نفت داران جهان, رویاها و نیازها

۴۵ سال از روزی كه وزیر نفت ونزوئلا یعنی آقای پرزآلفونسو نظریه ایجاد سازمانی مركب از صادركنندگان نفت جهان را در قاهره مطرح كرد, می گذرد آن روز خود اعضای اوپك نیز نمی توانستند حدس بزنند كه این نظریه تشكیل یك نهاد گسترده و با درجه ای بالا ازاهمیت را در اقتصاد سیاسی دنیا رقم خواهد زد

این نهاد نه تنها امروز بالاترین ارزش های اقتصادی را داراست كه حتی بیراه نیست اگر بگوییم این سازمان در طول بیش از چهاردهه از تشكیل خود، به صورت نمادی برای رفع آثار استعمارزدگی از خاورمیانه و در عین حال شاید به صورت پرچمدار همبستگی و یگانگی میان كشورهای جهان سوم درآمده است. اگر سازمان غیرمتعهدها هردو سال یك بار گردهم می آیند تا اراده و تصمیم جزم خود را به منصه اثبات برسانند، اوپك توانسته است گاه و بیگاه اسباب نفرت و خشم نظریه پردازان و سیاستمداران جوامع كاپیتالیستی دنیا را فراهم نماید. اما همین اوپك نه تنها در معركه افزایش های لجام گسیخته قیمت نفت نگران می شود كه به صراحت به جهانیان اعلام می دارد به دنبال ترفندهایی خواهد افتاد تا جلوی این افزایش عنان گسیخته را بگیرد و یا حتی قیمت ها را كاهش دهد. درحالی كه هیچ مولفه اقتصادی دیگری این چنین نیست. رخداد فوق یعنی نگرانی تولیدكنندگان عمده نفت جهان از افزایش قیمت ها و یا به تعبیر بهتر از افزایش درآمدهای خود، شاید در صورت ظاهر نوعی نگرانی از سرنگونی مجدد قیمت ها باشد كه گفته اند، فواره چون بلند شود لاجرم سرنگون گردد. اما درمعنی، این نگرانی عمده سبب یا اسباب دیگری دارد و آن در این معنی نهفته است كه تحلیل گران مصرف كنندگان عمده نفت دنیا، برای اقتصاد نیرومندشان دارای استراتژی ها و نیز برنامه ریزی های دقیق و بلندمدت می باشند و لاجرم این افزایش ها یعنی افزایش هایی كه خارج از پیش بینی آنها است، اقتصاد آنان را بسیار آسیب پذیر خواهد ساخت، اما در مقابل نگرانی تولیدكنندگان عمده نفت دنیا، فقط محدود به كاهش های پیش بینی نشده قیمت جهانی نفت است و نسبت به درآمدهایی كه از افزایش قیمت نفت حاصل می گردد، حساسیت چندانی نخواهند داشت.نكته مهم دیگر آن كه هرگونه تغییر عمده كه در آمار و ارقام اقتصاد كلان ممالك جهان پیشرفته صنعتی موسوم به كشورهای شمال و یا جهان اول رخ بدهد، فوراً و لابد در اقتصاد روزمره آحاد مردم آن كشورها چهره خواهد كرد اما كشورهای عمده تولیدكننده كه معمولاً در عداد كشورهای جهان سوم هستند و بارزترین خصیصه آنان نیز در نوع اداره كشورهایشان و یا در رفتار زمامدارانشان تعریف می گردد، به هیچ وجه از این نوسانات تاثیر فوری و یا درازمدت مهمی نمی پذیرند. در اثبات گفته فوق، شاید مردم كشور ما در هنگامه شدیدترین كاهش ها كه در بازار نفت روی داد یعنی در سال ۱۹۸۶ معادل سال ۱۳۶۵ شمسی كه نفت به ۱۰ دلار و كمتر هم رسید، به اندازه اكنون كه نفت بالای ۵۰ دلار است شاهد آثار تورمی و فشار ناشی از آن بر اقتصاد روزمره خود نبودند. این قبیل كشورها یعنی تولیدكنندگان عمده نفت (همان طور كه اكنون نیز مشاهده می كنیم) باید با شرمندگی به جهانیان اعلام دارند كه ما به هیچ وجه از این افزایش ها استقبال نخواهیم كرد، زیرا كه این یك سیاست اتخاذ شده، از طرف ما نیست و متقابلاً نمی دانند كه با این اضافه درآمدها چه باید بكنند. روزی صاحبنظری اعلام می دارد كه مردم یعنی صاحبان اصلی این ثروت باید فوراً از این طعم شیرین یعنی از این افزایش بهره مند شوند و متقابلاً شخص دیگری این نظریه را كاملاً رد می كند و معتقد است مصرف درآمدنفت برای امور جاری و هزینه های مصرفی، آفتی است كه موجب از دست رفتن فرصت ها خواهد شد و می افزاید مراجع برنامه ریز و تصمیم گیر كشور باید با تعیین تنگناهای زیربنایی و اولویت بندی نیازهای كشور، درآمد حاصل از این افزایش ها را جهت سرمایه گذاری های زیربنایی و فی المثل در توسعه پالایشگاه ها اختصاص دهند.ما می گوییم باید یا زنگی زنگ بود و یا رومی روم. یعنی اگر اقتصاد بازار را می پسندیم (كه همه ساله درخواست عضویتش را داده ایم) باید به دستوراتی كه علم اقتصاد برای فلاح و رستگاری در آن مقال صادر كرده است گوش سپرد و عمل كرد و اگر اقتصاد مبتنی بر حاكمیت دولت و سوسیالیزم را می پسندیم (كه ظاهراً این گونه نیست) باید بگردیم و ببینیم آیا اصلاً یك الگوی موفق در این مورد دردنیا باقی مانده است و چنانچه یافتیم از آن الگوبرداری كنیم. به نظر نگارنده جمع آوران اضداد و تفاریق (كه در این ۲۵ سال مرتباً آزموده ایم) جز ابتلا به انواع بیماری های اقتصادی نتیجه ای ندارد كه به واقع تاكنون نیز نداشته است. اصلاح اقتصاد كشور را شاید بتوان با طرح های اجرایی عمرانی مقایسه كرد. به این ترتیب كه وقتی بخواهیم بزرگراهی احداث كرده و یا راهی را تعویض نماییم، باید موانع را به طور یكسان و با تملك حداكثر فضا و عرصه مورد نیاز از مقابل برداشت.در این حالت باید از هیچ مقاومتی نهراسید، ضمن آن كه هزینه های لازم برای پیشبرد چنین پروژه هایی معمولاً بسیار سنگین و طاقت فرسا است.

منبع: اقتصاد پویا، عباس درودی، یكشنبه ۱۷ آبان ۱۳۸۳