پایه های هزار ساله توریسم در ایران

اگر چه بسیاری عمر توریسم را پس از پایان جنگ جهانی دوم و ایجاد صلح و ثبات نسبی در جهان قلمداد می کنند با این حال باید دانست که عمر گردشگری و سیاحتی در ایران بسیار بالاست و در واقع …

اگر چه بسیاری عمر توریسم را پس از پایان جنگ جهانی دوم و ایجاد صلح و ثبات نسبی در جهان قلمداد می کنند با این حال باید دانست که عمر گردشگری و سیاحتی در ایران بسیار بالاست و در واقع می توان اولین رگه های صنعت توریسم را در ایران باستان جستجو کرد.کشور ایران از زمان به قدرت رسیدن سلسله هخامنشیان به عنوان مهد تمدن جهانی محسوب می گشت. ایران به دلیل قرار گرفتن بر سر شاهراه اصلی جهان متمدن نقش موثری در توزیع و انتقال فرهنگ و تمدن در سرتاسر جهان را بر عهده می گرفت.

بر اساس اسناد و شواهد، مردم فلات ایران از هزاره چهارم پیش ازمیلاد وارد تجارت بین المللی شده بودند زیرا در معابر و خانه های مردم این دوره اشیای به دست آمده که در آن محل یافت نمی شده است." ۱

از سوی دیگر ایرانیان با برپایی شاهراه خراسان نقش عمده ای در ایجاد حمل و نقل و تبادل فرهنگی و تجاری میان اقوام جهان متمدن را در دست داشتند. همچنین در توسعه زیر ساخت های گردشگری باستانی باید به تلاش های گسترده هخامنشیان در راه اندازی جاده شاهی نام برد . این جاده در اقصی نقاط فلات ایران گسترده بود و راه را برای حرکت تجار پدید می آورده است.

اما بی شک بزرگترین افتخار ایرانیان در عرصه بستر سازی برای گردشگری و توریست را می بایست در راه اندازی جاده ابریشم در دوران اشکانیان قلمداد کرد. در زمان اشکانیان جهان در سه بخش تقسیم می گشت؛ تمدن چین ، تمدن ایران و تمدن رم که سه بخش اصلی جهان آن دوران محسوب می گشتند. لذا ایرانی ها به عنوان کانون جهان آن روز دست به اقدام جالبی زدند. ایرانی ها با راه اندازی جاده ابریشم به حلقه واسطه ای میان غرب و شرق عالم بدل شدند و از این رو راه را برای تجارت و سایر سفر ها فراهم آوردند.ابریشم چین و ادویه هندی در امپراتوری رم تقاضای بسیار داشت و چین نیز خواستار کالاهای بلورین رم بود.۲

البته ایرانی ها نیز تنها به عنوان رابط مطرح نبودند بلکه خود نیز کالاهای خویش را به شرق و غرب عالم صادر می کردند. در دوره ساسانیان نیز ایرانیان علاوه بر گسترش راه های خاکی به سوی دریا نیر پیش رفتند و بر راه های دریایی جاده ابریشم نیز تسلط یافتند.۳ از سوی دیگر پس از اسلام نیز راه های ارتباطی همچنان به قوت خویش باقی ماندند.

اما نکته دیگری که در مورد توریسم در هزاره های پیش مطمع نظر است یگانگی فرهنگی بود که در میان جهان مستولی گشته و همین فرهنگ موجبات فزونی سفر ها را پدید آورده بود. ایرانی ها همواره سعی داشتند تا به فرهنگ های دیگر احترام بگذارند و با پذیرش عقاید دیگران راه را برای تعامل هموار سازند . از همین رو نیز ما شاهد هستیم که در دوره های متعدد ایران اگر چه مهدی از تمدن ها و اقوام متعدد بوده است اما هیچ گاه این تعدد به تنازع بدل نگشته است. گو اینکه اسناد متعددی در دست است که ایرانیان به اکثر نقاط مختلف دنیا پخش شده بودند و در سایر کشورها از مقام و شانی بالا برخوردار بودند . در واقع فرهنگ ایرانی باعث گسترش مبادلات فرهنگی و تجاری می شد. ایران بر خلاف چین هیچ گاه با دیواری بزرگ خویش را محسور نکرد چرا که اساس تمدن خویش را بر پایه تعامل با سایر فرهنگ ها می دانست . از این رو می توان گفت فرهنگ گردشگری و پذیرش میهمان و مراودات تجاری چند هزار سال پیش در این خاک و بوم بر پا بوده است.

غریب آشنا باش و سیاح دوست

که سیاح جلاب نام نکوست

نکودار ضیف و مسافر عزیز

وز آسیبشان بر حذر باش نیز

طهورا مهدوی

پی نوشت ها:

۱) عبدالحمید نیر نوری ، سهم ارزشمند ایران در فرهنگ جهانی ، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ، ترهان ۱۳۷۵، ص ۵۵۱.

۲) مهرداد بهار ، ادیان آسیایی، نسر چشمه ، تهران ۱۳۷۵، ص ۵۴

۳) ایران جهانی و جهان ایرانی محسن ثلاثی ص۱۲۲