نقش دانش و مهارت مدیران آموزش وپرورش در مدیریت تغییر

در جامعه فراصنعتی امروز، سازمانها برای بقا و پویایی خود لاجرم نیازمند به انجام کوشش هایی هستند که تغییروتحول معرف مناسبی برای مجموعه آنهاست . دراین میان ، سازمان های آموزشی عملاً سازمانهای تغییر ومدیریت آنها مدیریت تغییر محسوب می گردد . هدف این مقاله ارائه نقش دانش ومهارت مدیران در آموزش وپرورش . در این راستا مجموعه ای از استراتژی های مدیریتی را برای تحقق هدف فوق پیشنهاد می کندو همچنین نمونه مواردی که در هر مرحله از مدیریت تغییر ( درک تغییر ، برنامه ریزی تغییر ، اجرای برنامه تغییر و تثبیت تغییر ) با ید مورداستفاده یک سازمان درجهت مدیریت تغییر مورد استفاده قرار گیرد موردبحث و بررسی قرار خواهدگرفت.

● مقدمه

در دنیای رقابتی و پر تغییر امروزی، ضرورت تغییرات سریع سازمانی یکی از شرایط اساسی موفقیت است. با این وجود سرعت این تغییرات، به دلیل مقاومت کارکنان سازمان ها در برابر تغییر کافی نیست و بسیاری از سازمان ها در چنین مواقعی دچار مشکلات بسیاری شده اند. یافته های پژوهش اخیر چگونگی ایجاد یک تغییر سازمانی موفق را نشان می دهد. هدف این مقاله بررسی مهارت های مدیریت تغییر در آموزش وپرورش می باشد . کرت لوین برای ایجاد تغییر سه مرحله را در نظر می گیرد: خروج از انجماد - تغییر - و سپس انجماد مجدد و بازگشت به ثبات و پایداری را ارائه داد.‍

▪ مدیریت تغییر : مدیریت تغییر عبارت است از فرایندمستمر وپویای ایجاد آمادگی برای تغییر ، برنامه ریزی تغییر ، اجرای برنامه تغییر ،و حفظ و نگهداری تغییر (تثبیت و پایداری تغییر) .

مدیریت تغییر، شامل چهار مرحله است:

۱) آمادگی

۲) برنامه ریزی

۳) اجرا

۴) تثبیت

مدیری که نقش هدایت گر و عامل به تغییر می باشد ضرورت دارد در هریک از مراحل مدیریت تغییر از تبحر لازم بر خوردار بوده تا موفق در ایفای نقش اصلی خود باشد . لذا در مدیریت تغییر توسط مدیر ظاهر امر نشان می دهد یک مدیر باید نسبت به هریک از مراحل مدیت تغییر دانش کافی و وافی ، مهارت لازم وبه دنبال آن بر خورداری از عملکرد درسطح بالا یی باشد .

همانطور که مستحضرید امروزه تغییر مهم ترین عامل موثر در مدیریت آموزش وپرورش موفق محسوب می شود. سازمان ها و افراد شاغل در آنها بایدنگرش مثبتی نسبت به مساله تغییر داشته باشند تا از این طریق توان رقابتی خود در بازارهای تهاجمی امروزی را حفظ کنند. عدم توجه به یک روند در حال تغییر ممکن است بسیار پرهزینه باشد. این مقاله به مدیران می آموزد که برای بقای خود چگونه همواره یک گام از رقبا جلوتر باشند، روند تغییرات را تعیین کنند، و رهبری یک پروژه تغییر را بر عهده بگیرند..تحقیقات انجام شده بیانگر این است که ، بین مهارت و عملکرد مدیران رابطه معناداری وجود دراد ویکی از ارکان اصلی ایجاد تغییر در سازمان ها به ویژه سازمان های آموزشی؛ مدیران می باشند که کمتر توجهی به آنها شده است. امروزه ، مدیران آموزشی موظف هستند که وجود تقاضا ها ونیازهای مبرم به تغییر را در نظامهای آموزشی مغتنم شمرده و از آن به مثابة چالشی در جهت بسیج منابع سازمانها برای نیل به چشم انداز آتی مطلوب استفاده نمایند.(علاقه بند ،۱۳۸۴ ص ۸)

