مسجد جامع یزد

مسجد جامع کبیر یزد یکی از شاهکارهای معماری مساجد ایران است که تزئینات زیبا و منحصر به فرد آن جلوه‌ای خاص به آن داده است. این بنا مشتمل بر یک ایوان رفیع، گنبدخانه، دو شبستان تابستانه …

مسجد جامع کبیر یزد یکی از شاهکارهای معماری مساجد ایران است که تزئینات زیبا و منحصر به فرد آن جلوه‌ای خاص به آن داده است. این بنا مشتمل بر یک ایوان رفیع، گنبدخانه، دو شبستان تابستانه در طرفین آن دو گرم خانه در ضلع شرقی و غربی و یک صحن بزرگ مستطیل شکل و دو پایاب است.

مسجد دارای ۶ ورودی است که در اضلاع مختلف بنا واقع شده‌اند. ورودی اصلی که در ضلع شرقی مسجد واقع شده دارای سردر رفیع و نیز کتیبه‌های کاشی معرق است و دو مناره نیز بر آن استوار شده است. این سردر زیبا در زمان شاهرخ تیموری به بنا اضافه شده و بر آن تزئینات و کاشی معرق با نقوش گره‌چینی و اسلیمی کار شده است. بخش اعظم این آثار به مرور زمان تخریب شده بود که در تعمیرات هیات حامیان بازسازی می‌شود. ورودی مذکور به یک هشتی (کریاس) با سقف گنبدی گشوده می‌شود که این فضا را می‌توان موزه کتیبه‌ها نامید زیرا که انواع کتیبه‌های سنگی و کاشی که بر وقفنامه و فرامین حکومتی در دوره‌های مختلف درج شده، منصوب است.

درب ضلع غربی بنا درست مقابل ورودی مذکور قرار گرفته و آن هم به یک هشتی گشوده می‌شود که نمای این درگاه با کاشی کاری جدید تزئین یافته است. ورودی دیگر مسجد در ضلع شمالی و درست روبروی ایوان قرار دارد. این ورودی متصل به یک کریاس است و سردر آن با کتیبه‌های قرآنی و تزئینات کاشی معرق جدید تزیین یافته است

زیباترین بخش بنا را می‌توان مجموعه ایوان و گنبدخانه و فضاهای پیرامون آن نامید. نمای ایوان رفیع با مجموعه‌ای از زیباترین تزئینات کاشی معرق و با نقوش اسلیمی و گیاهی و نیز گره چینی پوشانده شده است این تزئینات همراه با آجرهای ضربی و نقوش معقلی و کتیبه‌های کاشی معرق و کوفی، بنایی مجموعه‌ای بدیع و خیره کننده آفریده‌اند که تحسین هر بیننده‌ای را بر می‌انگیزد.

در دو طرف دهانه ایوان ورودی غلام گردش‌ها و غرفه‌هایی است که این غرفه‌ها در دو طبقه بوده و به یکدیگر متصل‌اند و فضای ایوان و گنبدخانه را دور زده و بر آن مشرف هستند. گنبدخانه مربع شکل یک دهانه گشاده مرکزی و داخل ایوان و دو گذرگاه طاق‌دار در طرفین آن دارد.در مسجد جامع یزد کتیبه‌ای متعلق به قرن هشتم هجری قمری وجود داشت که در آن نام ۱۴ معصوم نوشته شده بود. این سنگ نوشته نشان می‌داد که یزدی‌ها از ابتدای پذیرش اسلام شیعه بودند و هنوز هم هستند ابعاد این سنگ نوشته ۳۴×۵۰ سانتی‌متر بود که در تریاس (هشتی) ورودی مسجد قرار داشت.اگرچه این کتیبه با گذشت ۶ ماه از زمان سرقت هنوز پیدا نشده است ولی طبق اظهار مسوولان میراث فرهنگی استان یزد از کشور خارج نشده است. طبق اعلام نظر کارشناسان میراث فرهنگی این کتیبه بالغ بر ۲ میلیون دلار ارزش مادی دارد.

امیر ترقی‌نژاد