نازایی قابل پیشگیری است

مواردی پیش می آید که بعد از بررسی آزمایش ها معلوم می شود مشکل ناباروری مربوط به نطفه ضعیف همسر است

نیکول کیدمن، سلین دیون و ماریا کری چهره‌هایی هستند که یک وجه مشترک دارند. این سه زن نازایی را تجربه کرده و سرانجام به کمک IVF بچه‌دار شده‌اند. به هر حال همه خانم‌هایی که به نازایی مبتلا می‌شوند به اندازه سلین دیون و دیگران خوش شانس نیستند و نمی‌توانند بارداری را تجربه کنند. در واقع هنگامی که پزشکان همه راه‌ها را امتحان کرده و نتیجه نمی‌گیرند درنهایت انجام IVF را به خانم‌ها پیشنهاد می‌کنند که آن هم فقط ۳۰درصد شانس موفقیت دارد! دلایل مختلفی سبب بروز نازایی می‌شود و البته گاهی اوقات هم نازایی بدون هیچ علتی اتفاق می‌افتد.

دکتر الهام‌السادات هاشمیان نایینی، متخصص زنان و زایمان از دانشگاه تهران، به شما می‌گوید که علت بیشتر نازایی‌ها چیست و چطور می‌توانید از بروز آن پیشگیری کنید.

نازایی چطور پیش می‌آید؟

در حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد زوج‌ها به نازایی مبتلا می‌شوند. شیوع نازایی در گذشته ۱۰ درصد بود اما به‌تازگی افزایش یافته است. علت نازایی همیشه به خانم‌ها مربوط نیست. درواقع علت نازایی‌ها ۳۰درصد مربوط به مشکلات زنانه، ۳۰ درصد مربوط به مشکلات مردانه و ۴۰ درصد مربوط به مشکلات هر دو زوج است. مهم‌ترین عوامل بروز نازایی عبارتند از:

عامل شماره ۱: اختلالات تخمک گذاری

شایع‌ترین علت نازایی ناشی از اختلالات تخمک گذاری است. حدود ۴۰ درصد از نازایی‌ها با این اختلال ارتباط دارد. در این مورد چند نکته را بدانید:

- این مشکل به‌ویژه در افرادی که اضافه وزن دارند بیشتر دیده می‌شود.

- اختلال در تخمک گذاری می‌تواند منشا ژنتیک داشته باشد و در خانواده‌هایی که زمینه دیابت در آنها وجود دارد هم دیده می‌شود.

- کم‌تحرکی و مصرف غذاهای شیرین به شیوع بیشتر این مشکل دامن می‌زند.

- خانم‌هایی که قاعدگی آنها با تاخیر انجام شده و سیکل‌های طولانی‌مدت (۴۰ روزه تا دو ماهه) دارند ممکن است به این اختلال دچار شده باشند.

البته جای نگرانی نیست. خبر خوب اینکه اختلالات تخمک‌گذاری در ۹۰ درصد موارد با دارو کاملا قابل درمان است و با تغییر سبک زندگی برطرف می‌شود. توصیه می‌شود افراد مبتلا ضمن دنبال کردن دارو درمانی به رژیم غذایی‌شان بیشتر دقت کنند و ورزش را در برنامه روزانه‌شان قرار دهند.

عامل شماره ۲: اختلالات لوله‌ای

انسداد لوله‌ها می‌تواند به‌دلیل چسبندگی‌های ناشی از عفونت‌ها پیش بیاید. عفونت‌های لگنی یا بیماری آندومتریوز هم سبب چسبندگی لوله‌ها می‌شود. حتی ممکن است فردی در دوران مجردی به این عفونت‌ها دچار شده باشد و بعد از ازدواج وقتی برای درمان نازایی مراجعه می‌کند تازه متوجه شود که چنین عفونتی دارد. خبر بد اینکه این مشکل مورد خوبی برای درمان نیست! معمولا به جراحی نیاز دارد و به دارو درمانی خوب پاسخ نمی‌دهد. درنهایت ممکن است فردی که دچار این مشکل شده برای بارداری با کاشت جنین نیاز داشته باشد.

عامل شماره ۳: اختلالات هورمونی

تقریبا علت ۲۰ درصد از نازایی‌ها ناشی از اختلالات هورمون‌هایی مانند پرولاکتین و هورمون‌های غده تیروئید است که سبب اختلال در تخمک گذاری شده و مشکلاتی در باروری ایجاد می‌کند. این اختلال هم با دارو برطرف می‌شود.

عامل شماره ۴: نازایی بدون علت

شاید برای‌تان جالب باشد بدانید که گاهی اوقات بعضی نازایی‌ها علت مشخصی ندارند. به‌طور مثال وقتی وضعیت و آزمایش‌های خانمی را بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم که همه شرایط نرمال است، تخمک گذاری خوب انجام می‌شود و آزمایش نطفه همسر هم طبیعی است اما بارداری اتفاق نمی‌افتد. اگر این تاخیر در باروری طولانی شود ممکن است برای بارداری کاشت جنین را توصیه کنیم. برای این مشکل هیچ توجیهی وجود ندارد و ۱۰ درصد از نازایی‌ها علت ناشناخته دارند.

