بیست و هفتمین شماره فصلنامه «فرهنگ مردم ایران»

سید علیرضا هاشمی

بیست و هفتمین شماره فصلنامه «فرهنگ مردم ایران» مربوط به دورة زمستان 1390 به چاپ رسید. در سخن سردبیر آمده است:
  در عصر حاضر، رسانه‌ها بخش تفکیک‌ناپذیر زندگی افراد در هر جامعه‌ای هستند و نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل دادن به فرهنگ، شیوه زندگی، الگوهای ارتباطی و نظام رفتاری افراد جامعه، شکل‌دهی و حفظ هویّت فردی و اجتماعی، جامعه‌پذیری افراد و انتقال میراث فرهنگی ایفا می‌کنند. رسانه ملّی به عنوان یک رسانه فراگیر و پرمخاطب با بیش از یکصد شبکه رادیویی و تلویزیونی در سطوح ملّی و استانی، گستره عظیمی از نقش‌ها، کارکردها و وظایف فرهنگی ـ اجتماعی را برعهده دارد که نشاط‌آفرینی، شادی‌بخشی و ایجاد سرگرمی برای اقشار مختلف مخاطبان از جمله این کارکردهاست.
در فرهنگ مردم مناطق مختلف ایران، آیین‌های شادی‌بخش دینی، ملّی، قومی و فصلی گوناگونی وجود دارند که در تقویت مبانی و ارزش‌های دینی و فرهنگی، افزایش نشاط عمومی و امید به زندگی، ارتقای انگیزه کار و فعّالیّت، استحکام اعتماد عمومی به عنوان بخشی از سرمایه اجتماعی و تقویت انسجام اجتماعی نقشی به‌سزا دارند.
با توجّه به اینکه رسانه ملّی مهم‌ترین دستگاه حفظ و اشاعه فرهنگ در کشور به‌شمارمی‌رود و فرهنگ مردم ایران، گنجینه‌ای ارزشمند و غنی از آیین‌های نشاط‌آفرین و شادی‌بخش مناسب است و ظرفیت‌ها و جذابیت‌های بسیاری برای برنامه‌سازی در قالب‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی در این حوزه وجود دارد، لازم است تقویم آیینی جامع فرهنگ مردم با تمرکز بر آیین‌های دینی، ملّی، قومی، منطقه‌ای و فصلی طراحی و تدوین شود. بهره‌گیری از این تقویم آیینی، که بن‌مایه‌های نشاط‌آفرینی و شادی‌بخشی دارد دستمایه مناسبی برای تولید برنامه‌های مقوّم اتّحاد ملّی، ارتقای هویّت فرهنگی و انسجام اجتماعی است.
از جملۀ جشن‌ها و آیین‌های شادی‌بخش، آیین‌های نوروزی هستند که متناسب با نیازها و الزامات دوره زمانی خاص شکل گرفته‌اند و بخشی از هویّت تاریخی ایران را تشکیل می‌دهند. در واقع این آیین‌ها، فراتر از یک جشن ملّی و آیینی عمل می‌کنند و دارای زمینه‌های فرهنگی، ادبی و اسطوره‌ای بسیاری هستند. مقالات این شماره از فصلنامه فرهنگ مردم ایران با محوریت آیین‌های شادی‌بخش بویژه آیین‌های نوروزی، در دو بخش «از یلدا تا نوروز در آینه رسانه» و «موسیقی و آیین‌های شادی‌بخش خانوادگی» تهیّه و تدوین شده است. «آیین‌های شب یلدا»، «چهارشنبه‌سوری»، «پیک‌های نوروزی» و «آیین‌های نوروزی» از مقاله‌هایی هستند که در محور نخست، بخشی از آیین‌های نوروزی را مورد مطالعه قرار داده‌اند. در محور دوّم، موسیقی نواحی کرمان و بخشی از موسیقی فولکلوریک آذربایجان بررسی شده و مراسم ازدواج در کوهدشت به عنوان یک آیین شادی‌بخش خانوادگی معرّفی شده است. در بخش گزارش‌های فرهنگیاری نیز، گزارشی جامع درباره «نوشیدنی‌های سنّتی همدان» و نیز «خوردنی‌های سنّتی مردم میبد» به منظور بهره‌برداری در برنامه‌هایی با هدف سلامت‌بخشی به جامعه با تأکید بر معرّفی نوشیدنی‌ها و خوردنی‌های سنّتی و سالم ارائه شده است. پایان‌بخش این شماره از فصلنامه، یک یادواره و نیز معرّفی چند کتاب در حوزه فرهنگ عامّه و مردم‌شناسی است.
فهرست مطالب این شماره فصلنامه:
سخن نخست/ اصغر شعاع
آیین های شب یلدا در فرهنگ مردم ایران/ الهه شایسته رخ
آیین ها و مراسم چهارشنبه سوری در فرهنگ عامه/ شهرزاد دوستی و المیرا شاهرودی
پیک های نوروزی در استان زنجان/ علی قشمی و حسن دهقان
آیین نوروز در مازندران(معرفی غذاهای نوروزی و نوروزخوانی)/ علی اصغر نیک نظر
موسیقی نواحی استان کرمان/ فؤاد توحیدی
عاشیقی، تبلور فولکلور آذربایجان/ بهنام رضاقلی زاده
مراسم ازدواج در شهرستان کوهدشت/ رحمان باقری
مروری بر انواع نوشیدنی های سنتی در همدان/ پروین یدایی
خورد و خوراک سنتی مردم میبد/حوا مهدوی
یادواره
معرفی کتاب: درآمدی بر مردم شناسی و انسان شناسی، بونگ های مادرانه، چیستان؛مقبول دیروز، مغفول امروز و مردم نگاری آموزش