دروازه های اطلاعاتی

شالوده پزشکی بر تاریخی طولانی از اختراعات و ابداعات, از استتوسکوپ و رونتگنوگرام تا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی و روبات ها بنا شده و پزشکان از هر تکنولوژی جدیدی به منظور پیشبرد مراقبت از بیمار با آغوش باز استقبال می کنند, اما تاکنون هیچ موردی نتوانسته روش بالینی را به طور اساسی تغییر دهد, به جز یک ابداع اخیر اینترنت

شالوده پزشکی بر تاریخی طولانی از اختراعات و ابداعات، از استتوسکوپ و رونتگنوگرام تا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی و روبات‌ها بنا شده و پزشکان از هر تکنولوژی جدیدی به منظور پیشبرد مراقبت از بیمار با آغوش باز استقبال می‌کنند، اما تاکنون هیچ موردی نتوانسته روش بالینی را به طور اساسی تغییر دهد، به جز یک ابداع اخیر: اینترنت....

درواقع تاثیرات عمیق آن ناشی از این حقیقت است که اینترنت به‌طور مساوی و هم‌زمان در اختیار بیماران نیز قرار دارد، در حالی که تکنولوژی‌های قبلی به طور کامل و انحصاری در دستان پزشکان بود. این دسترسی، تعریف جدیدی از نقش پزشک و بیمار ارایه می‌دهد. به طور سنتی، همیشه جریان اطلاعات از طرف پزشک به سوی بیمار بوده است. پزشک علت ایجاد و دوره یک بیماری و درمان‌های موجود را برای بیمار توضیح می‌دهد. علاوه بر آن، ممکن است بیمار توضیحات بیشتری از دوستان و خانواده خود دریافت کند که معمولا در قالب حکایت‌هایی از افرادی است که در وضعیت‌های مشابه بالینی قرار داشته‌اند، اما اینترنت به این سناریو پایان داده است.

● بیماران در اینترنت

وب‌ها (تارنماها) به طور مجازی مقادیر نامتنابهی از اطلاعات را در اختیار همگان قرار داده است. امروزه هر فردی می‌تواند از سایت‌هایی بازدید کند که مخصوص پزشکان و آموزش آنهاست. موتورهای جستجوی محبوب مانند «گوگل» و «یاهو» دروازه‌‌ای به‌سوی اطلاعات و داده‌های اولیه منتشر شده در نشریه‌های تخصصی پزشکی، همچنین تحلیل‌های مهم و انتقادی این مطالعات، ارایه اسلایدها از راندهای بزرگ بیمارستانی، ویدیوهای اعمال جراحی و دستورالعمل‌های انجمن‌های تخصصی هستند. صحبت‌هایی که بیماران در اتاق‌های گفتگوی پزشکان می‌شنوند، آنها را به طور مکرر در برابر تضادهایی که در عقاید و راهکارها وجود دارند، قرار می‌دهند. البته مطمئن باشید که قرار گرفتن در معرض طیف وسیعی از مشاهدات می‌تواند مفید باشد، اما بسیاری از بیماران همیشه به خوبی از آنها استفاده نمی‌کنند و شاید عوارضی از بیماری خود را در سایت‌ها بیابند که ممکن است هیچ‌گاه با آن روبه‌رو هم نشوند، اما با خواندن آنها همیشه در ترس بروز آن به سر می‌برند.

از سوی دیگر، بیمارانی نیز هستند که بیماری‌شان هیچ درمان تاییدشده‌ای ندارد و گاهی به اتاق‌های گفتگو و وب‌سایت‌های کشیده می‌شوند که ممکن است آنها را با ادعاهای بی‌اساس درمان قطعی مواجه نماید. به طور مثال اظهارنظرهایی درباره اینکه رژیم غذایی حاوی ماکروبیوتیک‌ها لنفوم پیشرونده و مهاجم را درمان می‌کند و یا اینکه ایدز می‌تواند با اکسیژن هیپرباریک بهبود یابد یا شیره بوته‌ خاردار، درمان هپاتیت مزمن بوده و هزاران ادعای مغالطه‌آمیز دیگر. به عبارتی، آگهی‌های باطل و نادرست به راحتی و به سرعت در اینترنت تبلیغ می‌شوند و حتی با کلیک روی آنها، هزاران سایت مرتبط با آنها نیز در جلوی چشم قرار می‌گیرند. در این میان گاهی اوقات ما خودمان را در شرایط ناخوشایندی می‌بینیم، چون باید سعی کنیم بیماران ناامید و آسیب‌پذیر را از اعتقاد پیدا کردن به توصیفات نادرست برحذر داریم و هرگاه درمورد شایعات اینترنتی با بیماران به بحث می‌پردازیم، حتی به عنوان افرادی ناآگاه و و فکر بسته تلقی می‌شویم. بیماران همچنین برای

خود ـ تشخیصی از اینترنت مشورت می‌گیرند. البته گاهی انجام این کار، آنها را به سوی جستجوی سریع مراقبت‌های پزشکی و تشخیص صحیح رهنمون می‌کند، اما وب‌ها برای هر کسی که خود بیمارانگاری دارد، خطرناک است. بیمارستان‌ها نیز ممکن است سهوا در بروز نگرانی‌های ایجاد شده به وسیله وب‌ها سهیم باشند. بسیاری از مراکز پزشکی درگاه‌های امنیتی دارند که به بیماران اجازه می‌دهند نتایج آزمایشگاهی، رادیولوژی و پاتولوژی خود را از راه دور مشاهده کنند.