درمان نهایی به کمک IVF

وقتی خانمی به نازایی مبتلا می‌شود بعد از امتحان همه راه‌ها سرانجام چاره‌ای ندارد جز بارداری به کمک IVF. به هر حال بعد از بررسی‌های اولیه و بررسی نتایج آزمایشات پزشک متخصص می‌تواند بهترین روش درمانی را دراختیار زوج‌ها قرار دهد. اگر نازایی به‌دلیل اختلالات تخمک‌گذاری باشد تا ۹۰درصد با دارو، درمان می‌شود و نیازی به IVF نیست. اختلالات هورمونی هم به‌طور معمول با دارو قابل درمان هستند و نیازی به IVF نیست. در صورتی‌که نازایی به‌دلیل اختلالات لوله‌ای ایجاد شده باشد در مرحله اول پزشک سعی می‌کند به کمک لاپاروسکوپی انسداد لوله‌ها را از بین ببرد. اگر این روش موثر نبود در مرحله بعد IVF توصیه می‌شود. IVF درمان پرهزینه‌ای است و شانس موفقیت‌آمیز بودن آن تنها ۳۰ درصد است و در کمترین حالت در حدود ۶ تا ۱۰ میلیون تومان هزینه دارد.

IVF چطور انجام می‌شود؟

برای انجام IVF پزشک متخصص به کمک دارو تخمدان‌ها را تحریک می‌کند تا تخمک‌گذاری صورت گیرد. بعد از رسیدن تخمک‌ها آنها را به کمک بیهوشی از بدن زن جدا می‌کنند، ضمن اینکه نطفه شوهر هم به‌طور جداگانه برداشته می‌شود و سپس در محیط آزمایشگاه لقاح صورت گرفته و جنین تشکیل می‌شود. بعد از دو تا سه روز که جنین با ۸ سلول تشکیل شد آن را به داخل رحم مادر منتقل می‌کنند.

وقتی مشکل نازایی مربوط به خانم‌ها نیست

مواردی پیش می‌آید که بعد از بررسی آزمایش‌ها معلوم می‌شود مشکل ناباروری مربوط به نطفه ضعیف همسر است. در این صورت درمان به کمک روش دیگری به نام IUI انجام می‌شود. این روش مانند IVF پرهزینه نیست و نیازی به بستری شدن ندارد. هزینه انجام این روش با درنظر گرفتن داروها در حدود ۴۰۰ هزار تومان تمام می‌شود. اگر این روش هم بعد از سه بار نتیجه‌بخش نبود درنهایت IVF توصیه می‌شود.

علائم نازایی چیست؟

وقتی زن و شوهری بعد از یک سال مقاربت منظم و تمایل به بچه‌دار شدن به این هدف نرسند، می‌گوییم نازایی اتفاق افتاده است. تا قبل از اینکه چنین حالتی پیش نیاید نمی‌توان با قطعیت گفت که خانمی نابارور است. البته نشانه‌هایی وجود دارند که می‌توانند زنگ خطری برای ناباروی باشند:

- قاعدگی نامنظم: هنگامی که سیکل‌های ماهانه با تاخیر‌های زیاد (بیش از ۳۵ روز) همراه باشد یا زودتر از موعد (دو هفته یک‌بار) اتفاق بیفتند این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که تخمک گذاری خوب انجام نمی‌شود و ممکن است چنین فردی با نازایی روبه‌رو شود.

- افزایش موهای زاید: جزو علائم تنبلی تخمدان است. هنگامی که موهای زاید در مناطقی که انتظار نداریم (مانند سینه، شکم، زیر چانه و...) دیده شوند نشانه افزایش هورمون‌های مردانه است که از تنبلی تخمدان‌ها حکایت می‌کند. اگر چنین مشکلی در افراد چاق با سیکل‌های نامظم دیده شود احتمال اینکه تنبلی تخمدان‌ها ایجاد شده باشد بیشتر می‌شود. البته یک یا دو سیکل نامنظم در سال مشکلی ایجاد نمی‌کند چون ممکن است به‌دلیل تغییرات فصلی یا مصرف داروها بعضی از سیکل‌ها نامنظم شوند اما اگر خانمی در طول سال بیشتر از سه سیکل نامنظم داشت توصیه می‌شود که این مشکل را جدی بگیرد و برای درمان اقدام کند.

چطور از نازایی پیشگیری کنیم؟

- بهداشت فردی را رعایت کنید تا احتمال بروز عفونت‌های لگنی و بسته شدن لوله‌ها به حداقل برسد.

- روزانه میوه و سبزیجات تازه مصرف کنید.

- مصرف چربی و شیرینی را به کمترین میزان ممکن برسانید.

- هر روز نیم تا یک ساعت پیاده‌روی داشته باشید.

- اگر اضافه‌وزن دارید از همین امروز برای رسیدن به وزن ایده‌آل تلاش کنید.