مسیر ریلی تهران شمال با تونل ۷۰ کیلومتری

با توجه به حجم انبوه مسافران و بار که در ماههای مختلف سال در مسیر تهران – شمال در حال تردد هستند, ایجاد و توسعه شبکه حمل و نقل ریلی به طور واضحی خودنمایی میکند

● احداث تونل طویل ریلی تهران – شمال، بررسی یک طرح

با توجه به حجم انبوه مسافران و بار که در ماههای مختلف سال در مسیر تهران –شمال در حال تردد هستند، ایجاد و توسعه شبکه حمل و نقل ریلی به طور واضحی خودنمایی میکند. در این راستا توجه به راه ارتباطی مناسب و البته پاسخگو به حجم تقاضای مسافران، ایجاد مسیر جدیدی را به منظور دسترسی به استانهای شمالی کشور و تسهیل این ارتباط پر رنگتر از همیشه میکند.

در این راستا طرح توسعه شمالی خط ۳ و خط اکسپرس ۴ متروی تهران در جهت ارتباط با استانهای شمالی کشور طرحی نو است که در این گزارش به مطالعات بسیار مقدماتی مسیر و مباحث پیرامون آن اشاره میشود:

در حال حاضر راههای موجود بین تهران و استانهای شمالی کشور عبارتند از:

۱) مسیر تهران به رشت: تهران – کرج – قزوین – رودبار – رشت: ۲۹۸ کیلومتر

۲) مسیر تهران به چالوس: تهران- کرج- محور چالوس- گچسر- مرزنآباد – چالوس: ۱۸۴ کیلومتر

۳) مسیر تهران به آمل: تهران – جاجرود – بومهن – رودهن – محور هراز – آبعلی – پلور – گزنک – رزکه – آمل: ۱۸۳ کیلومتر

۴) مسیر تهران به قائمشهر: تهران – بومهن – سربندان – فیروزکوه – پل سفید – قائمشهر:۲۲۴ کیلومتر

● آزادراه ناکارآمد

آزاد راه تهران- شمال بهطول ۱۲۱ کیلومتر نیز در دست احداث است که قرار است غرب تهران یعنی تقاطع بزرگراه همت را به کمربندی چالوس – تنکابن متصل کند وحدود ۶۰ کیلومتر از محور موجود (مسیر ردیف ۲ فوق الذکر) کوتاهتر خواهد بود.

این آزاد راه در سال ۱۳۵۶ قرار بود توسط فرانسویها در طی مدت ۵ سال با هزینهای معادل ۷۵۰ میلیارد ریال به بهرهبرداری برسد لکن این طرح هرگز به اجراء در نیامد. پس از ۲۰ سال این پروژه از نو برآورد هزینه شد و ۱۵۰۰ میلیارد ریال برای اجرای آن پیش بینی شد. در سال ۱۳۸۰ هزینه آن حدودا ۴۰۰۰ میلیارد ریال و در سال ۱۳۸۳ حدودا ۸۰۰۰ میلیارد ریال برآورد شد که با روند کنونی کار و قیمتهای پیمانکاری و تعدیلهای قراردادی، ساخت آزادراه تهران- شمال بیش از ۱۷۰۰۰ میلیارد ریال هزینه خواهد برد.

این میزان ۲۳ برابر هزینه پیش بینی شده اولیه خواهد شد. در حال حاضر آزاد راه تهران – شمال وضعیت مطلوبی ندارد و علاوه بر مشکلات مالی، به لحاظ اجرایی نیز روند کار در آن بسیار نامناسب است.پیشرفت پروژه در تمام چهار منطقه کاری، از برنامه پیش بینی شده عقبتر است.در منطقه ۳ عملا کار متوقف است. در مناطق ۱ و ۲ و ۴ پیشرفت کار در حد انتظار نیست و به جای اینکه در این مناطق در هر ماه ۲ درصد پیشرفت رخ داده باشد، عملا نصف این مقدار اتفاق افتاده است. بهویژه در منطقه ۱ که چینیها کار میکنند هنوز مشکل تامین اعتبار حل نشده است. وانگهی، این گونه پروژه ها اصولاً بر محیط زیست منطقه نیز تاثیرات سوئی میگذارد، کوه در نتیجه انفجار دینامیت منهدم میشود و برخی روددرهها به این ترتیب از خاک پر میشوند و در بعضی از مکانها مجبور به تغییر مسیر رودخانه میشوند.

