مفروضات و اهداف عینی در مدیریت دورفرایندها

با پایان قرن حاضر, روشن شده كه جامعه ی صنعتی كه در دو قرن گذشته شكل گرفته, با استفاده ی موثر از فناوری اطلاعات, بیش از پیش به تغییر ویژگی های خود می پردازد و سرآغاز دنیای جدیدی است كه مرزهایش هر چه بیش تر گسترش می یابند, یعنی سرآغاز جامعه ی فناوری اطلاعات

۱) دور- رسانه‌ها جهان را تغییر داده‌اند

با پایان قرن حاضر، روشن شده كه جامعه‌ی صنعتی كه در دو قرن گذشته شكل گرفته، با استفاده‌ی موثر از فناوری اطلاعات، بیش از پیش به تغییر ویژگی‌های خود می‌پردازد و سرآغاز دنیای جدیدی است كه مرزهایش هر چه بیش‌تر گسترش می‌یابند، یعنی سرآغاز جامعه‌ی فناوری اطلاعات.

۱/۱) تلفن

ایستگاه‌های موجود در مسیر این توسعه، رایانه و شبكه‌ی ارتباطی هستند كه بر روی هم، پیش‌نیازهای فناوری اطلاعات برای یكی از برجسته‌ترین انقلاب‌های تاریخ انسانی را شكل می‌دهند. میزان اهمیت این فرایند انقلابی و دوران‌ساز وقتی كاملاً روشن می‌شود كه به ساخت و كاربرد تلفن نگاه كنیم، كه رشد كرده و به یك سامانه‌ی فنی اصلی بدل شده. اهمیت تلفن در زندگی روزمره از اهمیتی كه تصمیم‌گیری‌های عمده‌ی اقتصادی و سیاسی دارد كم‌تر نیست.برای درك این اهمیت، نباید الزاماً به «خبرهای داغ» (مشهور به جنگ سرد) بیندیشید. از همان زمانی كه تلفن‌های همراه عمومیت یافته‌‌‌اند، در هر جا دیده و شنیده می‌شود كه این شكل از ارتباط، فراگیر است. ذكر نتایج این وضع، ساده است:ما به دفعات بیش‌تری با اشخاص دورافتاده ارتباط برقرار می‌كنیم، بهتر از گذشته از اخبار مطلع می‌شویم، و تمام فرایندها سریع‌تر و با تمایز بیش‌تری آشكار می‌شوند.آیا این بدان معنا است كه جهان ما نسبت به گذشته پرمشغله‌تر می‌شود؟ پاسخ هر چه باشد، تأثیر این رسانه‌ی ساده (كه فقط از نظر آوایی ما را به هم پیوند می‌دهد) بر زندگی روزمره‌‌ی ما بسیار است.

۲/۱) تلویزیون

تأثیر یك رسانه‌ی جوان‌تر و متمایزتر، یعنی تلویزیون، از این هم بیش‌تر است. این رسانه عملاً در دسترس تمام شش میلیارد نفر جمعیت كنونی، از جمله- به شكلی كم‌وبیش غیرمستقیم- در دسترس بسیاری از فقرای جهان سوم قرار دارد. اخبار، آگهی‌های تبلیغاتی، و فیلم‌های داستانی- و عملاً هر چیزی كه از نظر دیداری و شنیداری قابل نشان‌دادن است- با این رسانه تلفیق شده و بر دیدگاه و رفتار بینندگان، تأثیر ماندگار می‌گذارد.ازاین‌رو می‌توانیم چنین فرض كنیم كه اتحاد مجدد آلمان بشدت متأثر از تلویزیون غرب، بخصوص از تبلیغات آن بود. استاندارد زندگی غربی كه به‌طور محسوسی در تلویزیون به نمایش در می‌آمد، از نهایت قدرت خود استفاده برد تا بسیاری از افراد را متقاعد كند كه در جایی دیگر دنیاهای بهتری وجود دارند، و آنان نیز لیاقت تلاش برای دستیابی به این دنیاها را دارند. اما نه‌تنها فرهنگ مصرفی مشهود غربی، رنگ و نشان خود را بر شیوه‌ی رفتار مردم سراسر جهان می‌گذارد، بلكه متأسفانه تصاویر مربوط به درگیری، خشونت، و سكس- گذشته از سریال‌های آبكی و مسخره- نیز چنین اثری گذاشته است. آیا این، واقعیت ما است؟ آیا این مسیری است كه ما در آن گام برمی‌داریم؟

