پناه امن الهی

زندگی دنیا هرگز عاری و خالی از بلایا و مصایب نیست و به یقین هر انسانی با حوادث ناگوار و پدیده‌های دشوار روبه‌رو خواهد شد. آنچه در برخورد با حوادث و بلایا حائز اهمیت است، مشخص …

زندگی دنیا هرگز عاری و خالی از بلایا و مصایب نیست و به یقین هر انسانی با حوادث ناگوار و پدیده‌های دشوار روبه‌رو خواهد شد. آنچه در برخورد با حوادث و بلایا حائز اهمیت است، مشخص نمودن جایگاه این بلایا و مصائب در زندگی است. بدین معنا که هر شخصی باید قبل از وقوع بلایا و حوادث ناگوار، در ساخت ذهن و فضای عملی زندگی خود برای آنها جایی باز نماید تا اگر روزی به وقوع پیوست، از علاج آن باز نماند و تسلیم آن نشود و همه دار و ندار خود را نبازد. لذا شایسته است عواملی را که در برخورد با حوادث ناگوار و خطرها موثر هستند، بشناسیم و با تدبیر لازم، در برابر آنها عکس‌العمل مناسب نشان دهیم.

بی‌تردید انسان در زندگی با خطرها و دشمنان فراوانی مواجه خواهد شد که برخی از این خطرها، زندگی مادی و جان و مال وی را تهدید می‌کنند و بعضی بستگان و عزیزان و ناموس و آبروی او را در معرض خطر قرار می‌دهند و برخی دیگر روح و دل او را تهدید می‌کنند. همان گونه که خطرهای دیگری از ناحیه وساوس نفسانی و شیطنت شیاطین متوجه انسان می‌شوند و او را در عقاید و افکار دچار شک و تردید می‌سازند و یا او را به گرایشها و صفات مذموم اخلاقی مبتلا می‌نمایند و آدمی را به رفتارهایی مبتلا می‌کنند که برای آخرت و کمال و سعادت ابدی وی ضرر دارد. البته اینکه کدام یک از این خطرها مهمتر و خطرناکتر است، به معرفت آن شخص بستگی دارد. طبعاً آنچه برای مومن مهمتر است، خطرهای معنوی می‌باشد. مومن از مبتلا شدن به گناه، بیشتر از هر مصیبت و گرفتاری دیگر می‌ترسد، یعنی ترسش از ابتلای به گناه از دیگر ترسها بیشتر است، چون می‌داند که مبتلا شدن به گناه ضرر عظیمی دارد که به آسانی قابل جبران نیست.‏

آدمی به میزان ایمان و مرتبه معرفت خود به هنگام احساس خطر به پناهگاهی پناه می‌برد و به سوی آن توجه می‌کند. البته این توجه خود باعث تقویت ایمان می‌شود چون تکامل ایمان و معرفت به کمک همین توجهات و فکر کردن و به دنبال حالات قبلی پدید می‌آید و با انجام رفتار مناسب ایمان نیز قوی‌تر می‌شود. از همین روست که امیرالمؤمنین علی علیه السلام می‌فرماید: "الجیء نفسک فی الامور کلها الی الهک فانک تلجئها الی کهف حریز و مانع عزیز و اخلص فی المساله لربک؛ در هر حالت و موقعیتی که در برابر دشمن و یا خطری قرار گرفتید و نیازمند نیروی قوی شدید، به خداوند متعال پناه ببرید که اگر به چنین پناهگاهی تکیه نمایید از خطر مصون مانده و هرگز در برابر دشمن و خطر، شکست نخواهید خورد".

شایان ذکر است که پناه بردن به ملجأ و پناهگاه الهی فقط برای دفع دشمن و خطر نیست، بلکه برای جلب منفعت نیز باید از خدا استمداد جوید، چرا که تمامی امور به دست خدای متعال است و همه چیز، اعم از دفع بلایا و اعطای عطایا و نعمتها را باید از درگاه ربوبی او مسئلت نمود. همچنین باید توجه داشت که اعتماد به خدا و روی آوردن به درگاه حضرت حق، هم در میدان عمل و هم در مقام اعتقاد و ساحت قلب هر دو لازم و ضروری است. البته آنچه در این میان مهم است همان حالت قلبی است. آن زمانی که انسان احساس نیاز و یا احساس خطر می‌کند در هر دو حالت باید جوارح و جوانح او متوجه خدا باشد. چنین روحیه‌ای روحیه یک بنده خالص است، اخلاص یعنی اینکه انسان خود را برای خدا خالص کند، به گونه‌ای که هیچ شائبه‌ای از غیر خدا در وجودش نباشد. اگر امیدی دارد، به خداست و اگر ترسی دارد، از خداست و اگر کمکی می‌خواهد از خدا می‌خواهد. یعنی همان اخلص فی المساله لربک؛ در مقام سوال و خواستن نیازمندیها، درخواست و سوال خود را برای خدا خالص کن و از اعماق دل خود بر این باور باش که اوست باید برآورد.

لذا به غیر او امید نداشته باش. بنابراین اگر مشاهده می‌کنیم که اوامر الهی ما را به حسب شرایط به توسل به اسباب طبیعی امر می‌کنند نباید انجام این تکالیف به گونه‌ای باشد که به آن وسایل و اسباب دل نبندیم، بلکه باید آنها را صرفا یک وسیله و ابزار در نظر آوریم که فقط برای انجام وظیفه به سراغ آنها می‌رویم و الا اعتماد و توجه قلبی باید به خدا باشد و هر چیزی را از او بخواهیم: "فان بیده العطاء و الحرمان" که هم بخشیدن به دست خداست و هم محروم کردن به دست اوست. اگر آدمی معتقد باشد که رسیدن به نعمتی و یا محروم شدن از نعمتی به دست خداست، در مقابل هیچ شخص دیگری خضوع و خشوع و اظهار تذلل نمی‌کند و اگر هم گامی در برابر دیگران خضوع می‌کند، از این روست که خدا دستور داده است، لذا در واقع تذلل او فقط در پیشگاه الهی است.

مصطفی یاسینی