چه کسی از چه کسی استفاده می کند

اگر طراحان می خواهند وب سایت خوبی ساخته و ارتباط مناسبی با کاربران خود داشته باشند باید روی طراحی کابرمحور و نه فقط فن آوری تمرکز کنند

اگر طراحان می‌خواهند وب‌سایت خوبی ساخته و ارتباط مناسبی با کاربران خود داشته باشند باید روی طراحی کابرمحور و نه فقط فن‌آوری تمرکز کنند. ما در بیشتر وقت‌ها به کار کردن با کامپیوتر به‌عنوان یک تعامل نگاه نمی‌کنیم و آن را تنها یک فعالیت اجتماعی می‌دانیم که تصویر آدم‌های روشنفکر را به‌خاطر می‌آورد. اما تعامل چیست؟ آیا همان چیزی است که وقتی روبه‌روی کامپیوتر، این پنجره دیجیتالی روبه اینترنت، می‌نشینیم انجام می‌دهیم؟

با این‌حال برای بسیاری از کاربران برقراری این تعامل میان انسان و ماشین همواره کار دشواری بوده تا جائی‌که حتی برخی آن را غیرطبیعی می‌نامند. اما ما می‌توانیم بگوئیم که به برقراری ارتباط با افراد دیگر به‌صورت رودررو عادت کرده‌ایم، زیرا به‌عنوان یک کودک با والدین و در مدرسه در امور اجتماعی شرکت کرده‌ایم. ما رفتار مناسب و خوب بازی کردن را یاد گرفته‌ایم و با گذشت سال‌ها و نیز تجربه‌ چگونگی برخورد با مردم، تأثیر کنش‌ها و واکنش‌های آنها را آموخته‌ایم. اما گاهی هم پیش آمده که از کنار کسی عبور می‌کنیم که مشتی به صورتمان زده یا کیک لیموئی به سمت ما پرتاب کرده و در آن لحظه به‌حدی شگفت‌زده و در جای خود خشک شده‌ایم که نتوانستیم تصمیم بگیریم چه باید بکنیم.

تمام افراد به یک شکل مشابه به فن‌آوری آشنا نشده‌اند. اینترنت دارای سرورها و ایستگاه‌های کاری بسیاری است و به یک جامعه جهانی تبدیل شده که میلیون‌ها کاربر برای ارتباط و تعامل با افراد دیگر و عقاید گوناگون به کمک وب‌سایت‌ها به سراغ آن می‌روند. اما یک طراحی فن‌آوری محور و ضعیف می‌تواند به‌صورت منفی روی کیفیت این تعامل تأثیر گذاشته و طعم تلخ لیموها را در دهان کاربران بسیاری باقی بگذارد.

● تعریف تعامل انسان ـ کامپیوتر

تعامل انسان ـ کامپیوتر روشی است که به طراحی، ارزیابی و اجرای سیستم‌های محاسبه تعاملی برای کاربرد انسان با مطالعه پدیده‌های بزرگ اطراف آنها معطوف می‌شود.

دقت کنید که واژه کامپیوتر در HCI (محاسبه تعامل انسان ـ کامپیوتر) می‌تواند به هر تعداد فن‌آوری و رسانه اشاره کند. هنگامی که متخصصان در طراحی یک‌ وب‌سایت، HCI را مورد بررسی قرار می‌دهند، درباره کامپیوتری صحبت نمی‌کنند که امکان دسترسی به وب‌‌سایت را برای ما فراهم می‌کند، بلکه موضوع اصلی، خود وب‌سایت است.

● اهداف طراحی تعامل انسان ـ کامپیوتر

میان کارائی طبیعی انسان و امکاناتی که فن‌آوری فراهم کرده است هیچ‌گونه ارتباطی وجود ندارد. صنعت مسائل را به‌قدری پیچیده کرده که واژگانی هم‌چون شهودی، در دسترس و کاربرپسند مانند نقاط کلیدی برای فروش فن‌آوری رد و بدل می‌شوند. توسعه‌دهندگان و تجار ابزار خود را به‌عنوان مظهر افتخار با این دسته واژگان آراسته و برای توصیف چیزی که گویا پدیده‌ای شگفت‌انگیز و نه یک حقیقت است، استفاده می‌کنند. در این میان متخصصان تعامل انسان ـ کامپیوتر خود را وقف وصل کردن این عدم ارتباط کرده‌اند. آنها به دنبال ارتقاء رابطه و تعامل میان کاربران انسانی و ابزارهای فن‌آوری با تمرکز روی طراحی کاربرمحور هستند.

