بی عدالتی و احساس عدالت

« یا ایها الذین آمنوا کونوا قوامین بالقسط، ای کسانی که ایمان آورده‌اید! کاملاً قیام به عدالت کنید! »(۱)

عدالت جویی، عدالت خواهی، حق گویی، تلاش برای ایجاد و برقراری عدل و داد و مبارزه با ظلم و بیداد، سابقه ای به بلندای تاریخ دارد و در این راه بسیاری از انبیاء، اولیاء، امامان و صالحان، برای بدست آوردن عدالت جان خود را تقدیم کرده اند.

همچنین از باورهای عمومی جهان اسلام، به ویژه جامعه تشیع، اعتقاد به مهدویت و آمدن مصلحی بزرگ است. آن که تلاش های شبانه‏روزی دیگر مصلحان و مشعلداران هدایت را به ثمر می‏رساند و انسان گرفتار کج‏رویها و دلخوشی‏های زودگذر و اضطراب و دودلی و حیرت را نجات می‏بخشد.

چند روز پیش، قبل از نگارش یادداشت«نیم نگاهی به عدالت خواهی در سیره الهی»(۲) با یکی از اصحاب رسانه درباره این موضوع مشورت می کردم.

ایشان که خود اهل قلم است و دستی بر آتش دارد، به نکته جالبی اشاره کرد و مطلب نغزی گفت که مرا به فکر واداشت؛ وی درباره بی عدالتی گفت:«عدم احساس بی عدالتی از بی عدالتی بدتر است».

با اندکی تأمل در اطراف خود، یا مراجعه به اخبار و آمار متوجه هزاران هزار نوع بی عدالتی، ظلم و ستم از سوی ستمکاران و مستکبران عالم می شویم.

امروز جهان شاهد بی عدالتی اجتماعی، اقتصادی، جنسی، فرهنگی، غذایی و بی عدالتی در رنگ پوست، دین، مذهب و بی عدالتی در تکنولوژی،‌تسلیحات، آموزش، امکانات و بسیاری از بی عدالتی های دیگر است.

اما نکته قابل توجه و تأمل برانگیز این است که بسیاری از افراد جامعه بشری و انسانی فارغ از این همه بی عدالتی، احساس عدالت می کنند و با فراغ بال و آرامش خاطر در سایه این عدالت کاذبی که دیگران برایشان ساخته اند به زندگی می پردازند.

از سوی دیگر، مستکبران و ستمگران عالم، موفقیت و پیروزی خود را در گرو این احساس عدالت می دانند و از هر وسیله و حرکت تبلیغی برای ایجاد این عدالت کاذب استفاده می کنند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی که خود سالیان سال است، پرچم عدالت خواهی را بلند کرده و عدالت را مطالبه می کند در این باره می فرماید:«بزرگترین آرمان بشر از اوّل تاریخ انسان (یعنی از آن زمانی که انسانْ تعقّلی یافته و فکری به سراغ او آمده، و به زندگی خود، نظم و ترتیبی داده است) تا امروز، آرزوی تحقّق عدالت است.

زندگی انسان بدون عدالت، همان چیزی است که شما در زشت‏ترین چهره های تاریخ بشر مشاهده می‏کنید. امروز هم در گوشه و کنار دنیا مشاهده می‏شود. همه بدبختیهایی که شما در جوامع مختلف می‏بینید، ناشی از ظلم و بی‏عدالتی است.

ممکن است ظاهر امور، این را نشان ندهد؛ اما باطن قضیه، این است. اگر شما می‏بینید در گوشه‏ای از عالم، کودکان از بی‏غذایی جان خود را از دست می‏دهند، ظاهر قضیه این است که به دلیل نیامدن باران، خشکسالی شده است؛ اما باطن قضیه، چیز دیگری است. باطن قضیه، بی‏عدالتی است.

اگر عدالت از نسلهای گذشته بر آن جامعه حکمفرما بود و چنانچه عدالت بر محیط زندگی بشر حکمفرما بود، انسان می‏توانست در سایه استقرار عدالت، محیط زندگی خود را طوری بسازد که برای او قابل زیست باشد و فرزند او به آن فلاکت نیفتد و زندگی، این قدر زشت و دردآور نشود. در اثر بی‏عدالتی، انسانیت دچار این بیماریها و دردهاست».(۳ )

برای آشنایی بیشتر با این مبحث در زیر به نمونه ای از بی عدالتی های موجود در جامعه و راهکار های ستمگران و مستکبران برای ایجاد احساس عدالت و آرامش کاذب اشاره شده است.

