نگاهی بر خوانش و نقد شعر جوان امروزدر "رصد صبح"

«رصد صبح» عنوان کتابی است که به خوانش و نقد شعر بیست تن از شاعران جوان امروز می پردازد.
این مجموعه به همت محمد کاظم کاظمی توسط مرکز آفرینش های ادبی، انتشارات سوره مهر منتشر شده …

«رصد صبح» عنوان کتابی است که به خوانش و نقد شعر بیست تن از شاعران جوان امروز می پردازد.

این مجموعه به همت محمد کاظم کاظمی توسط مرکز آفرینش های ادبی، انتشارات سوره مهر منتشر شده است و در ۳۲۶ صفحه با شمارگان ۲۵۰۰ «نسخه و قیمت ۴۳۰۰تومان دراختیار شعر دوستان و ادب پژوهان قرارگرفته است. محمد کاظم کاظمی متولد ۱۳۴۶ از هرات است وی تحصیلاتش را درکابل دنبال کرد و پس از آن به ایران مهاجرت کرده و در رشته مهندسی ساختمان تحصیلاتش را به پایان رساند. کاظمی سال هاست که درعرصه شعر و ادبیات و پژوهش درزمینه زبان دری، فارسی و تاجیکی مشغول فعالیت و تحقیق است. از وی تاکنون مجموعه شعر محبوب «پیاده آمده بودم، پیاده خواهم رفت» و یک مجموعه شعر آموزشی به نام «روزنه» درکنار «هم زبانی وبی زبانی» و ده ها شعر و مقاله دیگر درمجلات به چاپ رسیده است. تلاش درخورستایش وی در این مجموعه تحت عنوان«خوانش و نقد شعر جوان امروز» که به نقد و بررسی اشعار شعرای جوان پرداخته است برگی زرین درکارنامه ادبی-پـژوهشی وی است که منبع ارزشمندی برای تحقیق و پژوهش و آموزش مهارتهای شاعری می باشد. حافظ ایمانی، محمد مجتبی احمدی، مهدی جهاندار، پانته آ صفایی، میلاد عرفان پور، آرش فزرام صفت، سیده کبری موسوی و امید مهدی نژاد از جمله شاعرانی هستند که سروده هایشان دراین مجموعه گردآمده است. در انتخاب از سوی نویسنده کتاب، تنوع جغرافیایی و گرایش های صوری و محتوایی شاعران هم درنظر گرفته شده است. کاظمی در مقدمه کتاب آورده است:«شعر جوان ما بیش از هر زمان دیگری نیازمند نقد و روشنگری است تا هم راههای پیموده را بسنجیم و هم مسیری روشن برای آینده ترسیم کنیم.

وی اشاره نموده است که نقدها برپایه دفترهای چاپ نشده یا گزیده هایی از آثار شاعران که خود در اختیار ما نهاده اند نگاشته شده است البته متأسفانه مجال ما اجازه درج همه شعرهایی را که در نقد به آنها متکی بودم، نمی داد و به ناچار از هر شاعر به چند شعر دراین کتاب بسنده کردم». طرح «رصد صبح» که نقد شعر بیست شاعر جوان معاصر است توسط مصطفی محدثی خراسانی تدوین شده و نوشتن مقدمه و نقد اشعار را در آن «محمد کاظم کاظمی» برعهده داشته است. کاظمی درنقد و بررسی اشعار ساختار فرمی و محتوایی آنها را مورد بررسی قرارداده و با دقت نظر، انصاف و تیزبینی منتقدانه و کارشناسانه ای جوانب مختلف این امر را مورد کنکاش قرار داده است. اشعار شاعران در این مجموعه با درنظرگرفتن تنوع درشکل و محتوا و موضوع انتخاب شده که این مسئله نیز برگستردگی دامنه اطلاعات و بررسی های آن افزوده است و باعث شده که مجموعه ارزشمند آموزشی و پژوهشی در زمینه شعر و نقد و بررسی آن فراهم آید.

به عنوان نمونه در بررسی ساختار زبانی و فرمی یک شعر به قابلیت های دیداری، شنیداری و موسیقیایی نهفته درکاربرد مناسب ردیف و قافیه اشاره شده است. کاظمی با نگاهی جامع و انسان شناسامه به روانشناسی ادبی، اجتماعی و مذهبی برخی اشعار نیز پرداخته و بازتاب روانی و اجتماعی این اشعار را با درنظرگرفتن حال و هوا و احساس و نگرش شاعر بازگو نموده است.

از ویژگیهای مهم این مجموعه می توان به این نکته اشاره نموده که مؤلف علاوه بر نقد و بررسی و کنکاش ادبی آثار به نوعی آموزش مهارتهای شاعری اعم از رعایت قواعد دستوری در دستگاه زبانی و آوایی تا کاربرد مناسب آرایه ها و بدعتهای ادبی (بیان و بدیع) نیز همت گماشته است. سروده های منتخب دراین دفتر مضامین اجتماعی، مذهبی، عاشقانه و تغزلی، آیین و عاشورایی و عامیانه و مردمی را در برمی گیرد. کاظمی در بررسی این آثار به ذخایر فرهنگی، تاریخی و مذهبی نهفته در آنها تأکید نموده است و ظرایف و لطایف ادبی مورد نظر شاعر را به نمایش گذاشته است. از جمله این لطایف و ظرایف: تناسبهای لفظی و معنایی، آشنایی زدایی ها، تلمیح ها و تضمین ها، تصرف در قافیه آرایی، ابهام ها و ترکیب سازیها و نمادگرایی موجود در اشعار می باشد.

همچنین ایرادات دستوری و عروضی این اشعار نیز از نگاه تیز بین این پژوهشگر پنهان نمانده است.به عنوان نمونه سکته های وزنی، کاربرد وزنهای نامأنوس یا نامناسب، ابهام های زبانی ناشی از ضعف تالیف یا نارسایی کلام، استفاده بیش از حد یا بی جا از علائم دستوری و نگارشی، غرابت یا کدر بودن وزن شعر و آوردن قافیه های کم معیار را کاظمی از عیوب و نواقص دستوری و عروضی این اشعار برشمرده است.

علاوه بر موارد یاد شده خود اشعار نیز درجای خود قابل توجه و اهمیت است. چنانچه شعرای جوان از نقاط مختلف کشور در قالب موضوعات و مفاهیم مختلف با هنرمندی و ابتکار ذوق و نبوغ شاعرانه خود را به نمایش گذاشته اند. برخی از اشعار این مجموعه حقیقتاً درخورستایش و توجه است از این رو می توان این مجموعه را به عنوان دفتر شعر جوان نیز معرفی نمود. به عنوان نمونه اشعاری همچون «تکیه بر کعبه» و «محراب علقمه» سروده حمیدرضا برقعی»، «آرامشی به وسعت صحراست مادرم» از مهدی جهاندار و «کلمه» سروده هادی خوانساری از سروده های ممتاز دراین مجموعه است.

فهمیه بافنده