فرهنگ هویت ملی و هویت دینی

هر جامعه ای با توجه به ویژگی های قومی و با اجماع بر این ویژگی ها به یك فرهنگ دست می یابد در این زنجیر به هم پیوسته, مطمئناً شناخت و تعریف كوچكترین جزء این اجزاء, كه عنصر فرهنگی نامیده می شوند, باعث می گردد ما با یك مجموعه فرهنگی غنی با كمترین تعارض روبرو شویم

هر جامعه‌ای با توجه به ویژگی‌های قومی و با اجماع بر این ویژگی‌ها به یك فرهنگ دست می‌یابد. در این زنجیر به هم پیوسته، مطمئناً شناخت و تعریف كوچكترین جزء این اجزاء، كه عنصر فرهنگی نامیده می‌شوند، باعث می‌گردد ما با یك مجموعه‌ فرهنگی غنی با كمترین تعارض روبرو شویم و بالطبع اهمیت و تأثیر این مجموعه‌ی فرهنگی كه عناصرش با توجه به كاركرد آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته، ما را در تمام ابعاد توسعه اعم از اقتصادی، صنعتی، سیاسی و ... یاری‌ می‌رساند. با توجه به این مقدمه در این فرصت اندك به دو عنصراساسی از مجموعه‌ فرهنگی كشورمان خواهیم پرداخت.

بی شك فرهنگ و تمدن ایران تا اعماق تاریخ ریشه دوانیده است. در طول تاریخ پر فراز و نشیب و چندین هزارساله‌ این كشور، نه‌ تنها مشعل فرهنگ ایرانی خاموش نشد بلكه باعث جذب اقوام مهاجم این سرزمین نیز گردیده است.

روشن و بدیهی است كه یكی از مهم‌ترین تحولات تاریخی این سرزمین، ورود اسلام و اختلاط آن با فرهنگ و تمدن ایرانی و تأثیر متقابل این دو بر یكدیگر طی قرون متمادی بود و كما‌ این‌كه یكتا پرستی در فرهنگ ایران باستان جایگاهی ویژه داشته و چنان این عنصر تازه وارد در فرهنگ ایرانی قوام پیدا كرد و به شكوفایی در زمینه‌های مختلف ‌رسیده كه نام فرهنگ ایرانی- اسلامی به خود ‌گرفت و به‌دلیل پویا بودن و اصالت عناصر سازنده‌اش اشاعه نیز یافته است. موضوع سخن با توجه به اشاره فوق روشن است، هویت ملی و هویت دینی در این سرزمین.نخبگان دانشگاهی و حوزوی هر یك به فراخور حوزه‌ تخصصی خویش در صدد بازپروری موضوع‌های فوق بر آمده‌اند.

حــال سخــن این اسـت كــه آیا ما با تـوجه به ظرفیت‌های موجود در این دو حوزه ویژگی‌های آن را برای نسل فعلی تبیین كرده‌ایم؟ و یا موضوع‌های عمیق این دو در سطح جامعه به‌صورت متفكرانه بین اصحاب اندیشه به نقدكشیده شده است؟ یا این‌كه در هر حوزه، متفكرین ساز خویش را می‌زنند و هیچ نقدی را به آرا خود بر نمی‌تابند؟ گویا درس‌های تاریخ نیز گوش شنوایی نمی‌یابد، ملّی‌گرایانی كه بدون توجه به هویت دینی و زیرساخت‌های آن و نقش مذهب در اجتماع، آرا خود را نشر می‌كنند و در سوی دیگر افرادی كه با نگاهی یك بعدی و افراطی، نسبت به دین و مذهب بدون توجه به واقعیت‌های جامعه و عامل زمان، سخن خود را بیان می‌كنند به بیراهه می‌روند. عدم تبیین و تشریح و حتی تخریب هر یك از حوزه‌ها به نفع دیگری و حتی قرار دادن هویت دینی در مقابل هویت ملّی چیزی جز اضمحلال فرهنگی و ضعف و سستی آن در دراز مدت در پی ندارد. مقام معظم رهبری می‌فرمایند:

«هویت ملی در مقابل هویت دینی نیست، بلكه مجموعه‌ای از باورها و خواسته‌ها و رفتارهای یك ملت است و طبیعی است اعتقادات و باورهای یك ملت مؤمن و موحد نیز جزء عناصر تشكیل دهنده‌ هویت ملی قرار می‌گیرد.»

آن‌چه مسلم است این كه به نظر اكثر صاحب‌نظران فرهنگی كشور، این دو، حوزه مكمل یكدیگرند. راه رسیدن به یك مجموعه‌ كامل، شناخت و تأكید بر ویژگی‌ها و خصوصیات منحصر به فرد هر حوزه، نوآوری، آزادی فكری و تحول صحیح می‌باشد و چون شاهد پویایی و حركت زنده‌ این دو مقوله در طول تاریخ بوده‌ایم، بنابراین نسل سختكوش و فرهیخته‌ كنونی نه‌ تنها در آن توقف نخواهد كرد بلكه با پرورش این دو به پیش خواهد رفت و راه را بر كسانی‌ كه در صدد در تقابل قرار دادن این دو حوزه و در پی منافع خویش می‌باشند خواهد بست.

● نقش دانشجو

در مهندسی فرهنگی چندی پیش پرداخت هزینه‌های سنگین مادی و جانی ملتی آغاز شد. با گذشت زمان ملت همدل شد و این همدلی تا شكل‌گیری انقلاب ادامه یافت. انقلابی برخاسته از دل در شرایطی كه ملت تحت ظلم طاغوت زندگی می‌كرد و جالب این‌كه برخوردار از تمدنی ۰۰۰۵ ساله هم بود. نه صنعتی بود و نه اقتصادی؛ بلكه انقلابی فرهنگی بود. انقلاب ‌فرهنگی یعنی آن اراده‌ای كه ملت خواست جهت احیاء فرهنگ و تمدن خود داشته باشد. از آن‌جا كه این ملت بازار عرضه و تقاضای برخی‌ها را سد كرده بود، هجوم سنگین به آن اراده آغاز شد. ابزار این تهاجم به فراخور زمان تغییر یافت و با پیشرفت سریع علم و تكنولوژی بُرد آنها نیز بیشتر شد. با تداوم مقاومت ملت مقابل هجوم‌ها كه دیگر مبدل به شبیخون شده بود، نیاز به حفظ و احیاء آن بینش و اراده احساس شد. اما برای پیروزی بر این شبیخون باید به مهندسی آن اراده پرداخت. دانشجو نیز كه برخوردار از خصلت روشنگری، انتقاد و تاثیرگذاری مستقیم بر جامعه می‌باشد نقشی در این مهندسی خواهد داشت. حال باید دید و سنجید: - نقش و جایگاه دانشجو در این مهندسی چیست؟ - مهندسی فرهنگی چه ‌نقشی در رشد و پیشرفت دانشجو خواهد گذاشت؟ - رابطه‌ علم و فرهنگ در مهندسی فرهنگی چیست؟ شاید اینها اهم سئوالاتی باشند كه بهترین مرجع پاسخگویی به آن‌ها دانشگاه و دانشگاهیان هستند. ما برای حركت و رفتارمان «مهندسی فرهنگی» داریم كه احیاناً تفاوت‌ها و شباهت‌هایی با رفتار دیگران دارد اما الزاماً یكسان نمی‌باشد و شاید تا به حال برای این تصمیم‌ها، اسم خاصی پیدا نكرده بودیم ولی حالا می‌شود روی «مهندسی فرهنگی» فكر كرد.

منبع:سایت مهندسی فرهنگی