● بی عدالتی اجتماعی و فرهنگی

در بعد اجتماعی و فرهنگی، رواج فساد، فحشا، بی بند و باری، اعتیاد به مواد مخدر، عرفان های نو ظهور و ساختگی، استفاده از تمام امکانات، وسایل تبلیغی، تکنولوژی، رسانه و علم، بخشی از ابزاری است که امروزه برای مبارزه با عدالت خواهی و حق طلبی استفاده می شود.

به طور معمول جوانان با فطرت پاک خود، همواره جویای عدالت و حق در جامعه بوده اند؛ دشمنان عدالت با رواج ابزاری که گفته شد و ایجاد شادی های کاذب و ایجاد حس عدالت کاذب این خواسته فطری و به حق جوانان را منحرف کرده اند.

ایجاد شبکه های ماهواره ای و استفاده از قالب های هنری همچون رمان و داستان های کوتاه با مضامین جنسی، تئاتر، فیلم سریال، شعر، عکس، کاتالوگ و کلیپ کالاهای لوکس تبلیغاتی و مقاله با هدف ترویج پوچ گرایی یکی از این شگردها است و موجب ترویج فساد اجتماعی، بی‏هویت کردن نسل جوان، گسترش فساد و خشونت، نا امنی، بی‏کاری و مشکلاتی از این دست می شود.

نوشتن کتاب های مشاوره ای و روانشناسی همچون چه کسی قورباغه مرا قورت داده است، چه کسی پنیر مرا جا‌به‌جا کرد و .... نمونه ای از دعوت مردم به رضایت از وضع موجود و ایجاد احساسات و آرامش کاذب در جامعه است.

رهبر معظم انقلاب در این باره می فرماید:«امروز در دنیا بی‌عدالتی‌هائی وجود دارد که کسی نمیتواند به اینها اعتراض کند. بمجردی که اعتراض می کنند، با ابزارهای علمی، با امکانات علمی، با همین دانش ارتباطات که امروز رو به شکوفائی روزافزون است، هر صدای معترضی را خفه میکنند....

یک چنین بی‌عدالتی‌ای امروز وجود دارد. علم باید با این بی‌عدالتی بجنگد. امروز علم در خدمت این بی‌عدالتی است؛ امروز علم در خدمت ظالم‌ترین انسانها و ظالم‌ترین جوامع است؛ باید از این حالت خارج شود».(۴)

در بعد اقتصادی نیز امروز شاهد هزاران نوع بی عدالتی و فساد و تباهی در جامعه هستیم، فاصله اقتصادی جوامع مستکبر با کشورهای مستضعف غیر قابل انکار است.

گرسنگی، فقر، فساد و بهره کشی از انسان های بیگناه در آفریقا و برخی کشور های دیگر نشان از این بی عدالتی دارد، اما مستکبران باز هم با استفاده از حرکات نمادین و ایجاد تفکرات غلط نوعی احساس عدالت کاذب ایجاد کرده اند.

در جوامع غربی این گونه القاء می شود که اگر کشور های دیگر دچار فقر اقتصادی، گرسنگی و بیماری هستند، به دلیل توحش و نداشتن فرهنگ است و خود کرده را تدبیر نیست.

هزاران هزار تن گندم را به دریا می ریزند تا قیمت آن در بازار جهانی ثابت بماند، سپس سازمان فائو(سازمان خوار بار و کشاورزی سازمان ملل متحد) را راه اندازی کرده روزی را به عنوان روز جهانی غذا نام گذاری می کنند و به ریش گرسنگان می خندند.

در کشور های عربی هم با تبلیغات گسترده برای جلوگیری از عدالت خواهی و حق جویی مسلمانان، از سویی حاکمان ستمگر را به عنوان مهره های بازی بر سر کار می گمارند و با ایجاد مذهب ساختگی وهابیت، سرسپردگی به حاکمان و حرام بودن هر نوع تفکری غیر از آن را ترویج می کنند.

از سوی دیگر در بوق های تبلیغاتی خود می دمند که ملت عرب، ملتی است که نیاز به کار و تلاش ندارند، کفار برده شما هستند و برای شما تمام امکانات زندگی از قبیل مسکن، اتومبیل، خوراک و پوشاک را تهیه می کنند و کافی است شما پول آن را پرداخت کنید.

