ستاره های تابستانی

همیشه برای پیدا کردن ستارگان در آسمان توی ذهن مان یک عالمه سوال پیش می آید که مثلا برای پیدا کردن دب اکبر باید به کدام قسمت آسمان نگاه کنیم و یا این که وقتی هیچ کدام از ستاره ها را نمی شناسیم و از فاصله های شان در آسمان اطلاعی نداریم چه طور از روی یک نقشه , صورت فلکی مشخصی را توی آسمان پیدا کنیم و کدام ستاره ها را به هم وصل کنیم تا شبیه شکل آن صورت فلکی مورد نظرمان شود

همیشه برای پیدا کردن ستارگان در آسمان توی ذهن‌مان یک عالمه سوال پیش می‌آید که مثلا برای پیدا کردن دب اکبر باید به کدام قسمت آسمان نگاه کنیم و یا این که وقتی هیچ‌کدام از ستاره‌ها را نمی‌شناسیم و از فاصله‌های‌شان در آسمان اطلاعی نداریم چه‌طور از روی یک نقشه‌، صورت فلکی مشخصی را توی آسمان پیدا کنیم و کدام ستاره‌ها را به هم وصل کنیم تا شبیه شکل آن صورت فلکی مورد نظرمان شود. اما اگر حوصله کنید و این مطلب را تا آخر بخوانید حتما خواهید توانست راحت‌تر از آن‌چه به نظر می‌آید صورت‌های فلکی آسمان تابستان را پیدا کنید و مثل درست کردن یک پازل جذاب از آن لذت ببرید. ما می‌خواهیم که تا پایان ماه مبارک رمضان شما روش‌های لذت بردن از زیبایی‌های آسمان و حتی پیدا کردن هلال ماه را بیشتر یاد بگیرید.

● مثلث تابستانی

در تابستان می‌شود با فراغ بال یک شب را انتخاب کنید و با کمی صبر و دقت به سراغ آسمان بروید تا صورت‌های فلکی جالبی را در آن پیدا کنید. در سه ماه تابستان صورت‌های فلکی زیادی در آسمان نیم کره شمالی دیده می‌شود که ما جذاب‌ترین‌های‌شان را برای‌تان معرفی می‌کنیم. برای یافتن پیکرهای زیر حتما به سمت شمال بایستید.

● صورت فلکی دجاجه / قو

برای پیدا کردن دجاجه کافی است به دنبال یک صلیب که به سمت شمال است بگردید. در انتهای دم این قو یا همان صلیب فرضی، ستاره‌ای قرار داردکه یکی از راس‌های مثلث تابستانی است و اسمش «ذنب الدجاجه» است. خوب است بدانید مثلث تابستانی از سه ستاره پرنور که هرکدام متعلق به یک صورت فلکی هستند تشکیل می‌شود. در نوک قو که پایین صلیب قرار دارد دو ستاره خوش رنگ، یکی آبی و دیگری طلایی را می شود با تلسکوپ دید. خوشه‌های باز ستاره‌ها و سحابی‌های زیبا را هم با چشم غیر مسلح در آسمان تاریک به شکل توده‌های مه آلود می‌توانید ببینید.

● صورت فلکی شلیاق /چنگ رومی

در این صورت فلکی می‌توانید ستاره‌ای راکه پرنورترین راس مثلث تابستانی است را ببینیدکه اسمش «نسر واقع» است. قبلا گفتیم هر چه نوری که از یک ستاره می‌بینیم بیشتر باشد اصطلاحا مقیاس قدر آن کم‌تر است. ستاره نسر واقع قدر صفر را دارد و خیلی پرنور است. شلیاق شبیه یک متوازی الاضلاع است و سمت راست دجاجه است، نسر واقع هم کمی بالاتر ازمتوازی الاضلاع است. دراین صورت فلکی ستارگان متغیر شلیاق وجود دارند که حتی با چشم می‌شود کم و زیاد شدن نورشان را تشخیص داد به همین خاطر به آن‌ها متغیر می‌گویند. سحابی حلقوی شلیاق برای رصد با تلسکوپ جرم جالبی است.

