دیدار روسای جمهور ایران و امریکا

گمانه زنی ها در باب دیدار روسای جمهور ایران و امریکا در حاشیه اجلاس عمومی سالانه سازمان ملل متحد در مهرماه آتی در نیویورک به این مباحثه دامن زده است که مذاکره ایران و امریکا بر سر روابط دوجانبه کی آغاز می شود

گمانه‌زنی‌ها در باب دیدار روسای جمهور ایران و امریکا در حاشیه اجلاس عمومی سالانه سازمان ملل متحد در مهرماه آتی در نیویورک به این مباحثه دامن زده است که مذاکره ایران و امریکا بر سر روابط دوجانبه کی آغاز می‌شود. کم نیستند کسانی که این گفت‌وگو و حتی دیدار را زودهنگام می‌دانند. با احترام به این رای و درک دغدغه‌های ظریفی که پشت آن وجود دارد، می‌خواهم از سیاست تسریع در این زمینه دفاع کنم. رفع خصومت، کاهش تنش، عادی‌سازی مناسبات و همکاری ایران و امریکا باید اکنون به ترتیب اولویت‌های اساسی جمهوری اسلامی ایران باشد و این «باید» هرگز به معنای عدول از آرمان‌های انقلاب اسلامی نیست. برای دیدن این نکته، کافی است به این پرسش پاسخ دهیم: امروزه همکاری ایران و امریکا به نفع کی و به ضرر کیست؟کم ناظری پیدا می‌شود که نداند بزرگ‌ترین زیانکار حل مشکلات فی‌ما‌بین ایران و امریکا، اسراییل و دولت‌های مستبد و وابسته عرب در منطقه هستند؛ اسراییل از این جهت که بهانه‌های مظلوم‌نمایی در افکار عمومی و در نتیجه سمپاتی معنوی حامیان غربی خود را از دست می‌دهد و اعراب وابسته از این جهت که در پرتو حوادث سال‌های اخیر فلسفه وجودی خود را بر باد می‌بینند. صحنه خاورمیانه و رقابت‌های لجام‌گسیخته قدرت‌های منطقه‌یی کاخ سفید را در مخمصه‌یی سخت قرار داده...

که یکسوی آن عدول اوباما از سیاست تغییر و تن دادن به گفتمان ریگانیزم و سوی دیگر آن پافشاری بر آن سیاست است به قیمت ضعیف جلوه کردن در افکار عمومی امریکایی‌ها. این هر دو کارت زردی به اوباما و مقدمه‌یی است برای شکست دموکرات‌ها در انتخابات آتی امریکا؛ در واقع دیپلماسی هنر بهره‌برداری از نیازهای حریف در فرصت‌هاست.

مذاکره و حتی رابطه و بلکه همکاری دو کشور هرگز به معنای قلب ماهیت و یکسان‌سازی تمام عیار نیست. حتی دشمنانی که در حال جنگ گرم هستند اغلب رابطه دیپلماتیک خود را قطع نمی‌کنند. در تمام مدت جنگ هشت ساله، سفارت عراق در تهران و سفارت ایران در بغداد به‌راه بودند. در دنیای امروز هیچ کشوری قادر نیست دشمنش را از میان ببرد. تنها کاری که بخردان جهان می‌کنند مهار دشمن، کاهش خصومت، افزایش دوستان و تقویت نفوذ خود از این طریق است.

آشتی ایران و امریکا اکسیر حلال همه مشکلات ما نیست. چرا که تمام مشکلات ما ناشی از دشمنی امریکا نیست. اما سیاست تسریع در حل مشکلات با امریکا باز هم اولویت دارد: خلع بهانه اسراییل برای تهدید مداوم ایران و متحدان ایران، مایوس شدن ارتجاع عرب از بهره‌برداری از خصومت ایران با امریکا برای پیشبرد مطامع سلطه‌جویانه در جهان اسلام و جهان عرب، کاهش زمینه رشد تروریسم کور با چاشنی طائفی که امنیت جهان اسلام را در مخاطره قرار داده است و سرانجام فوریت شدید همه موارد فوق.

اجلاس عمومی سازمان ملل متحد مناسب‌ترین فرصت برای ابتکار‌های دیپلماتیک است. سران شرکت‌کننده در اجلاس برای همتایان خود و نمایندگان آنها سخن می‌گویند. طبیعت این اجلاس تماس سران دولت‌ها را اقتضا می‌کند. سازمان ملل اساسا برای حل و فصل اختلافات دولت‌ها تشکیل شده است. اگر موردی از اختلاف‌ها در این سازمان حل و فصل نشود، غیرعادی است. حضور و رفتار سران در اجلاس عمومی نگرش‌ها، سیاست‌ها و مقاصد آنان‌را برای جهانیان آشکار می‌سازد. در اجلاس آتی، فرق امریکای بوش با امریکای اوباما و فرق ایران احمدی‌نژاد با ایران روحانی باید در رفتار دو رییس‌جمهور تجلی کند چنان‌که در ۲۰۰۱ اجماع جهانی بر سر گفت‌وگوی تمدن‌ها مقاصد عالیه جمهوری اسلامی ایران را متجلی ساخت.

نقاط تلاقی منافع جمهوری اسلامی ایران با منافع ایالات متحده امریکا و چگونه اداره کردن نقاط اختلاف و میزان عزم دوطرف به کار برای امنیت و صلح جهانی باید دقیق بازشناسی شود. نخستین مواجهه سران باید فرصتی برای این مهم تلقی شود. پیداست آنها که از این اتفاق ناخشنودند برای تاخیر در آن به هر شیطنتی دست زنند. درست به همین دلیل - اگر هیچ دلیل دیگری هم در بین نباشد- باید دو رییس‌جمهور با هم دیدار کنند.

معاون سیاسی دفتر سیدمحمد خاتمی، رییس‌جمهور اسبق کشورمان، سفیر سابق ایران در الجزایر و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی

حسین واله