از سوی دیگر برداشت خاک و شن از ترانشهها و تخلیه آنها به حاشیه رودخانه و ایجاد جاده دسترسی از سوی مجری پروژه موجب تخریب این منطقه میشود. عبور مسیر این آزادراه از داخل جنگل و در نهایت تصرف اراضی کشاورزی محدوده این گونه بزرگراهها موجب ایجاد تنش و درگیری بین مردم و مجریان شده که در نهایت به دخالت نیروی انتظامی و نزاع هم کشیده میشود.بدین ترتیب از پروژه آزاد راه تهران– شمال بهعنوان پر سر و صداترین پروژه عمرانی کشور و به تعبیر دیگری بزرگراهی بی پایان میتوان یاد کرد. البته این بدان معنا نیست که این بزرگراه نباید ساخته شود.

از آنجاییکه احداث آزادراه تهران– شمال بعد از مدتها همچنان با مسایل مختلفی روبه روست، ایجاد مسیر ارتباطی از نوع ریلی را بیش از پیش، هم به منظور کمکرسانی به سامانه حمل و نقل و هم به منظور روشی کاملا" متفاوت برای نیل به اهدافی نظیر کاهش مصرف انرژی،کاهش زمان سفر، کاهش تصادفات جادهای و خسارات جرحی و فوتی ایجاب میکند که میتواند با سرعت بیشتر و هزینه کمتری ساخته شود.

اما ایجاد ارتباط ریلی بین دو طرف البرز از طریق تونل طویل، پیشنهاد جدیدی نیست و از سالیان دور مطرح بوده است. با ساخت تونل ریلی پرسرعت گذر از البرز، ایران اولین قطار تندرو برقی خود را نیز عرضه خواهد کرد. این خط ریلی اقتصاد دو سوی البرز را بههم پیوند میزند و این اجازه را خواهد داد که با سرعت ۲۰۰ کیلومتر در ساعت در حداکثر ۳۰ دقیقه از تهران به آبهای دریای خزر رسید. یعنی فاصله ۵/۳ ساعته در زمان غیر شلوغ و ۵ ساعته در زمانهای شلوغ به نیم ساعت تقلیل پیدا خواهد کرد و لذا صرفهجویی کلانی در مصرف سوخت و همچنین وقت مردم را به ارمغان خواهد آورد. ضمن آنکه این طرح هیچ آسیبی به محیط زیست البرز وارد نخواهد آورد. گفتنی است با عملی شدن این پیشنهاد، عدالت اجتماعی در تردد ایجاد، و امکان اجرای سیاستهای هدفمندسازی یارانه ها نیز فراهم خواهد شد.

حتی با کاهش فاصله زمانی اعزام قطارها میتوان ضمن حمل مسافر انبوه بیش از ۲۰۰ هزار نفر در روز، بار هم جابجا کرد. از دیگر اهداف آن، طرح انتقال مسافر جاده به ریل است که صرفهجویی زیادی را به همراه خواهد داشت.مشخصه های کلی این طرح در زیر آمده است.

تونل طویل ریلی البرز اتصال جدید ریلی مسطح برای مسافرت بین تهران و شمال از طریق کوههای البرز را بهوجود خواهد آورد. در قلب مسیر ریلی مذکور، طولانیترین تونل جهان تا این زمان به طول حدود ۸۰ کیلومتر وجود دارد. این موفقیت پیشگامانه در قرن حاضر، بهبودهای مهمی را برای مسافرت ریلی و سیستمهای حمل و نقل کشورمان به ارمغان خواهد آورد.

● دوران جدید در حمل و نقل البرز

با اتصال ریلی جدید از میان کوههای البرز در شمال کشور، مراکز اقتصادی دو طرف البرز به هم نزدیکتر خواهد شد. تعداد و حجم مسافر و بار در میان منطقه البرز بیشتر خواهد شد. با مسیر جدید ریلی مقادیر زیادی از این حجم رو به رشد تردد به سفر ریلی اختصاص داده خواهد شد. ساخت اتصال ریلی البرز یک واقعه مهم در سیاست حمل و نقل ایران محسوب میشود و بنیانهایی را برای مدیریت حمل و نقل سازگار با محیط زیست پیریزی خواهد کرد.

