از آنچه پیش بینی می شد, بهتر بود

با وجود آنکه خاویر سولانا پیش از سفر اخیر خود به تهران اعلام کرده بود انتظار معجزه ندارد, اما شواهد حاکی از آن است که دبیر کمیسیون سیاست خارجی اتحادیه اروپا, بیش از آنچه تصور می کرده مورد استقبال مقام های جمهوری اسلامی قرار گرفته است

با وجود آنکه خاویر سولانا پیش از سفر اخیر خود به تهران اعلام کرده بود انتظار معجزه ندارد، اما شواهد حاکی از آن است که دبیر کمیسیون سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بیش از آنچه تصور می‌کرده مورد استقبال مقام‌های جمهوری اسلامی قرار گرفته است. سولانا که در سال ۲۰۰۶ نخستین بسته مشوق‌های اقتصادی و سیاسی غرب به منظور برون‌رفت از بن‌بست هسته‌ای ایران را به تهران آورد، با در ذهن داشتن پاسخ سرد جمهوری اسلامی به این بسته تلاش کرد سطح انتظارها در مورد بسته جدید را پایین بیاورد.

اما بسیاری از دیپلمات‌های غربی بر این عقیده‌اند که واکنش تهران نسبت به بسته تقویت شده مشوق‌های گروه ۱+۵ به طور غیرقابل انتظاری مثبت بوده است. در واقع خبر خوش این دیپلمات عالی‌رتبه اروپایی برای جامعه جهانی این است که برخلاف آنچه پیش‌بینی می‌شد ایران هنوز با بسته مشوق‌ها مخالفت نکرده است و حتی اعلام کرده که این بسته را بررسی می‌کند. این در حالی است که با وجود رویکرد محتاطانه سولانا در زمینه تحت فشار قرار دادن تهران برای تعلیق غنی‌سازی، مفاد بسته مشوق‌ها در صورتی به اجرا درمی‌آید که جمهوری اسلامی، غنی‌سازی اورانیوم را به حال تعلیق درآورد. هرچند غلامحسین الهام، سخنگوی دولت جمهوری اسلامی همزمان با تحویل بسته مشوق‌ها اعلام کرد در صورتی که بسته شامل تعلیق غنی‌سازی باشد، قابل بررسی نخواهد بود. اما بنا بر گفته دیپلمات‌هایی که سولانا را در این سفر همراهی کردند، تهران به وضوح نشان داده است که جزئیات پیشنهادی تازه را به دقت بررسی می‌کند و نسبت به گذشته واکنش گرم‌تری داشته است. با این وجود همین دیپلمات‌ها تاکید می‌کنند که ایران تاکنون هیچ چراغ سبزی به درخواست‌ها مبنی بر تعلیق فعالیت‌های غنی‌سازی، نشان نداده است.

● بهتر از انتظارات

به گزارش روزنامه فایننشال‌تایمز، سولانا در ماموریت اخیر خود تلاش کرد توجه تهران را به مزایایی که در مقابل تعلیق غنی‌سازی دریافت می‌کند، جلب کند و به گفته شاهدان عینی فضای گفت‌وگوها بیش از هر زمان دیگری مثبت بوده است. به گزارش این روزنامه انگلیسی، ملاقات رئیس کمیسیون سیاست خارجی اتحادیه اروپا با منوچهر متکی وزیر امور خارجه و سعید جلیلی مسوول مذاکرات هسته‌ای ایران از روند مطلوبی برخوردار بوده است و دو مقام ایرانی نسبت به بررسی بسته پیشنهادی تمایل زیادی نشان داده‌اند. تضاد پیش‌بینی‌ها و آنچه در تهران اتفاق افتاد به اندازه‌ای چشمگیر بود که کریستینا گالاچ سخنگوی سولانا صراحتا اعلام کرد واکنش اولیه ایرانیان بهتر از سطح انتظارات بوده است. به عقیده دیپلمات‌ها یکی از نشانه‌های مثبت بودن روند جاری این است که رسانه‌های جمهوری اسلامی از جمله صدا و سیما مصاحبه سولانا که در آن به جزئیات بسته مشوق‌ها اشاره شده بود را پخش کردند. به گفته دیپلمات‌ها انتشار متن پیشنهادهایی که دبیر کمیسیون سیاست خارجی اتحادیه اروپا آنها را سخاوتمندانه می‌خواند، در رسانه‌های جمهوری اسلامی، می‌تواند سرآغاز مناظرات داخلی برای پرونده هسته‌ای باشد. به گزارش فایننشال‌تایمز، طبق بسته مشوق‌های جدید، ایران به غنی‌سازی ادامه می‌دهد اما به عنوان نخستین گام نصب سانتریفیوژها در تاسیسات هسته‌ای را تقویت می‌کند. در مقابل شورای امنیت سازمان ملل و آلمان نیز از حرکت در جهت تحریم بیشتر ایران خودداری می‌کنند. دیپلمات‌ها بر این باورند که مرحله اول گفت‌وگوها ـ تعلیق در برابر تعلیق ـ نمی‌تواند بیش از شش هفته به طول بینجامد و پس از آن تهران باید روند غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند. با این حال یک مقام عالی‌رتبه آمریکایی در واشنگتن این نکته را خاطرنشان می‌کند که در صورت مخالفت تهران با بسته مشوق‌ها، ایالات متحده و اتحادیه اروپا دامنه تحریم علیه ایران ـ به خصوص بانک ملی ـ را گسترش می‌دهند.