۳/۱) مخابرات

در هر صورت، نفوذ رسانه‌ها در جامعه چشمگیر و بسیار مؤثر است. این تأثیر، كم‌اهمیت‌تر از تأثیر كارهای انجام‌شده در طی قرون در جهان غرب نیست؛ بویژه به این علت كه این تغییرات، در مقابل چشمان ما در جهان غرب به‌وقوع پیوسته. در نتیجه‌ی قدرت تعیین‌كننده‌ی مخابرات، بزودی حیات كاری و شغلی ما كاملاً تغییر ساختار خواهد یافت. این امر در گرایش‌هایی كه هنوز از سوی بسیاری افراد، پدیده‌های جانبی شمرده می‌شوند، اما در حقیقت نشانه‌هایی هستند بر آنچه در حال وقوع است و ما باید برای آن‌ها آماده باشیم، مشهود است.ابتدا و مهم‌تر از همه در این رابطه، كاربران تلفن همراه و خدمات تلفن قرمز[۳]، رایانش همراه و دوركاری، و در رأس همه اینترنت قرار می گیرند. این سریع‌الرشدترین ساختاری است كه تاكنون توسط بشر خلق شده، و بزودی تمام رسانه‌های ارتباطی را به هم متصل می‌سازد و باعث می‌شود جریان‌های خبری از سراسر جهان به دریای واحد و عظیم اطلاعات بدل شوند. این امر یك مركز چندرسانه‌ای جهانی را برای اطلاعات ضروری به‌وجود می‌آورد.آنچه در اینجا و در روز و روزگار و عصر ما در سطح جهانی اتفاق می‌افتد نه‌تنها وجه مشخصه‌ی دوران ما، بلكه همچنین متحول‌كننده‌ی جهان است.

۲) قرن ۲۱، قرن دورفرایندها خواهد بود

تلفن و تلویزیون و رسانه‌های ارتباطی نوین، جهان ما را شكل می‌دهند و باعث گذار از جامعه‌ی صنعتی به جامعه‌ی فناوری اطلاعات شده‌اند. ساختارهای كاری و شغلی متمركز كه ابتدا در قرن گذشته بنا نهاده شدند، بار دیگر با اسلوب‌های متنوع رایانش درونخطی، كه در اینجا دورفرایند نامیده می‌شوند، تمركززدایی می‌شوند، و رُویه‌ها و ابزارهای هماهنگی جدیدی را لازم می‌آورند كه در رأس آن‌ها، اینترنت یا هر حالت تغییرشكل‌یافته‌‌ی ناشی از اینترنت قرار دارد.

۱/۲) دوركاری و دورهمكاری

یكی از نخستین دورفرایندها- كه به دوره‌ی تلكس، یعنی به دهه‌های ۱۹۶۰و ۱۹۷۰برمی‌گردد- دوركاری است. منظور از دوركاری تمام كارهای اداری است كه با استفاده از مخابرات در خارج از اداره‌ی مركزی انجام می‌شود. طیف دوركاری از تلفن‌های همراه مورداستفاده در خودرو، تا كارهای معمولی كه در دفاتر خانگی كاملاً مجهز انجام می‌‌شود، گسترده است. اما دوركاری در خانه به‌عنوان یك گزینه‌ی كاری، هنوز استثنا است، و دوركاری معمولاً شكل یك فرایند متناوب بین فضای اداره و خانه را به خود می‌گیرد.