● صورت فلکی ذات‌الکرسی

این صورت فلکی هم از نوع دور قطبی است یعنی تقریبا درتمام فصول دیده می‌شود. شبیه حرف w است که کمی به حالت ایستاده قرار گرفته باشد. آن‌را در سمت چپ قیفاووس پیدا کنید. با دوربین دوچشمی می‌شود چند ستاره کم نورتر و یک خوشه ستاره‌ای را هم دید. اگر با دقت فاصله بین ذات الکرسی و قیفاووس را نگاه کنید نوار باریک پر ستاره و مه آلود خیال‌انگیزی را می‌بینید که بخشی از کهکشان راه‌شیری است که قبلا درباره‌اش در همین صفحه توضیح دادیم.

● صورت فلکی عقاب

راس دیگر مثلث تابستانی ستاره «نسر طایر»است که در صورت فلکی عقاب قرار دارد. جالب است بدانید وقتی به عقاب نگاه می‌کنید بی آن‌که بدانید یا حتی ببینید(!) دارید به یکی از سنگین‌ترین سیاهچاله‌های راه شیری نگاه می‌کنید. عقاب را شبیه یک لوزی که از طرف قائم کشیده شده خواهید دید. پرنورترین ستاره این لوزی همان نسر طایر است.

● صورت فلکی قیفاووس

از صورت‌های فلکی دور قطبی است که خیلی راحت می‌شود در آسمان پیدایش کرد، بچه که بودیم همی‌شه تا می‌گفتند نقاشی بکش یک خانه با سقف شیروانی می‌کشیدیم، حالا همان خانه شیروانی‌دار را ستاره‌ها برایمان در آسمان تداعی می‌کنند. یعنی مثلثی که روی ضلع بالایی مربع قرار گرفته باشد. در این صورت فلکی ستاره‌هایی وجود دارد که می‌تپند! در واقع تپش این ستاره‌ها باعث می‌شود که نورشان کم و زیاد شود و به همین خاطر به متغییر‌های قیفاووسی معروفند به کمک آن‌ها می‌شود فواصل دورترین نقاط جهان را محاسبه کرد، مثلا فاصله کهکشان‌های همسایه ها با همین خط‌کش‌های آسمانی به دست می‌آورند. یکی از ستاره‌های جالب قیفاووس نامش یاقوت است وقتی در حد درخشندگی زیاد باشد کاملا سرخ است و به صورت دوره‌ای رنگش تغییر می‌کند.

● دست‌ها بالا! / یافتن صور با دست

صورت‌های فلکی در طی فصل‌های مختلف کمی جابه جا می‌شوند و ممکن است کج یا برعکس شوند با کمک نقشه‌های فصلی آسمان و یا چرخه‌های ستاره‌یاب می‌شود به آسانی این تغییرات را تشخیص دهید و صورت‌های فلکی را پیدا کنید. برای این‌که بدانیم باید حدودا به کجا نگاه کنیم، قاعده‌ای وجود دارد، به کمک دست خودمان می‌شود جای تقریبی ستاره‌ها را در آسمان پیدا کرد به طوری که باید آن را کاملا کشیده و به سمت آسمان نگه دارید. از لبه افق تا نقطه بالای سر شما اصطلاحا سرسو گفته می‌شود و دقیقا ۹۰درجه است. شما به کمک تصاویر این صفحه و با استفاده از انگشتان دستتان می‌توانید فاصله‌های مشخصی را در آسمان اندازه بگیرید، البته این فاصله‌ها بر حسب درجه است و هیچ ربطی به فاصله واقعی ستاره‌‌ها ندارد. با این روش می‌شود ستاره‌های دب اکبر و ستاره قطبی را خیلی راحت پیدا کرد و بقیه صورت‌های فلکی را تشخیص داد. صورت فلکی دب اکبر شبیه یک ملاقه یا علامت سوال است و۷ستاره دارد. اگر به سمت شمال بایستید و دو ستاره جلویی سر ملاقه (رنگ قرمز) را که در شکل نشان داده شده است پیدا کنید و با امتداد دادن آن به اندازه ۵ برابر فاصله‌شان به ستاره قطبی که ستاره‌ای کم نور است می‌رسید. به کمک این شکل‌ها می شود فاصله‌ها را با درجه‌بندی به کمک دست پیدا کنید. آن چه در پیدا کردن صورت‌های فلکی به شما خیلی کمک می‌کند این است که به جای پیدا کردن تک‌تک ستارگان صورت فلکی به ترکیب کلی آن توجه کنید، خطوطی را که نقشه‌ها برای ارتباط دادن ستاره‌ها به کار گرفته‌اند در نظر بگیرید و با مجسم کردن طرح آن، پیدایش کنید.

نویسنده: مریم ملی