چین, از مشکلات داخلی تا دسیپلین خارجی

فکر می­کردم المپیک پکن هم مانند دیگر المپیک­های دنیا که هر ساله برگزار می­شود, برگزار شود و هیچ اتفاق ویژه­ای در آن رخ ندهد اما دیدم که چگونه بحران امریکا آن را در بر گرفت و ساعاتی پس از شب افتتاحیه بحران قفقاز با آن ابعاد گسترده به وجود آمد

فکر می­کردم المپیک پکن هم مانند دیگر المپیک­های دنیا که هر ساله برگزار می­شود، برگزار شود و هیچ اتفاق ویژه­ای در آن رخ ندهد. اما دیدم که چگونه بحران امریکا آن را در بر گرفت و ساعاتی پس از شب افتتاحیه بحران قفقاز با آن ابعاد گسترده به وجود آمد.

پرسش­های بسیاری برایم مطرح شد که تمام آنها حول جایگاه چین و این که این کشور از چه جایگاهی برخوردار است و محور بسیاری از تحولات دنیا است، می­چرخید. این همه انرژی از کجا آمده است؟ چگونه می­توان میان قدرت، نوآری، نابودی و زیبایی ارتباط و تناسب ایجاد کرد؟ جالب آن که تحولات چین به اندازه­ای گسترده بود که دو ماه قبل از آغاز بازی­ها اخبار آن در صدر اخبار رسانه­های خبری جهان قرار داشت. همه می­گویند این قدرت سرشار از کجا آمده است؟ برای چه آمده است؟ چگونه آمده است؟ پاسخ آن به ظاهر روشن است از قلب روستاها و شهرهای چین و از مغز نخبگان اقتصادی و اجتماعی و سیاسی این کشور. اما این همه ماجرا نیست. بسیاری یادشان رفته یا نمی­دانند که جامعه چین تا چه اندازه بیمار و فرسوده است.

آنچه همواره از چین طی دو قرن گذشته یاد شده، مبارزه با فساد، گسترش فساد، افیون، کشتار، نسل­کشی، درگیری با دنیای غرب به ویژه در قرن­های نوزدهم بوده است. جنگی که از سال ۱۸۴۰ آغاز شد، با اشغال هنگ­کنگ و تایوان و پیمان فرانسه و بریتانیا برای انهدام و تقسیم آن ادامه یافت و در جنگ جهانی دوم به اوج خود رسید.

به اعتقاد بسیاری ریشه قدرت گرفتن و تحولات چین از دهه بیست قرن گذشته میلادی آغاز شده است. گرچه این تحولات در دهه چهل میلادی با روی کار آمدن کمونیست­ها در چین و آغاز نظام مائوئیستی به آن رنگ و بوی دیگری داد و پس از دهه هشتاد روند آن به کلی رو به تغییر نهاد. اما به هر صورت آغاز انقلاب در چین را از ۱۹۱۲ به بعد می­دانند.

بد نیست برای دریافت امکانات و معضلات و مشکلات چین به گزارشی که روز ۱۱ سپتامبر توسط مرکز علوم اجتماعی چین که یک مرکز پژوهشی است که از سال ۱۹۷۸ آغاز به کار کرده و فعالیت­های ۲۸ شرکت بزرگ مقاطعه­کار، ۱۳۰ مرکز بزرگ شهری، ۵۲۰ روستا و ۷۱۰۰ خانه را پوشش می­دهد، نگاهی بیاندازیم:

۱) ۸۰ درصد مردم تحت پوشش این موسسه گفته­اند که جامعه چین قابل قبول است، در حالی که ۹/۷۴ درصد آن را بهترین جامعه دانسته و ۹۵ درصد نیز وجود چین برای استقرار جهانی را بسیار پراهمیت می­دانند.

۲) غیر واقعی است اگر بگوییم که تمام واحدهای اجتماعی از ثمرات زیر ساخت­های کشور و اصلاحات موجود به طور یکسان در زمان حال بهره می­برند و اصلاحات در موقعیت فعلی با توجه به امکانات، ظرفیت­ها و قدرت­های موجود غیر ممکن است. لازم به ذکر است که این اختلاف­های موجود می­تواند باعث تعمیق هویت اجتماعی در میان گروه­های مختلف مردم شود و می­تواند در آینده بحران­ها و تناقضات بسیاری را به وجود آورد.

