دوشنبه, ۸ بهمن, ۱۴۰۳ / 27 January, 2025
مجله ویستا

مذهب تروریسم


مذهب تروریسم

ساختار پژوهش «جستارهایی از تاریخ بهایی گری در ایران» در چهار قسمت كلی ترسیم شده و نویسنده تلاش دارد در هر قسمت به تبیین بخشی از تاریخ بهایی گری بپردازد

این‌ روزها در هر زمینه‌ای، می‌توان‌ جدیدترین‌ اطلاعات‌ و تحقیقات‌ را به‌ سهولت‌ در دنیای‌ هزارتوی‌ شبكه‌های‌ اطلاع‌رسانی‌ به‌ دست‌ آورد. گستره‌ جهانی‌ اینترنت‌ در آغاز هزاره‌ سوم، فاصله‌ زمانی‌ و مكانی‌ بین‌ كاربران‌ و اطلاعات‌ را به‌ حداقل‌ خود رسانده‌ است. ورود این‌ اعجوبه‌ دهكده‌ جهانی‌ به‌ دنیای‌ اطلاعات، هیچ‌ حوزه‌ تحقیقاتی‌ را مصون‌ از تحول‌ و دگرگونی‌ باقی‌ نگذاشته‌ است. مبحث‌ تاریخ‌ و اندیشه‌ سیاسی‌ همچون‌ سایر علوم‌ و بخشهای‌ پژوهشی‌ نیز به‌ آرامی‌ می‌رود تا با این‌ پدیده‌ كنار بیاید. حاصل‌ این‌ فرآیند ظهور سایتهای‌ متعدد تاریخی‌ و وبلاگهای‌ جالب‌ مورخین‌ در سراسر جهان‌ است. در كشورمان‌ نیز به‌ تدریج‌ مراكز تحقیقاتی‌ و مورخین‌ به‌ سمت‌ استفاده‌ از راه‌های‌ نوین‌ تبادل‌ اطلاعات‌ پیش‌ می‌روند. هرچند هنوز سایه‌ سنگین‌ كتابهای‌ تاریخی‌ بر نشر الكترونیكی‌ این‌ آثار احساس‌ می‌شود اما با رجوعی‌ هرچند گذرا به‌ سایتهای‌ تاریخی، پژوهشها و آثار بسیار جالب، بدیع‌ و منحصر به‌ فردی‌ خواهیم‌ یافت. ما نیز در ماهنامه‌ زمانه‌ به‌ دلیل‌ جست‌وجوی‌ همیشگی‌ پیرامون‌ منابع‌ اطلاعاتی‌ تاریخ‌ معاصر، اخیرا به‌ پژوهش‌ ارزشمندی‌ دست‌ یافتیم‌ كه‌ ضمن‌ كاوش‌ در موضوعی‌ بكر از میزان‌ آگاهی‌ بخش‌ بالایی‌ برخوردار می‌باشد. در جهت‌ تحقق‌ هدف‌ اصلی‌ ماهنامه‌ زمانه‌ پیرامون‌ اطلاع‌رسانی‌ در حوزه‌ تاریخ‌ و اندیشه‌ سایسی‌ معاصر و در راستای‌ تجلیل‌ از نویسندگان‌ و محققان‌ گرانقدر كشورمان‌ قصد داریم‌ گزارشی‌ از این‌ پژوهش‌ برجسته‌ و با ارزش‌ را در اختیارتان‌ قرار دهیم. این‌ پژوهش‌ مربوط‌ به‌ عبدالله‌ شهبازی‌ مورخ‌ پركار است‌ كه‌ این‌ روزها مطلبی‌ تحت‌ عنوان‌ «جستارهایی‌ از تاریخ‌ بهایی‌گری‌ در ایران» را در سایت‌ خود گنجانده‌ و توجه‌ بسیاری‌ از علاقه‌مندان‌ و محققان‌ تاریخ‌ معاصر را برانگیخته‌ است. باتوجه‌ به‌ ماهیت‌ عملكرد بهاییان‌ پس‌ از ظهور این‌ فرقه‌ در كشورمان، ارتباطات‌ گسترده‌ خارجی‌ آنان، وجود برخی‌ پیچیدگیهای‌ روایی‌ از این‌ جریان، و همچنین‌ كمبود آثار و تالیفات‌ در این‌ خصوص، اثر شهبازی‌ بسیار ارزشمند و قابل‌ تامل‌ به‌ نظر می‌رسد. در عین‌ حال‌ چندی‌ است‌ شاهد تحركات‌ مجدد این‌ فرقه‌ در جهت‌ تثبیت‌ موقعیت‌ متزلزل‌ جهانی‌ آنان‌ می‌باشیم. توضیح‌ بیشتر درمورد این‌ اثر جالب‌ توجه‌ را به‌ گزارش‌ پیش‌ رو موكول‌ كرده‌ و تمام‌ علاقه‌مندان‌ به‌ تعقیب‌ نكات‌ بدیع‌ و ناگفته‌ در تاریخ‌ بهاییت‌ را دعوت‌ به‌ بازدید از سایت‌ اختصاصی‌ شهبازی۱ می‌نماییم.»