هرچند این تکنولوژی، کارآمد است و از بسیاری از تلفن‌های غیرضروری می‌کاهد و مورد استقبال بیماران نیز قرار دارد، به نظر می‌رسد باید مزایای این روش در برابر عوارض بالقوه منفی آن که همانا دریافت داده‌های بالینی بدون توضیحات لازم است، سنجیده شود. ممکن است بیماران و خانواده‌هایشان با دیدن نتایج، نگران و سرگردان شوند و به اشتباه تشخیص‌های نادرستی برای خود بگذارند. بیماران علاوه بر اینکه در وب‌سایت‌ها به دنبال اطلاعاتی درمورد شرایط بیماری خود هستند، مرتبا به صورت آن‌لاین اطلاعات پزشکان خود را نیز دنبال می‌کنند که نتایج این جستجوها به عوامل زیادی بستگی دارد، مانند حتی چگونه نوشتن اسم پزشک موردنظر آنها. این تفاوت‌ها می‌تواند بر تصمیم یک بیمار برای انتخاب پزشک خود تاثیرگذار باشد. علاوه بر این، اطلاعاتی که سایت‌ها اعلام می‌کنند نیز لزوما همیشه صحیح نیستند.

● پزشکان در اینترنت

ما پزشکان نیز هر روزه از اینترنت استفاده می‌کنیم. امروزه پزشکان نیز برای جستجوی تشخیص‌ بیماری‌ها با وب‌ها مشورت می‌کنند. در سال ۲۰۰۶، دو متخصص استرالیایی دقت تشخیصی جستجوهای گوگل را با وارد کردن علایم و نشانه‌های ۲۶ مورد منتشر شده آزمودند. جستجوها نشان دادند که در ۱۵ مورد تشخیص درست وجود داشت. همچنین آنها نشان دادند که جستجو در اینترنت برای شرایطی با علایم و نشانه‌های منحصر به فرد بیشتر موثر است. در حالی که بیماری‌های پیچیده با علایم غیراختصاصی یا ناخوشی‌های رایج که تظاهرات نادر دارند، کمتر تشخیص داده می‌شوند. اینترنت همچنین برای پزشکان امکان دسترسی سریع را به آخرین اطلاعات فراهم می‌آورد. مقاله‌های نشریه‌های پزشکی و تحلیل‌های مبتنی بر شواهد کارشناسان به راحتی از این طریق در دسترس قرار دارند. در سایت‌های انجمن‌های تخصصی و حرفه‌ای مانند UpToDate و Zynx.

در هر صورت علاوه بر فراهم آودن ارتباطات گسترده‌تر و دسترسی سریع‌تر به اطلاعات، وب‌ها عمیقا در حال تغییر ارتباط میان پزشک و بیمار هستند. بیماران ممکن است اغلب اوقات با پزشک خود از طریق ای‌میل در ارتباط باشند، در حالی که این روش کاملا متفاوت از گفتگوی چهره به چهره بیمار و پزشک است که برای پزشک مشخص می‌شود بیمار چه می‌گوید و چگونه می‌گوید. امکان‌پذیر نیست آثار تبادل اطلاعات را بر بیماران از طریق فضای مجازی قضاوت کنیم: نمی‌توانیم چهره بیماران را ببینیم، اشک‌هایشان را یا حتی شکی را که ممکن است در نگاه‌شان وجود داشته باشد. دیالوگ نوشتن کاملا متفاوت از محاوره است. پاسخ‌ها ممکن است با تاخیر داده شوند. عبارات ممکن است آب و تاب بیشتر داشته باشند و لحن صدا نیز مشخص نیست.

● چه باید کرد؟

ما به عنوان پزشک، باید برای بیماران و حتی خودمان تعیین کنیم که بهترین راه استفاده از این تکنولوژی چیست. هرچند اینترنت محتوای گفتگوی میان پزشک و بیمار را شفاف‌تر می‌کند، معتقدیم هسته اصلی ارتباط میان بیمار و پزشک نباید تغییر کند. باید قبول کنیم که بیماران هرروز آگاه‌تر می‌شوند، از این‌رو پزشکان باید دانشمندتر باشند. عدم توازنی که در گذشته میان اطلاعات بیماران و پزشکان وجود داشت، در حال از بین رفتن است، اما باید بدانیم اطلاعات بیماران و دانش پزشکان هیچ‌گاه برابر نمی‌شود، بنابراین پزشکان در بهترین موقعیت برای دادن اطلاعات و توصیه‌ها به بیماران خود هستند تا به‌خوبی آموزش ببینند و باتجربه شوند و بهترین شواهد را بخوانند. یادمان باشد که پزشک هیچ‌گاه گزینه انتخابی نخواهد شد، بلکه اوست که خط اصلی سلامت را برای بیماران خود تعیین خواهد کرد.

دکتر شادی کلاهدوزان