۳) تناقضات اجتماعی از هم اکنون خود را نشان داده­اند. تاثیرپذیری گروه­های اجتماعی بر یکدیگر و بروز اختلاف­های اجتماعی در شهرهای مختلف باعث شده مفهوم کادر، اداره و کارمندی در میان اقشار مختلف تغییر یافته و برداشت­های مختلفی از آن شود. به اعتقاد ۷۰ درصد مردم کارمندان دولت قسمت اعظم ثروت کشور را در اختیار دارند و به طوری انحصاری مصرف می­کنند. ۵۴ درصد مردم گمان می­کنند که بیشتر کارمندان دولت صرفا برای افزایش رفاه اجتماعی خود کارمند دولت می­شوند. ۵۲ درصد معتقدند صاحبان شرکت­ها و موسسات خصوصی سرمایه­های کشور را در انحصار خود دارند. ۴۸ درصد بر این باورند مدیران موسسات و شرکت­های عام و دولتی بیشترین استفاده را از سرمایه­های کشور می­کنند و ۴۴ درصد خود را نابود و قربانی شده یک قشر خاص مرفه می­دانند.

۴) بیشتر مردم احساس می­کنند، تناقضات اجتماعی بیشترین ضربه را به زندگی روزانه­شان وارد می­کند و معتقدند باید دولت برای درمان بهداشت روان مردم، ایجاد کار و فرصت­های شغلی، کاهش شکاف میان فقیر و غنی، شفاف­سازی در عملکرد مسئولین برای جلوگیری از تسلط بر اموال عمومی از راه­های غر قانونی، ایجاد امنیت اجتماعی، ایجاد هویت میان شهرنشینان و روستانشینان و رفع آلودگی محیط زیست اقدام­های موثر انجام دهد.

۵) گزارش نشان می­دهد که تناقضات موجود اجتماعی نقطه آغاز مشکلات اساسی جامعه چین است. به گونه­ای که ۵۱ درصد بر این باور است که نه تنها ثروت بلکه هویت اصلی نیز در نزد ثروتمندان است و فقرا هیچ نقشی در تمدن و اصالت کشور خود ندارند. از این رو ثروتمندان محتوم با نابودی هستند زیرا به زودی قشر فقیر انتقام خود را از قشر ثروتمند خواهد گرفت. زیرا آنان از راه­های غیر مشروع و غیر قانونی ثروتمند شده­اند.

۶) گزارش در آخر نتیجه می­گیرد گسترش و توسعه اقتصادی و اجتماعی در عین حال که توانسته بسیاری از مشکلات مردم را حل کند در مقابل مشکلاتی را نیز به وجود آورده که می­تواند به درگیری درون اجتماعی اقشار مختلف جامعه منتهی شود. البته تجربه نشان داده بروز چنین پیامدهایی طبیعی است و جای خوشوقتی دارد که ۶/۹۱ درصد مردم بر این باورند که دولت می­تواند مشکلاتشان را حل کند و ۵/۹۳ درصد مردم نیز بر این باورند که فرزندانشان در آینده زندگی بسیار بهتری خواهند داشت.

شاید بپرسید چه ربطی میان مسابقات المپیک پکن با تحقیقات آکادمیک اجتماعی وجود دارد؟ آیا مخالف این هستیم که ثروت­هایی که از المپیک عاید چین می­شود می­تواند از سرمایه­هایی که در این زمینه خرج شده فراتر باشد؟

در این شکی نیست که میزبانی چین برای بازی­های المپیک جایگاه این کشور را در جهان بسیار بالا برد اما فراموش نکنیم این ارتقای جهانی مانع از آن نمی­شود که بحران­های اجتماعی این کشور تاریخی را نادیده بگیریم.

تصور کنید اگر روزی تناقضات اجتماعی یک لحظه بر چهره زیبای المپیک پکن اثر می­گذاشت و خود را نشان می­داد آن موقع متوجه می­شدید که عمق فاجعه تا به کجا می­رفت. چین هر اندازه توسعه یابد و خود را در راس کشورهای پیشرفته جهان ببیند نمی­تواند مشکلات عمیق، ریشه­ای و سابقه­دار خود را پنهان کند. مشکلاتی که در گوشه گوشه خانه­های مردم چین لانه کرده است.

دکتر انور عبدالملک

منبع: الاهرام