نگاهی به تحولات کنونی در ساختار IT

فناوری اطلاعات موضوعی است فرابخشی, بدین معنا که بسیاری از نهادها, سازمان ها, و وزارتخانه ها در رشد و تعالی و کاربرد IT نقش دارند

به نظر می‌رسد جهانگرد پس از عدم دریافت رای اعتماد از هم‌پیمانان سیاسی‌اش در مجلس شورای اسلامی، همواره بیش از آن که خود را معاون برنامه‌ریزی و توسعه وزارت پست و تلگراف و تلفن بداند، خود را سکاندار فناوری اطلاعات می‌انگاشته است، این رویکرد تا بدانجا رسید که حکم مشاور ویژه رییس جمهور در امور فناوری اطلاعات را به دست آورد.

می‌توان گفت این اولین نقطه شروع برای جداشدن از وزارتخانه بود، حال آن که قطعا می‌شد بسیاری کارها را انجام داد، بدون این که نیازی به این حکم وجود داشته باشد. در واقع معاون یک وزیر، حکمی در دست دارد که می‌بایست در خیلی جاها فراتر از وزارتخانه تصمیم بگیرد. نتیجه آن شد که مباحث مربوط به فناوری اطلاعات در دبیرخانه شورای عالی اطلاع‌رسانی به طور کاملا جدا از وزارت بررسی شود، و جزیره‌ای مستقل در درون وزارتخانه ایجاد گردد.

ادامه این روند، اخذ مصوبه طرح تکفا -مستقل از وزارتخانه- از هیئت دولت بود. طرح تکفا در فضایی جدای از وزارتخانه بررسی، طرح و تصویب شد، در حالی که کمترین اثر و ردپایی از وزارت پست وتلگراف و تلفن در آن نبود. شاید در اینجا نیز بتوان گفت که: «نمی‌شود یک وزارتخانه را با دو وزیر اداره کرد!»

ذکر این نکته نیز ضروری است که در زمان اشتغال جهانگرد در پست معاونت برنامه ریزی وزارتخانه، او کمترین سخنی از برنامه‌ها و توسعه وزارتخانه نزد و عموما به IT پرداخت، IT که موضوعی است فرابخشی و نیازمند به چانه‌زنی‌هایی فراتر از وزارتخانه، با این اوصاف تنگ‌شدن فضا برای او در وزارتخانه دور از ذهن نبود، و تنها راه باقی مانده نیز رفتن بود و استعفا!

فناوری اطلاعات موضوعی است فرابخشی، بدین معنا که بسیاری از نهادها، سازمان‌ها، و وزارتخانه‌ها در رشد و تعالی و کاربرد IT نقش دارند و ایفای نقش هرکدام منوط به این است که یک نهاد فرابخشی، وظایف را به آنها تکلیف نماید تا در درون یک برنامه مشخص، هدف اصلی -که همان رشد فناوری اطلاعات از حیث توسعه زیرساخت و رشد کاربرد است- تامین گردد. در اینجا وزارت پست وتلگراف و تلفن به عنوان ایجاد کننده بستر ارتباطات، نقشی کلیدی‌تر از دیگران خواهد داشت. بنابراین اگر وظیفه نهاد فرابخشی، هدایت و راهبری این بخش است(در همان حد اهداف IT و نه سایر وظایف آن)، در این صورت، چنانچه جداشدن جهانگرد از وزارتخانه، به ایجاد یک نهاد فرابخشی از نوع پیش‌گفته بینجامد، قطعا استعفای او می‌تواند به نفع IT قلمداد شود، در غیر این صورت اتفاق خاصی نیفتاده است، زیرا او به عنوان یک معاون وزیر می‌توانست امور را با قدرت جلو برده و برخی از کاستی‌ها را رفع نماید، که اکنون این مهم نیز از کف رفته است.

همچنین شنیده شده که جهانگرد، به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (جایی که او توانست طی مدت چند سال گذشته با کمک آن تمامی اهداف خویش را در جهت گسترش استفاده از IT ،برای تصویب طرح تکفا وتخصیص بودجه‌های مربوط به آن به پیش ببرد) خواهد رفت و به عنوان معاون IT آن سازمان، فعالیت‌های خویش را دنبال خواهد نمود، چون هنوز این اتفاق نیفتاده، طبیعتا در این خصوص چیزی نمی‌توان گفت، زیرا قرار گرفتن دفاتر زیرمجموعه معاونت برای نیل به اهداف، تعیین کننده خواهند بود که این موضوع را می‌توان در زمان مناسب بررسی کرد. حال که این اتفاق نیفتاده است بایستی دید که آیا دبیری شورای عالی اطلاع‌رسانی می‌تواند آنجایی باشد که جهانگرد را به اهداف خود برساند؟ (هدف جهانگرد در یک جمله «توسعه کاربرد فناوری اطلاعات، و افزایش تقاضای آن» است، و می‌توان ادعا کرد که با همه کاستی‌های موجود، توفیق نسبی حاصل شده است، و حداقل در حال حاضر کسی به طور علنی و رسمی با گسترش فناوری اطلاعات مخالفت نشان نمی‌دهد)

«شورای عالی اطلاع‌رسانی» یک نهاد است که توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی بنا نهاده شده است. در حقیقت این شورا بدلیل این که هیچ نهاد تعریف شده دیگری وجود ندارد که وظایف فناوری اطلاعات در حوزه سیاستگذاری را انجام دهد عهده‌دار این مسئولیت خطیر گردید، وگرنه وظیفه اصلی آن همانا اطلاع‌رسانی از نوع کتابخانه‌ای است تا IT، به هر صورت، این نهاد که توسط یک نهاد هم‌تراز خود ایجاد شده از نظر برخی از نمایندگان مجلس دارای وجاهت قانونی نیست و مصوبات آن نیز در حکم قانون مصوب نخواهد بود(البته از آنجا که رئیس جمهور، رئیس این شورا است، برای قوه مجریه ماهیتی دیگر خواهد داشت) با همه این مقدمات، شورای عالی اطلاع‌رسانی در کلیت قضیه نمی‌تواند آنجایی باشد که توانایی راهبری بخش IT -از جمله وادار کردن وزارت پست و تلگراف و تلفن به مهیا نمودن زمینه‌های ایجاد ارتباطات- را داشته باشد، به ویژه با توجه به اهمیت فوق‌العاده‌ای که این وزارتخانه در توسعه IT بر عهده دارد، با ذکر این نکته که یک دبیر شورای اطلاع‌رسانی هماهنگ با وزارت، شاید بتواند در آینده موفق‌تر باشد تا یک دبیر جداشده از وزارت!

البته اگر در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، یک معاونت IT تشکیل گردد(یا نهادی هم سطح آن) و وظایف دبیری شورای عالی اطلاع‌رسانی به آن واحد منتقل شود، قاعده بازی متفاوت خواهد بود و موازنه قدرت نیز تغییر می‌کند.

در مجموع با توجه به تحولات رخ داده در حوزه IT، می‌توان گفت این تحولات حاکی از این است که تشتت‌ها نه تنها کاهش نیافته، بلکه در حال افزایش است و فاصله‌های ایجاد شده در نهایت به دودستگی بیشتر در ایجاد بستر و زیرساخت(ایجاد کننده ارتباطات) و کاربرد فناوری اطلاعات خواهد انجامید، و این دقیقا یعنی کندی رشد فناوری اطلاعات در کشورمان!