یکی از هدف‌های HCI، مطالعه چگونگی تعامل افراد با محیط اطرافشان است به ویژه آنهائی است که توسط فن‌‌آوری دیجیتال تقویت‌ شده‌اند. این هدف زیرسایه عملی شدن این تعامل است و باید دید که در نهایت چگونه زندگی آنها را تحت تأثیر قرار داده و تغییر می‌دهد. هدف دیگر یافتن راه‌های جدید تعامل و تدریس آن است. طراحی باید فراتر از فن‌آوری و رسانه‌ای برود که جامعه دیجیتال را حمایت می‌کند. کاربران با این‌گونه رسانه‌ها تعاملی ندارند. آنها تنها برای برقراری ارتباط با دیگران از آن بهره می‌برند.

از طرفی کاربرانی که زمان بسیاری را برای تعامل با شبکه صرف می‌کنند، به‌تدریج به دنیای زندگی و بخش بزرگی از حقیقت تجربه آنها تبدیل می‌شوند. وجود این حقیقت در یک روش انسان‌محور و اخلاقی مشکلی است که باید با جدیت بدان پرداخته شود.

● طراحی برای مردم نه فن‌آوری

فن‌آوری باید ما را پشتیبانی کرده و به‌عنوان نوعی گسترش برای توانائی‌های درونی و تکمیل یک کار برای ما عمل کند. متأسفانه این عدم ارتباط بین انسان و کامپیوتر کاربران را وادار می‌سازد تا روش طبیعی کار خود را با روشی که فن‌آوری از آنها می‌خواهد، منطبق ساخته یا بدبینانه‌تر این‌که به روشی که طراحان از آنها می‌خواهند، کار کنند.

این عدم ارتباط انسان و کامپیوتر را می‌توان به روشی که یک وب‌سایت طراحی می‌شود هم گسترش داد. طراحان وب‌سایت بسیاری وجود دارند که در زرق و برق آن‌چه فن‌آوری برایشان فراهم کرده، گرفتار می‌شوند. اما آنها باید درک عمیق‌تری از این حقیقت و بدون در نظر گرفتن آن‌چه فن‌آوری می‌تواند با وب‌سایت انجام دهد، داشته باشند و نباید فراتر از آن چیزی بروند که باید به‌طور قانونی با وب‌سایت انجام داد.

بهتر است ذهن خود را باز کرده و تشخیص دهید که همه مثل شما نیستند. شخصی که وب‌سایتی را طراحی می‌کند ضرورتاً همان کسی نیست که از آن استفاده می‌کند. وب‌سایتی که توسط یک طراح خودمحور طراحی شده همیشه نسبت به کاری که برای یک گروه از افراد حقیقی طراحی شده است کاربرد کمتری دارد. کاربران دارای پیشینه‌های متفاوتی در فن‌آوری هستند که این بدان معناست که در مقابل آن واکنش‌های گوناگونی هم خواهند داشت. این موضوع می‌تواند میان عقاید طراح و درک کاربر فاصله ایجاد کند. پس شاید بهتر باشد به افراد دیگر، مهارت‌ها، توانائی‌ها و عدم توانائی‌هایشان احترام بگذارید. به‌سادگی می‌توان دید که چگونه برخی از مشکلات زمانی باعث می‌شود که طراحان خود را از راه طراحی به کاربر تحمیل کنند. چه خوب است که طراحان روی کشف راه‌های تازه‌ای تمرکز کنند تا فن‌آوری را برای هماهنگی کار و تفکر طبیعی افراد شکل دهند. این فن‌آوری است که باید نیازهای افراد را به روش دیگری برآورده سازد. طراحان نباید کاربر را به دلیل عدم تمایل آنها به پیچیدگی فن‌آوری مقصر بدانند. انسان همان چیزی است که هست و طراحی باید با آن در تعامل باشد. به‌جای آن‌که بگوئیم افراد مهارت یا دانش کافی ندارند باید بگوئیم که برنامه‌ها به اندازه کافی پیچیده نیستند تا غنای طبیعت بشری و تنوع آن را کنترل کنند. در طراحی هرگز تکذیب وجود ندارد. شما نمی‌توانید بگوئید اگر مخاطب دیگری داشتم طراحی خوبی بود. یک طراحی خوب باید محوریت افرادی را دارا باشد که قرار است از آن استفاده کنند.