ساختار پژوهش‌ «جستارهایی‌ از تاریخ‌ بهایی‌گری‌ در ایران» در چهار قسمت‌ كلی‌ ترسیم‌ شده‌ و نویسنده‌ تلاش‌ دارد در هر قسمت‌ به‌ تبیین‌ بخشی‌ از تاریخ‌ بهایی‌گری‌ بپردازد. قسمت‌ نخست‌ این‌ اثر تحت‌ عنوان: «جغرافیای‌ جمعیتی‌ بهاییان‌ ایران» به‌ ارایه‌ توضیحات‌ بسیار مفیدی‌ درخصوص‌ جمعیت‌ بهاییان‌ در مقاطع‌ مختلف‌ تاریخی، تمركز جمعیتی‌ آنان‌ در نقاط‌ مختلف‌ كشور و میزان‌ تاثیرپذیری‌ شهرها و روستاها از این‌ مذهب‌ ساختگی‌ می‌پردازد. از آنجا كه‌ اطلاعات‌ دقیق‌ آماری‌ از اجتماعات‌ بهاییان‌ بسیار نادر می‌باشد، ارایه‌ این‌ بخش‌ باتوجه‌ به‌ استناد نویسنده‌ به‌ منابع‌ و ماخذ معتبر و مشهوری‌ چون‌ دایرهٔ‌المعارف‌ ایرانیكا و دایرهٔ‌المعارف‌ اسلام‌ بسیار بااهمیت‌ تلقی‌ می‌شود. هرچند شهبازی‌ خود نیز بر این‌ باور است‌ كه‌ آمار موجود در باب‌ جمعیت‌ و اقالیم‌ حضور بهاییت‌ در ایران‌ و جهان، مختلف‌ و گاهی‌ متناقض‌ می‌باشد اما سعی‌ دارد با تكیه‌ بر آمار استقرایی‌ و استناد به‌ منابع‌ متعدد و متنوع‌ خواننده‌ را با كلیت‌ جامعی‌ در این‌ خصوص‌ آشنا سازد. در بخش‌ دیگری‌ از همین‌ قسمت‌ سیر تحول‌ جمعیتی‌ بهاییان‌ به‌ بحث‌ گذارده‌ شده‌ و دوره‌های‌ شتاب‌ این‌ فرقه‌ از حیث‌ افزایش‌ جمعیت‌ از دو طریق‌ زاد و ولد یا تغییر مذهب‌ بیان‌ گردیده‌ است. بنابر تحقیقات‌ شهبازی‌ هرچند رشد جمعیت‌ بهاییان‌ از دوره‌ مظفرالدین‌ شاه‌ آغاز شد اما این‌ رشد در دوره‌ احمدشاه‌ و رضاخان‌ شكل‌ جدی‌تری‌ به‌ خود گرفته‌ و در دهه‌ ۱۳۳۰ به‌ اوج‌ خود رسید. یكی‌ از دلایل‌ این‌ جهش‌ جمعیتی‌ را می‌توان‌ حمایتهای‌ دولتهای‌ این‌ دوره، خصوصا رژیم‌ پهلوی‌ از این‌ فرقه‌ دانست. در این‌ بخش‌ همچنین‌ به‌ واكنش‌ و مخالفتهای‌ گسترده‌ آیت‌الله‌ العظمی‌ بروجردی‌ به‌ عنوان‌ مرجع‌ بزرگ‌ تقلید در مساله‌ بهایی‌گری‌ اشاره‌ گردیده‌ است. نگارنده‌ معتقد است‌ حمایت‌ محمدرضا پهلوی‌ از بیانات‌ آیت‌الله‌ العظمی‌ بروجردی‌ مقطعی‌ بود و پس‌ از قدرت‌ گرفتن‌ شاه‌ خصوصا در دهه‌های‌ ۴۰ و ۵۰ وی‌ علنا به‌ حمایت‌ از بهاییان‌ پرداخت. نكته‌ بسیار جالبی‌ كه‌ از همان‌ ابتدا در این‌ پژوهش‌ مشهود است‌ استفاده‌ از منابع‌ و آثار بهاییان‌ در آن‌ می‌باشد. شهبازی‌ با تسلط‌ كافی‌ توانسته‌ است‌ در مواقع‌ مقتضی‌ با بهره‌برداری‌ از منابع‌ بهاییان‌ به‌ ادله‌ و مستندات‌ بسیار ارزشمندی‌ در تایید نظریات‌ و فرضیه‌های‌ خود دست‌ یابد كه‌ در نوع‌ خود بسیار ارزشمند می‌باشد. در ادامه‌ قسمت‌ نخست‌ به‌ آثار و تبعات‌ پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌ بر بهاییان‌ خصوصا از حیث‌ جمعیتی‌ پرداخته‌ شده‌ است. از توضیحات‌ موجود در این‌ خصوص‌ می‌توان‌ چنین‌ نتیجه‌گیری‌ كرد كه‌ دستگیری‌ و مجازاتهای‌ اعمال‌ شده‌ بر علیه‌ بهاییان‌ در این‌ دوره‌ بیشتر به‌ دلیل‌ عملكرد منفی‌ و خائنانه‌ این‌ گروه‌ می‌باشد. همكاری‌ نزدیك‌ چهره‌های‌ معروف‌ بهایی‌ با نظام‌ شاهنشاهی‌ و تخلفات‌ فرهنگی‌ و خصوصا اقتصادی‌ آنها امری‌ نیست‌ كه‌ بسادگی‌ بتوان‌ از آن‌ چشم‌ پوشید. امیرعباس‌ هویدا، حبیب‌ ثابت، هژبر یزدانی، هوشنگ‌ انصاری‌ و غلامرضا ازهاری‌ به‌ عنوان‌ چهره‌های‌ معروف‌ جریان‌ بهاییت‌ ایران‌ تنها نمونه‌هایی‌ از عملكرد منفی‌ این‌ گروه‌ را نشان‌ می‌دهند. در همین‌ رابطه‌ در بخشی‌ مستقل‌ از این‌ اثر تحت‌ عنوان‌ «فرقه‌ بهایی‌ و مالكیت‌ ارضی» به‌ سعی‌ و تلاش‌ بهاییان‌ جهت‌ تسلط‌ و كنترل‌ بر اراضی‌ كشور خصوصا در مناطق‌ روستایی‌ پرداخته‌ شده‌ است. طبق‌ توضیحات‌ موجود در این‌ بخش، حضور مالكان‌ بزرگ‌ بهایی‌ در تمامی‌ یك‌ قرن‌ اخیر خصوصا پهلوی‌ دوم‌ در صحنه‌ تحولات‌ اجتماعی‌ و سیاسی‌ ایران‌ چشمگیر بود. و سیاست‌ تقسیم‌ اراضی‌ در دهه‌ ۴۰ در تقویت‌ این‌ روند تاثیر بسیاری‌ داشت. پس‌ از اجرای‌ برنامه‌ تقسیم‌ اراضی‌ با سلب‌ مالكیت‌ از مالكان‌ مسلمان‌ و ایجاد آشفتگی‌ در ساختار مالكیت‌ و مدیریت‌ روستایی‌ راه‌ برای‌ رشد بزرگ‌ مالكان‌ و كلان‌ زمینداران‌ وابسته‌ به‌ دربار پهلوی‌ و به‌ ویژه‌ بهاییان‌ فراهم‌ آمد. به‌ فراخور بحث، نویسنده‌ به‌ نام‌ برخی‌ از منتفعین‌ بهایی‌ از برنامه‌ تقسیم‌ اراضی‌ اشاره‌ می‌كند. در این‌ بین‌ می‌توان‌ به‌ هژبر یزدانی، ناصر گلسرخی‌ و پرویز خسروانی‌ كه‌ با تسلط‌ بر مراكز حساس‌ اصلاحات‌ ارضی‌ و منابع‌ طبیعی‌ زمینهای‌ بسیاری‌ را تملك‌ كردند اشاره‌ نمود. شهبازی‌ نتیجه‌ اجرای‌ برنامه‌ اصلاحات‌ ارضی‌ محمدرضا شاه‌ را كه‌ منجر به‌ تقسیم‌ اراضی‌ گردید تنها ظهور یك‌ فئودالیسم‌ جدید به‌ رهبری‌ بهاییان‌ در ایران‌ می‌داند. در فرازهای‌ دیگری‌ از مقوله‌ جغرافیای‌ جمعیتی‌ بهاییان، كانونهای‌ اصلی‌ بهایی‌گری‌ كه‌ در بر گیرنده‌ برخی‌ شهرهای‌ كشور در طول‌ سده‌ گذشته‌ می‌باشد نیز مورد مطالعه‌ قرار گرفته‌ و نمونه‌وار ابعاد حضور بهاییت‌ در برخی‌ از این‌ مراكز بررسی‌ می‌گردد. در این‌ بین‌ به‌ فارس، اصفهان، آذربایجان، همدان، قزوین، كاشان‌ تمركز مطالعاتی‌ بیشتری‌ داده‌ شده‌ و علل‌ ظهور و گسترش‌ مقطعی‌ بهاییت‌ در این‌ مناطق، آمار انسانی‌ و جغرافیایی، چهره‌های‌ بزرگ‌ و مبلغین‌ عمده‌ بهایی‌ و بزرگ‌ترین‌ مخالفان‌ آنها در این‌ شهرها مشخص‌ گردیده‌ است. در پایان‌ قسمت‌ نخست‌ و در قالب‌ یك‌ بخش‌ مستقل، دوران‌ نخست‌وزیری‌ هویدا و نقش‌ وی‌ به‌ عنوان‌ عضو یكی‌ از برجسته‌ترین‌ خانواده‌هایی‌ بهایی‌ در گسترش‌ این‌ فرقه‌ نیز مورد تحلیل‌ و بررسی‌ قرار گرفته‌ و اطلاعات‌ مفیدی‌ در این‌ خصوص‌ ارایه‌ شده‌ است.


شما در حال مطالعه صفحه 1 از یک مقاله 2 صفحه ای هستید. لطفا صفحات دیگر این مقاله را نیز مطالعه فرمایید.