حالات متفاوت دوركاری، به لطف شبكه‌سازی فناوری اطلاعات، با سرعتی نفسگیر در حیات كاری هر روزه‌ی‌ ما در حال رشد هستند، به حدی كه حجم زیادی از كار اطلاعات‌مبنا به‌زودی به صورت درونخطی انجام خواهد شد. این امر بویژه به این علت ممكن می‌شود كه محدودیت‌های مترتب بر هر كار مبتنی بر فروش، به‌طور فزاینده كاهش خواهد یافت.طیف وسیع رسانه‌ها، از جمله خود اینترنت و نیز بسته‌‌های نرم‌افزاری با عملكرد بالا (مثل گروه‌افزارها[۴]) تاكنون نه‌تنها برگزاری دوركنفرانس بین سیاستمداران، مدیران، و متخصصان، بلكه همكاری بین همه‌ی افراد درگیر در پردازش اطلاعات را امكانپذیر ساخته است. دورهمكاری فارغ از مكان و زمان، حیات ضمن خدمت ما را از تنگنای كلان- ‌اداره آزاد می‌سازد.نه‌تنها خود فرایندها وساختارهای شغلی از مخابرات متأثر هستند، بلكه خودِ كار نیز دستخوش تحول عمیقی است. در فرایند كار اطلاعات‌مبنا، برخی از مراحل این فرایند به سوی بی‌اهمیتی كلی (همچون دستورگرفتن) پسروی می‌كنند، مراحلی دیگر (مانند مراكز پیام) به ظهور می‌رسند، و برخی مراحل نیز به جای دیگر منتقل می‌شوند، یعنی حتی موارد تحت پردازش در فرایند كار تغییر می‌كنند. رُویه‌های كاری كه امروزه توسط كاركنان شركت‌ها اعمال می‌شوند، در آینده توسط مشتریان اجرا خواهند شد.

یادداشتها

[۱]. Wolfgang Heilmann, “Theses and Objectives on the Management of Tele-Processes”, in Telework ۲۰۰۱-the ۸th European Assembly on New Ways to Work. Helsinki. available at: http://www.telework۲۰۰۱.fi/Heilmann.pdf

[۲]. دانشجوی دوره‌ی دكتری اطلاع‌رسانی و كتابداری دانشگاه فردوسی مشهد و عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند

[۳]. تلفن‌های ویژه‌ای كه در برخی از نهادها برای امور خاص استفاده می‌شود.

[۴]. groupware

[۵]. tele-banking

[۶]. self-service

[۷]. Hermanns/Sauter (۵, p. ۳۸۸ff.)

[۸]. tele-shopping

[۹]. E-business

[۱۰]. data system

[۱۱]. tele-metry

[۱۲]. tele-matics

[۱۳]. tele- medicine

[۱۴]. surveilance

[۱۵]. Kleinschmidt (in ۸, p. ۲۰۸)

[۱۶]. tele-learning

[۱۷]. tele-teaching

[۱۸]. randomness

[۱۹]. presentation

[۲۰]. tele-study

[۲۱]. Garbe (in ۸, p. ۵۵)

[۲۲]. tele-politics

[۲۳]. tele-voting

[۲۴]. “prosumer” (A. Toffler)

[۲۵]. tele-management

[۲۶]. Cf. on this point Heilmann (۴, p. ۳۹۴ff)

[۲۷]. self-organization

[۲۸]. ibid., p. ۱۹۴ff.

[۲۹]. ibid., p. ۳۰۴ff.

[۳۰]. tele-leadership

[۳۱]. transactional analysis

[۳۲]. www.integrata-stiftung.de

منابع

Beck,Ulrich. Schone neue Arbeitswelt. Vision: Weltbürgergesellschaft, Frankfurt / NewYork (۱۹۹۹).

Cairncross, Frances. The Death of Distance: How the Communications Revolution Will Change Our Lives, London (۱۹۹۷).

Godehardt, Birgit, Korte, Werner B., Michelsen, Ulf, Quadt, Hans-Peter (Ed.). Managementhandbuch Telearbeit, Heidelberg (۱۹۹۷).

Heilmann, Wolfgang. Teleprogrammierung: Die Organisation der dezentralen Software-Produktion, Wiesbaden (۱۹۸۷).

Herrmanns, Arnold, Sauter, Michael (Ed.). Management Handbuch Electronic Commerce, München (۱۹۹۹).

Nefiodow, Leo A.. Der sechste Kondratieff: Wege zur Produktivitat und Vollbeschaftigung im Zeitalter der Information, Sankt Augustin (۱۹۹۶).

Reichwald, R. Moslein, K. Sachenbacher, H. Engelberger, H. Oldenburg, S.. Telekooperation: Verteilte Arbeits- und Organisationsformen, Berlin / Heidelberg (۱۹۹۸).

Rutz, Michael (Ed.). Die Byte-Gesellschaft: Informationstechnologie verandert unser Leben, München (۱۹۹۹).

ولفگانگ هیلمان[۱]

مترجم: محسن نوكاریزی[۲]

---