● فن‌آوری کمتر

در بررسی وب‌سایتی که معرفی کتاب جدید میراندا جولی فیلم‌ساز، بازیگر و نویسنده به نام ”هیچ‌کس بیش از تو به این‌جا تعلق ندارد“ را برعهده دارد، از رویکردی غیرفنی و نامناسب استفاده شده است. این سایت حاوی مجموعه‌ای از عکس‌های متوالی با پیمایشی شامل؛ فلش‌های عقب و جلو رونده و نیز ارتباط با مردم از راه تنظیم سایت در برابر پس‌زمینه اشیاء خانگی متداول است. این کار باعث خروج سایت به‌طور کامل از حوزه فنی شده و هرکسی بدون توجه به کفایت فنی‌اش به‌سادگی می‌تواند به آن مرتبط شود.

● ایجاد وب‌سایت‌های موردپسند انسان

هریک از افراد بشر با دوست داشتن‌ها، دوست نداشتن‌ها، عادت‌ها و تفکرات خاص خود با دیگری متفاوت هستند. شاید آن‌چه که می‌تواند برای شخصی موردپسند باشد، برای دیگری نباشد. این موضوع باعث می‌شود که طراحی وب‌سایت دشوار شود.طراحان در تلاشند تا از یک رسانه جهانی و گسترده برای انطباق تمامی سلائق و سبک‌های شخصی کاربران کمک بگیرند. البته شاید نتوان به یک وب‌سایت صد درصد کامل دست یافت. همیشه چیزی هست که برای افرادی مناسب نبوده و از طرفی برخی افراد با توقعات غیرمعمول نیز وجود دارند. حتی با وجود هم‌فکری مخاطبان، دیدگاه آنان در جزئیات با یکدیگر متفاوت است، اما باید توجه داشت که همه ما تا حدی دارای ساختار ذهنی با اهداف مشابهی هستیم. ما می‌توانیم روی یک مجموعه با توجه به اصول فیزیکی و توانائی‌های شناختی تکیه کنیم، اما این تجربیات و دانش اشخاص است که متفاوت بوده و تحت تأثیر شرایط و تربیت قرار می‌گیرد.

به همین دلیل است که طراحی برای انسان سخت و در عین حال آسان است. در این‌جاست که از وب شما دیدن می‌کنند، آن‌چه می‌خواهند انجام می‌دهند، چگونگی توصیف موارد توسط آنها و واکنش‌ آنها در مقابل طراحی‌های بالقوه بیشتر بیاموزند. یک وب‌سایت موردپسند انسان باید پیش از آن‌که بداند افراد می‌خواهند چه‌ کار کنند، پیش‌بینی کند که قصد چه کاری را دارد.

ظاهر و ساختار کلی وب‌سایت شامل؛ حروف‌نگاری، طرح کلی، گزینش رنگ، پیمایش و ساختار اطلاعات با کاربر در ارتباط است. وب‌سایت‌ها در مرحله نخست حس دیداری افراد را مشغول می‌سازند. اگر طراحان نتوانند به‌صورت دیداری با بیننده ارتباط برقرار کنند، کاربر به‌سادگی علاقه و تحمل خود را از دست می‌دهد.

مردم همیشه به دنبال تجربیاتی هستند که کیفیت سیاسی داشته باشد. آنها در وب کار می‌کنند، نه به این دلیل که جستجو کردن را دوست دارند یا از ارتباط در وب‌سایت‌ها لذت می‌برند، بلکه به دنبال تجربیاتی مانند آموختن، سرگرمی و برقراری ارتباط هستند و درست هنگامی که این جزئیات با یک طراحی بد مختل می‌شود، آنها خسته و عصبانی می‌شوند.

● نبایدها

صفحه نخست Mikli Paris، طراحی عینک مد، به هیچ‌عنوان جذاب نیست. کاربران با چندین برچسب هشدار بلند در صفحه اصلی روبه‌رو می‌شوند، اما این روش چندان جالبی برای جذب کاربر نیست. این‌گونه طراحی وب‌سایت معادل کشیدن سیم خاردار و حصار است.

● من کجا هستم؟

این سایت از سیستم پیمایشی بسیار پیچیده‌ای جستجوی اولیه شامل مجموعه‌ای از منوهای بازشونده است که اگر کاربر با خط تولید شرکت آشنا نباشد برای او هیچ معنائی نخواهد داشت. جستجوهای بعدی کمی به شما کمک کرده و یک تصویر کوچک بازشونده از هر مدل را ارائه می‌کند.

متأسفانه در هر کجای پنجره اصلی که کلیک کنید پنجره بازشونده کنار رفته و کاربر باید از پنجره اصلی به پنجره جستجو به عقب و جلو برود. برای حفظ هرچه بیشتر کاربران و ایجاد ارتباط مثبت با آنها، طراحان و مالکان وب‌سایت می‌توانند از تکنیک‌های ساده‌ای برای ایجاد یک وب‌سایت جذاب بهره بگیرند.