پیشینه مدیریت تغییر : موضوع مدیریت تغییر ، یکی از موضوعاتی است که در ادبیات مدیریت توجه دیگران را جلب کرده است به ویژه در دهه ی ۱۹۹۰ میلادی ، رویداد « تغییر» به صورت خیلی مهم زندگی شخصی و سازمانی در آمده است . از زمانی که تغییر به دلایل مختلفی در سازمانها ضرورت پیداکد و مدیران احساس نیاز نمودند مدیریت تغییر هم ضرورت یافت. به دلیل اینکه باری به هر جهت نمی توان در سازمانها تغییر را اعمال نمود. ( امیرکبیری ، ۱۳۸۵ ، ص ۵۸۲ ) .

● جایگاه دانش مدیران آموزشی در مدیریت تغییر

در تحقیقات صورت گرفته و اعتراضات کارکنان اداره های آموزش وپرورش اشاره ای دارد به دلایل عدم اجرای ادعا های مدیران (ایجاد تغییر وتحول در سازمان) به محض انتصاب درپست مدیریت که عبارتند از :

۱) نداشتن دانش کافی مدیران آموزشی نسبت به تغییر و محیط کاری سازمان ، نوع نگرش او نسبت به تغییر ، و فقدان مهارت های مورد نیاز برای مدیریت تغییر.

۲) فقدان دانش و درک و فهم کارکنان نسبت به چشم انداز ازمانی مرتبط با ابتکارعمل در تغییر (کبیری ، ۱۳۸۵ ، ص ۵۸۸ )

علی اکبری ( ۱۳۸۵ ) شناخت آینده و اهمیت آن می تواند راه گشایی برای مدیران در رهبری تغییر باشد. سیبرت مایکل (۲۰۰۵) تقدم وتأخر در صلاحیتهای لازم برای مدیریت تغییر ، به این صورت است که مقوله دانش و مهارت های مدیران تقدم و تأخربر نگرش دارد ومدیر باید نسبت به موارد زیر توجه زیادی داشته باشند مدیران

۱) شناخت الگو ومراحل وفرایند مدیریت تغییر

۲) مهارت های ارتباطی در گوش دادن ، مصاحبه کردن و پرسیدن .

۳) نگرش وحدت یافته نسبت به ایجاد اعتماد و اعتبار

● مهارت‌های مدیریت تغییر

▪ مهارت : کاربرد مؤثر دانش و تجربه شخصی است نریمانی ( ۱۳۸۷ ) با توجه به لزوم آگاهی لازم و نگرش مثبت نسبت به مدیریت تغییر و نقش آن در عملکرد آگاهانه مدیران برگزاری دوره‌های آموزشی در این زمینه برای مدیران و ایجاد مهارت های لازم دراستفاده از روش های مدیریت تغییر در آنان ، می‌تواند در بازدهی و بهره‌وری سازمان نقش مؤثری ایفا نماید .

جالین (۲۰۰۴) مهارت های مدیریت تغییر شامل مشاوره و برنامه ریزی درباره تغییر ، طراحی تغییر در سازمان ، برنامه ریزی و اجرای تغییر می باشد و به عبارت دیگر مهارت های مورد نیاز در راستای اثربخشی مدیران تغییر :

۱) توانایی در برقرای ارتباط

۲) متعهد شدن

۳) برنامه ریزی

۴) ارزشیابی

۵) تثبیت

میلر (۲۰۰۲) مهارتهای مدیریت تغییر ، مهارت هایی است که بوسیله آن بتوانند فشارها و استرسی که وجود دارد را کاهش دهد. یک مدیر و رهبر موفق باید توانمند و نیرومند از نظر عقلانی و منطقی و آگاهی باشند وکمتر از عواطف خود استفاده کنند . پس بطور کلی چیزی که آنها را متفاوت می سازد از دیگران ، داشتن دانش و مهارت نسبت به تغییرات تحمیلی بر او می باشد . محققان مرکز آموزش مدیریت تغییر.(گاریسون ، ۲۰۰۷) در پژوهشی با عنوان« بررسی الگوی مدیریت تغییر»به این نتیجه دست یافت که عناصراستاندارد فنی هستند که با استفاده از آنها مدیران احساس آرامش بیشتری می نمایند . در بعد مدیریت عمومی رعایت پنج مرحله کلیدی که شامل اولا درک نیاز به تغییر ،ثانیا علاقه مند بودن مدیر به مشارکت وحمایت تغییر، ثالثا علم چگونگی ایجاد تغییر ، رابعا توانایی ایجاد تغییر در هر روز ، خامسا تقویت وتشویق کارکنان جهت حفظ و نگهداری تغییر درسازمان .

