اگر به بودجه سال ۸۸ نگاه کنید شاهد آن خواهید بود که اگر تغییرات اساسی در آن ایجاد نمی‌شد و بودجه‌ای که از سوی دولت آمده بود به همان شکل تصویب می‌شد چه مشکلا‌تی پیش می‌آمد. بودجه سال ۸۸ که از سوی دولت ارائه شده بود ۲۹۲ میلیارد تومان بود و در چند بند کوچک و در ۳۶ ردیف برنامه‌ریزی شده بود. خوشبختانه مجلس آن چند بند را به ۴۱ بند تبدیل کرد و ۳۶ ردیف را به ۲۶۲ ردیف افزایش داد و بودجه تقدیمی دولت را از حالت ابتدایی خارج کرد. بنابراین مجلس نقش مهمی در نبود سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ایفا کرد. اکنون هم با نگاهی به بودجه سال ۸۸ متوجه می‌شویم تدبیری قوی و ‌اندیشه‌ای وسیع در تدوین لا‌یحه بودجه وجود نداشته است و لا‌یحه بودجه با ۱۲ بند به مجلس ارائه شده است که امسال نیز باید مجلس مانند سال گذشته روی بودجه کار کند تا به شفاف‌سازی محتوای بودجه بپردازد که بتوان بر آن نظارت کرد. می‌توان گفت در سایه عدم حضور سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی نامیمون‌ترین اتفاق روی داد و آن اینکه وقتی مخبر کمیسیون بودجه، تفریغ بودجه ۸۵ را قرائت می‌کرد در نهایت تعجب متوجه آن شدیم که باید مطابق بند ۴ بیش از یک میلیارد دلا‌ر از درآمدهای نفتی به حساب خزانه ریخته می‌شد که واریز نشده است. این اتفاق ناگواری بود که حتی موجب اعتراض رئیس مجلس هشتم شد و دیوان محاسبات نیز باید آن را پیگیری کند. به اعتقاد من هنگامی که تفریغ بودجه ۸۶ نیز قرائت شود مشخص خواهد شد که چه ضررهای هنگفتی در نبود سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به کشور وارد شده است. البته دوستان دولت معتقدند باید برای انجام سریع کارها انقلا‌بی حرکت کنند ولی آیا حرکت انقلا‌بی به معنای نادیده انگاشتن قانون است؟ به نظر من زیر پا گذاشتن قانون به معنای حرکت انقلا‌بی نیست. من احساس می‌کنم دوستان دولت نهم برای آنکه پروسه خدمت‌رسانی را سریع‌تر کنند تصمیم گرفته‌اند موانعی را که موانع کار غیرکارشناسی است از سر راه بردارند و شاید یکی از همین موانع سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی بوده که در مقابل تخلفات ایستادگی می‌کرد. در این سه سالی که از عمر دولت نهم می‌گذرد بی‌سابقه‌ترین اتفاق از زمانی که کشور ما دارای نفت بوده رخ داده است و آن اینکه حدود ۲۰۰ میلیارد دلا‌ر درآمد نفتی داشته‌ایم که باید هر سنت آن توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و بانک مرکزی و خزانه‌داری کل کشور مورد محاسبه قرار گیرد ولی به‌دلیل عدم وجود نظام برنامه‌ریزی در کشور شاهد بی‌انضباطی مالی بوده‌ایم. به‌دلیل خلاء وجود سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در کشور همواره انگشت تعجب به دندان گرفته‌ایم که این همه بی‌انضباطی مالی چگونه روی می‌دهد؟ پس از گفتاری کوتاه در باب آسیب‌های انحلا‌ل نظام برنامه‌ریزی در کشور اکنون باید بر این نکته تاکید کرد همانطور که ساختار برنامه‌ریزی در کشور به ویرانه‌ای تبدیل شد باید با ایجاد یک مصوبه در هیات وزیران مصوبه قبلی لغو گردد و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی احیا شود و ادارات کل برنامه‌ریزی در استان‌ها که اکنون تحت نظر استانداری‌ها فعالیت می‌کنند احیا شوند. البته این را باید گفت که شخصیت‌های ارزشمند و متفکر در نظام برنامه‌ریزی از این ساختار خارج شده‌اند که باید دوباره آنها را فراخواند و به سیستم مدیریتی وارد و نظارت عمیق کشور را احیا کرد.

محمدرضا خباز