۱) جستجو باید گویا باشد. شما نباید با صراحت چگونگی کارائی جستجوی وب‌سایت را توضیح دهید و بهتر است خود آن گویا باشد. اگر تا به‌حال از دستورالعمل‌های زبانی مانند ”این‌جا کلیک کنید“ استفاده کرده‌اید، دوباره سعی کنید. جستجو به‌عنوان کاربردی‌ترین مولفه وب‌سایت، فرآیندی است که اطلاعات را با یکدیگر مرتبط می‌سازد و باید دقت کنید که هرگز توجه کاربر را مختل نسازد. هرچه یک کاربر در طول یک جلسه کمتر درباره سیستم جستجوی وب‌سایت فکر کند، کار شما بهتر صورت گرفته است.

۲) محتوای شبکه را با متن سازمان‌دهی کنید. مغز انسان به‌صورت خطی کار می‌کند، بنابراین اطلاعات مرتبط و سلسله‌وار را به‌صورت اطلاعات کلی در بالا و اطلاعات جزئی‌تر را به‌صورت زیرگروه طبقه‌بندی کنید. اطلاعات هرگز نباید پراکنده بوده یا در صفحات گوناگونی که جریان طبیعی ساختار جستجوی سایت را دنبال نمی‌کنند، پنهان شده باشد. این مسئله باعث می‌شود تا کاربر برای رسیدن به هدف خود مجبور شود به‌صورت انحرافی جستجو کند. وسائل حواس‌پرتی در شبکه بسیار است، پس با ایجاد آنها درون شبکه خود اوضاع را بدتر نسازید.

۳) از شلوغ کردن صفحه خودداری کنید. چرا هر فضای خالی از صفحه را با موضوعی تحت پوشش قرار می‌دهید؟ دیدن موضع تنها با یک نگاه بسیار جذاب‌تر خواهد بود. کاربران باید تنها با یک نگاه گذرا و نه مطالعه صفحه وب‌سایت یک درک کلی درباره آن دریافت کنند. بیشتر مخاطبان شما در جذب مقادیر بالای اطلاعات در یک زمان مهارتی ندارند و مطالعه حجم بالای اطلاعات در یک صفحه کار خسته‌کننده‌ای به‌نظر می‌رسد.

۴) انسجام را حفظ کنید. هیچ‌چیز بیش از یک طراحی و ساختار جستجوی نامنسجم کاربر را منحرف نمی‌سازد. طراحان باید به توانمندی‌های طبیعی تشخیص افراد و نه جمع‌آوری آن دقت کنند. زمانی که افراد با تجربیات خود و آن‌چه در پیش رو می‌بینند ارتباط برقرار می‌کنند همه‌چیز مشهود می‌شود. انسجام و به‌کارگیری الگوهای مشترک در وب‌سایت مناسب بوده و به افراد کمک می‌کند تا به سرعت دریابند با آن‌چه در پیش دارند، چه باید بکنند.

● بیشترین تأثیر، کم‌ترین بی‌نظمی

وب‌سایت‌های مورد نظر ما مثال‌های مناسبی از سادگی کار هستند. این سایت‌ها به تعامل کمی از سوی کاربر نیاز دارند، زیرا بیشتر محتوای ارائه شده در هر صفحه تنها به یک صفحه و یک پیمایش نیاز دارد. این مسئله به کاربر امکان می‌دهد تا به‌جای جستجوی سایت روی محتوای آن متمرکز شود.

۵) مخاطب خود را درک کنید. اینترنت از جمعیت متفاوتی ساخته شده است. توجه به امیال و سلیقه‌های شخصی همه افراد غیرممکن است، اما باید بدانید که مخاطب اصلی شما کیست. با این روش شما حتی می‌توانید با کسانی که درکشان نمی‌کنید هم ارتباط داشته باشید.

تا جائی‌که می‌توانید برای درک مخاطب وب‌سایت خود تلاش کرده و سپس برای آنها طراحی کنید. یک سایت نوجوانان را تصور کنید که از نمای دیداری مناسب یک سایت دولتی بهره برده باشد. شما باید احساس کنید که این سایت به مخاطب نهائی تعلق دارد.

به‌جای اصطلاحات تکنیکی سعی کنید از زبان روزمره استفاده کرده و برای جلوگیری از دور شدن مخاطب، از سرواژه‌ها استفاده نکنید. اگر این امکان برای شما فراهم است، یک آزمون گروهی برگزار کنید تا واکنش‌ها و پیشنهادهائی را دریافت کنید.