● مدرن سازی

انتقال تردد از جاده به ریل به عنوان یک گام به سمت هدف "حمل و نقل سازگار با محیط زیست و پایدار" محسوب میشود. برای رسیدن به این هدف، سرمایه گذاریهای عظیم در زیرساخت حمل و نقل مورد نیاز است.

ایجاد یک اتصال ریلی صاف در مسیر البرز، حمل و نقل باری را بهرهورتر خواهد ساخت. در عین حالیکه تردد مسافری نیز از زمان سفر بسیار کوتاهتر سود خواهد برد.

● یک چالش بسیار مشکل، اما کنترل شده بصورت نظام گرا

با تاسیس "شرکت البرز ریل ترانزیت تونل" وابسته به شرکت راهآهن شهری تهران و حومه( بهعنوان سازنده مسیر)، مسئولیت کامل ساخت تونل ریلی اتصال تهران – شمال با کیفیت مورد توافق، با سرعت هر چه بیشتر و حداقل هزینه برعهده این شرکت قرار خواهد گرفت.

پیشنهاد ساخت مسیر ریلی بین تهران – شمال از دیرباز مطرح بوده است پس از سالها اینک بزرگترین تونل ریلی جهان (تا حال حاضر) با امکانات و توانمندیهای داخلی امکان ساخت پیدا خواهد کرد.

تونل طویل ریلی البرز احتمالاً بهصورت دوقلو (رفت و برگشتی تک خطه) خواهد بود که بهوسیله گالریهای اتصال دهنده به یکدیگر مرتبط میشوند. دو ایستگاه چند وظیفهای در یک سوم طول مسیر تونل، ایستگاههای توقف اضطراری و تجهیزات فنی و ماشین آلات برای بهرهبرداری نیز ساخته و نصب خواهند شد.

● مسیر دارای انحناء

بهترین مسیر بین دو نقطه همیشه یک خط راست نیست. عاملهای زیادی بر روی انتخاب جهت تاثیر میگذارد. یکی از معیارهای تاثیرگذار بر روی مسیر بهینه در تونل طویل البرز، مشخصات زمینشناسی مسیر خواهد بود. پیش بینیهای انجام شده بوسیله زمین شناسان با تجربه و نیز حفرچاههای اکتشافی، درجه قابل قبولی از قطعیت را حاصل میکند اما چیزی که تونل-سازان در مواجهه با صخره هنگام اجراء آنرا تجربه میکنند را نمیتوان کاملا" از قبل پیش بینی کرد.

● اصول ساخت تونل طویل ریلی البرز

در ساخت مسیر جدید ریلی البرز (بین تهران – علمده) جهت بهینه کردن زمان و هزینه، همزمان از شش جبهه می¬توان وارد عمل شد.

● نصب تجهیزات و تاسیسات قبل از حفاری

قبل از اینکه ماشین حفار خودکار بتواند کارش را شروع کند، ساخت تونل ریلی البرز نیازمند برنامهریزی بسیار دقیق و سازگار با محیط زیست برای احداث کارگاه و نصب تاسیسات سطحی جهت دسترسیها، تامین آب و برق و فاضلاب است.

بهکارگیری فنون محاسباتی بسیار دقیق ضامن این خواهد بود که تونلسازان همیشه در جهت صحیح حرکت میکنند و به همان جایی که باید برسند دقیقا" خواهند رسید. هر چه مسیر صافتر باشد، نیاز قطارهای پرسرعت بهتر برآورده میشود.

نرخ پیشرفت اساساً بستگی به مشخصات زمین شناختی اراضی دارد. از طرف دیگر، سرعت حفاری بستگی به عملکرد ماشین آلات، مهارت بهرهبرداران و تعداد نوبتهای کاری دارد.