از سوی دیگر برخی تحلیلگران بر این باورند که موضوع تغییر رئیس‌جمهور آمریکا و روی کار آمدن رئیس‌جمهور جدید نیز بر مسئله هسته‌ای ایران و نحوه نگرش مقام‌های تهران به راه‌های برون‌رفت از بن‌بست هسته‌ای سایه افکنده است. به بیان بهتر برخی مقام‌های ایرانی بر این تصورند در صورتی که باراک اوباما در انتخابات ریاست جمهوری ماه نوامبر آمریکا پیروز شود، لزومی ندارد که تهران همین حالا به تصمیم‌گیری قطعی برسد.

به اعتقاد آنها اوباما رویکرد متفاوتی در مورد ایران دارد و حتی به از سرگیری روابط دیپلماتیک با تهران می‌اندیشد. هرچند برخی احتمال انعطاف‌پذیری بیشتر آمریکا در قبال تهران را منتفی نمی‌کنند، اما به اعتقاد برخی از کارشناسان غربی توپ هم‌اکنون در زمین ایران است. تهران دیر یا زود باید به مشوق‌هایی که روی میز قرار داده شده‌اند، پاسخ دهد. چرا که در غیر این صورت جامعه جهانی انگیزه خود را در تعامل با تهران از دست خواهد داد. در همین حال برخی دیپلمات‌های اروپایی ادعا می‌کنند که اتحادیه اروپا قصد ندارد به تهران فرصت وقت‌کشی بدهد و در صورتی که پاسخ جمهوری اسلامی شفاف نباشد، تحریم‌های جدی‌تر اجرا خواهد شد. علاوه بر این سرگئی کسیلیاک، مدیرکل امور سیاسی وزارت امور خارجه روسیه که سولانا را در سفر به ایران همراهی کرده، گفت: «رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا در گفت‌وگو با مقام‌های ایرانی به مسئله تعلیق غنی‌سازی نپرداخت، اما روسیه انتظار دارد پاسخی جدی و فنی از ایران دریافت کند.» همچنین، جی‌یولیو، همتای چینی کسیلیاک نیز یادآور شد، چین از بسته پیشنهادی ایران که ماه گذشته به جامعه جهانی ارائه داده استقبال می‌کند و بسته‌های ایران و ۱+۵ می‌تواند زمینه لازم برای حل مسالمت‌آمیز مسئله هسته‌ای ایران را فراهم کند. این در حالی است که خبرگزاری فرانسه نیز به نقل از کاندولیزا رایس وزیر امور خارجه آمریکا گزارش داد واشنگتن برای حل مسئله هسته‌ای ایران از طریق کانال‌های دیپلماتیک ارجحیت قائل است وی در این حال خاطرنشان کرد آمریکا گزینه‌ای را از روی میز برنمی‌دارد، اما ما منتظریم پاسخ تهران به بسته مشوق‌ها را بشنویم.