هلر، (۱۹۳۲) وکارنال (۱۹۴۷) مهارتهای مدیریت تغییر را درهریک از مراحل مدیریت تغییر شامل:

۱) آمادگی برای تغییر: ریشه یابی اصولی مسائل ومشکلات سازمانی مسائل و مشکلات سازمانی ، مشارکت دادن کارکنان در ایجاد تغییر، ایجاد فضای باز برای تصمیم گیری، بررسی ضروریات تغییر در سازمان ، شناسایی علل تغییر، منابع تغییر و طبقه بندی انواع تغییر ودرنهایت خود عامل به تغییر باشد بررسی دقیق اهداف ، به حفظ آرامش خود باشد .

۲) برنامه ریزی تغییر : در مرحله برنامه ریزی مدیر نیازمند مهارت در شناسایی فرصت ها و محدودیت ها و امکانات فردی ، سازمانی ، ارزیابی دقیق تمام راه حل های جمع آوری شده بصورت آگاهانه و منطقی ، شناسایی منابع لازم برای برنامه ریزی و در نهایت قادر به ارائه راه حلهای خلاقانه در سازمان باشد . تهیه برنامه عملی تغییر ، پیش بینی اثرات تغییر و مقاومت های ممکن در برابر تغییر .

۳) اجرای برنامه تغییر : در این مرحله یک مدیر باید بداند که چه باید بکند و توانادر بکار گیری و مشارکت نیروها بطور منطقی واصولی باشد وسعی کند با نشان دادن آثار مثبت تغییر کارکنان را به مشارکت و همکاری فراخوان کند . با درایتی که بکار می برد وکارکنان را مطمئن سازدکه او هم واقف بر مشکلات تغییر جدید در سازمان می باشد تا از مقاومت کمتری برخوردار باشد .

۴) تثبیت وپایداری تغییر : مرحله حساسی است که یک سری مهارت هایی را مدیر نیازمند می باشد تا تغییر همیشگی بوده ودر رقابت سرآمد همگان باشد که عبارتند از : زمانی را به بررسی پیشرفت و مطالعه مسائل اختصاص دهد ، ارائه بازخورد مثبت ، شناسایی زمینه های بهبود و پیشرفت ، ایجاد روحیه کار گروهی در افراد سازمان ، مصمم بر استفاده بیشتر از منابع و تأکید بر موفقیت ها جهت بالا بردن انگیزه کاری درکارکنان .

نتیجه گیری وپیشنهاد : با توجه به لزوم آگاهی لازم نسبت به مدیریت تغییر و نقش آن در عملکرد آگاهانه مدیران در این زمینه ، می‌توان اظهار داشت که برگزاری دوره‌های آموزشی در این زمینه برای مدیران و ایجاد مهارت های لازم در استفاده از روش های مدیریت تغییر در آنان ، می‌تواند در بازدهی و بهره‌وری سازمان نقش مؤثری ایفا نماید . ، بین آگاهی و گذراندن دوره آموزشی در زمینه مدیریت تغییر و نیز بین آگاهی مهارت ، ارتباط معنی‌داری وجوددارد .

دکتر غلامعلی احمدی - مرتضی نریمانی زمان آبادی

پی نوشت

Kurt lewin .

. Change management

.Seibert, ,michael

. Jaleen

۵. Diavid miller

Garrison.

Robert heller-

L - Carna

منابع :

۱-امیر کبیری، علیرضا « رویکرد های سازمان ومدیریت ورفتار سازمانی». .چاپ اول .نشر نگاه دانش.تهران ۱۳۸۵