● کوهستانی در زیر کوههای البرز

ساخت تونل طویل ریلی البرز با تولید میلیونها تن صخره حفاری شده همراه خواهد بود که خود یک کوهستانی واقعی است. این حجم عظیم از خاک، مقادیر زیاد مواد و مصالح مورد نیاز برای ساخت را تامین میکند. جهت بهرهبرداری از منابع آن، فنون نوآورانه تولید بتن لازم خواهد بود.

● پشتیبانیها و لایه بندیها – محکم و با دوام

یک خط ریلی در زیر کوهستان البرز نیاز به استاندارد بالایی در فناوری مواد و مصالح خواهد داشت زیرا هزینه تعمیرات بیشتر از خط روسطحی است. مواد و مصالح ساخت برای خط ریلی جدید البرز بایستی دارای کیفیت و دوام بسیار بالایی باشد.

● ایمنی در کار دارای بالاترین اولویت است

ایمنی تک تک افراد در ساخت تونل طویل ریلی البرز دارای بالاترین اولویت است. "شرکت البرز ریل ترانزیت تونل" این مهم را در مرحلهی برنامه ریزی، در موقع برگزاری مناقصات، در عقد پیمانهای کاری، و اعمال مقررات قانونی دنبال خواهد کرد. با ایجاد فرهنگ سخت ایمنی، نرخ حوادث در محلهای ساخت پایین خواهد آمد.

● حفاظت از محیط زیست

ملاحظات زیست محیطی بهوسیله سامانه مدیریت زیستمحیطی، با طرح احداث مسیر ریلی البرز بهصورت یکپارچه درخواهد آمد. اجراء باثبات معیارهای زیست محیطی در هر یک از محلهای ساخت بهوسیله نمایندگان محیط زیست مقیم در محل تحت نظارت درمیآید.

● آماده برای هر وضعیتی

بهدلیل اینکه تونل ریلی البرز بسیار طولانی است، ایمنی بهطور استثنایی از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف ، دستیابی به سطح متعادل ایمنی است. اما با وجود اقدامات ایمنی بهکار بسته شده ، باز هم سطحی از مخاطره باقی میماند.

● مهندسی آینده

اصول بهرهبرداری از تونل البرز مبتنی بر فرآیندهای ساده و ساختار یافتهای است و زیربنایی که به ضروریات محدود میشود .تجهیزات راهآهن بایستی بهرهبرداری طولانی مدت و ایمن را تضمین کند.

نگهداری، درجه حرارت و رطوبت درجه حرارت و رطوبت بر روی فرآیند پیری تونل البرز تاثیر میگذارد. درجه حرارت و رطوبت بهینه از بهوجود آمدن عیوب در سامانه جلوگیری کرده و بنابراین کارهای نگهداری را کاهش میدهد. تواتر کار نگهداری بر روی ظرفیت تونل طویل ریلی البرز تاثیر میگذارد. بهعبارت دیگر نگهداری بایستی در حداقل ممکن باشد.

● سفر سریع ، ایمن و رسیدن مقصد با آسودگی خیال

امروزه ما راحتتر، منظمتر و حتی سریعتر از گذشته سفر میکنیم. اما زمانیکه وسیله سفر را انتخاب میکنیم، تنها کارآیی ملاحظه نمیشود. ایمنی هم بسیار مهم است. آمارها نشان میدهند که سفر ریلی با قطارهای سریع السیر ایمنترین وسیله حمل و نقل است.

● خط ریلی البرز،جذاب و قابل اطمینان

خط ریلی جدید بین تهران – شمال به افق های آینده متصل میشود. این اتصال، راهآهن را تحت شعار سریع، اقتصادی و ایمن قادر خواهد ساخت خدمات جذاب مسافری و باری را ارائه دهد. بنا به دلیل علایق افکار عمومی، هدف سازنده مسیر یعنی "شرکت البرز ریل ترانزیت تونل"، ارائه اطلاعات شایسته، کامل و شفاف در مراحل توسعه و پیشرفت، وقایع مهم پروژه، چالشها و راهحلهای اجرایی در تمام اوقات است. در حال حاضر دو گزینه برای مسیر پیشنهادی مطرح است که در ادامه به تشریح مشخصات هر یک از این دو گزینه در قالب جدول و شکل پرداخته شده است.