۶) به مخاطبان تعاملی خود توجه کنید. یک دستیار مجازی یا کسی که مشتری تعاملی شما به‌حساب می‌آید، می‌تواند در برقراری ارتباط وب‌سایت کمک کند به گونه‌ای که گوئی با شخصی حقیقی در تعامل هستید. این‌گونه افراد دارای توانمندی‌های هوشمند مصنوعی بوده و می‌توانند به پرسش‌های متداول کاربری پاسخ دهند.

۷) شعارهای غیرکاربردی و پرزرق و برق را محدود سازید. سایت نباید به‌قدری پرزرق و برق باشد که کاربر را از هدف اصلی گمراه کند. سایت‌ها باید نخست کاربردی و سپس دارای تزئینات باشند. متأسفانه در بیشتر موارد به دلیل اشتیاق طراحان برای به‌کارگیری فن‌آوری‌ها در سایت، مورد دوم به سادگی بر مورد نخست چیره می‌شود. به‌نظر می‌رسد هنوز در دوره‌ای هستیم که سادگی و کاربرد درست طراحی وجود ندارد. پیچیدگی هم‌چنان دشمن درجه یک طراحی خوب است.

۸) همیشه ایمیل کاربری را بررسی کنید. یک آدرس ایمیل جزو تزئینات وب‌سایت محسوب نمی‌شود. اگر قصد پاسخ‌گوئی به ایمیل کاربران را ندارید، تنها برای این‌که کاری انجام داده باشید آن را در شبکه قرار ندهید. نداشتن آدرس ایمیل روی یک وب‌سایت به‌عنوان یک ناراحتی به یادماندنی برای کاربران خواهد بود، اما قرار دادن آن و پاسخ ندادن به آن ناراحتی طولانی‌تری را ایجاد کرده و حتی باعث می‌شود کاربران احساس کنند که به آنها اهمیتی داده نشده است. در حالی‌که امکان پاسخ‌گوئی به همه وجود ندارد دست‌کم ایمیل خودشان را برایشان ارسال کنید تا نشان دهید که پشت وب‌سایت یک شخص حقیقی وجود دارد.

● ابزار فوق‌العاده، سایت بسیار بد

در برخی از سایت‌های HTML کاربران با اطلاعات بسیاری در هر صفحه بمباران می‌شوند. امکان ندارد که شما بتوانید با یک نگاه و بدون خواندن کامل متن، موضوع آن را دریابید. در چنین سایت‌هائی نه‌تنها متن در ستون‌های راست، چپ و مرکز قرار داده شده است، بلکه صفحات به‌صورت بی‌پایان به پائین کشیده می‌شوند.

● برقراری ارتباط میان یک شکاف بزرگ

یک طراحی مبتنی بر تعامل انسان و کامپیوتر تأثیرگذار، نیمه‌علمی و نیمه‌هنری است که باید در آن در مورد ماهیت انسان نیز بررسی‌هائی صورت گیرد. هیچ فرمول جادوئی برای ایجاد یک وب‌سایت موردپسند انسان وجود ندارد. چون امکانات و گزینه‌های طراحی به اندازه سلایق و پیش‌زمینه‌های ذهنی افراد متنوع هستند. طراحان خوب وب‌سایت برای مخاطب خود تجربه خلق می‌کنند. آنها وب‌سایت‌هائی می‌سازند که کاربران در عین تماشای آن به‌سادگی می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند.

کیفیت یک وب‌سایت را می‌توان در رضایت کاربر از این تجربه مورد ارزیابی قرار داد. همیشه به یاد داشته باشید که ما برای مردم و با فن‌آوری طراحی می‌کنیم و گاهی وقت‌ها در حالی‌که با به‌کارگیری اصول طراحی کاربر محور به آنها کمک می‌کنیم تا به خوبی با آن روبه‌رو شوند، از درک کلی آنها جلوگیری به عمل می‌آوریم.

● منوی شناور!

یک وب‌سایت خوب ممکن است با یک اشتباه متداول آسیب ببیند و این اشتباه می‌تواند جای‌گذاری نامنسجم منو باشد. هر صفحه در نقاط گوناگون خود دارای یک منوی اصلی است و در واقع این تنها قسمت متن صفحه و نخستین مرکز توجه است که مورد تغییر قرار می‌گیرد. وقتی منوی اصلی به موقعیت‌های گوناگونی تغییر مکان می‌دهد، کاربر را مجبور می‌سازد تا هر بار که به صفحه جدید می‌رود همه صفحه را دوباره مورد پردازش قرار دهد.