صندوق بین المللی پول و بانک جهانی در تلاشی هدفمند، به ایران وام پرداخت می کنند و شرایطی را می‏گذارند که در تحمیل فرهنگ سرمایه‏داری غرب مؤثر باشد.

شرایطی مبتنی بر تسریع خصوصی سازی، تعدیل اقتصادی و هماهنگی با بازار آزاد جهان و ایجاد مناطق آزاد تجاری بخشی از این شرایط است.

سپس با ترویج فرهنگ غربی، تغییر الگوی مصرف، تجمّل گرایی و مدهای غربی در این مناطق و تبلیغات گسترده مردم را به بازدید از این مناطق دعوت می کنند و از این رهگذر ذائقه عدالت خواهی مردم را تغییر می دهند.

حضرت آیت الله خامنه ای در این باره می فرماید:« قدرتهای ستمگر عالم، بخصوص در صد سال اخیر، بر حذف معنویت و ارزشهای والای انسانی در زندگی جوامع بشری پای فشرده‌اند و نتیجه‌ی آن، گسترش فسادهای اخلاقی و اعتیاد و بی‌بندوباری و ویرانی بنیان خانواده و نیز رشد استثمار و افزایش فاصله‌ی میان ملتهای فقیر و غنی و دوری روزافزون از عدالت اجتماعی و بی‌اعتنایی به کرامت انسان و تولید سلاحهای مرگبار و افزایش کشتارهای دست جمعی گردیده است. علم نیز مانند انسان، قربانی حذف معنویت و بی‌اعتنایی به ارزشهای دینی شده است.

اگر حضرت مسیح (علیه‌السّلام) امروز در میان ما می‌بود، لحظه‌یی را برای مبارزه با سردمداران ظلم و استکبار جهانی از دست نمی‌داد و گرسنگی و سرگردانی میلیاردها انسانی را که به وسیله‌ی قدرتهای بزرگ، استثمار و به جنگ و فساد و ستیزه‌خویی سوق داده می‌شوند، تحمل نمی‌کرد».(۵)

● بی عدالتی سیاسی

شعار دهن پرکن دموکراسی، حقوق بشر، حقوق کودکان، زنان و مسائلی این گونه و متهم کردن دیگر کشور ها به رعایت نکردن این حقوق، بازی دیگر دشمنان عدالت خواهی و حق طلبی در جهان است.

رهبر معظم انقلاب در این باره می فرماید:« امروز در کشورهایی که دم از دمکراسی می‏زنند، بی‏عدالتی از همه جا بیشتر است. در همین کشورِ امریکا، با این که سالهای متمادی می‏گذرد که رسماً برابری حقوقی سیاه و سفید را روی کاغذ اعلان کرده‏اند، هنوز که هنوز است، میان سیاهان و سفیدان تبعیض حاکم است.

در بعضی از کشورهای اروپایی، تبعیض هست. مسأله نژادی هنوز در آن جاها مطرح است. هنوز که هنوز است، قدرتمندان این کشورها - از جمله در امریکا - اگر در داخل ملاحظه کنند که کسی، چیزی و جماعتی، با اقتدار مطلقِ سرمایه‏داری آنها معارضه‏ای دارد، بی‏رحمانه می‏کوبندش!

کسانی که اهل خبر و مطبوعاتند، به یاد دارند که چند سال قبل در ایالات متّحده جماعتی را زنده زنده در آتش سوزاندند! هفتاد، هشتاد مرد و زن و کودک را در امریکا - در همان جایی که به خیال خودشان سگها و حیوانات حقوق دارند و اگر کسی به گربه یا سگ خود در خانه ظلم کند، ادّعا می‏کنند که علیه‏اش اعلام جرم خواهد شد - در روز روشن و جلوِ چشم مردم دنیا در آتش سوزاندند! همین کشور، از تروریست‏ترین کشورها و دولتهای دنیا - یعنی صهیونیستها - صریحاً حمایت می‏کند.

امروز در دنیا، هیچ نظام و رژیمی از لحاظ گرایش به تبعیض و ظلم و فاشیزم و تروریزم، زشت‏عمل‏تر و سیاهروتر از رژیم صهیونیستی نیست. رژیم صهیونیستی، تروریست و غاصب و نژادپرست و ظالم و متقلّب و خدعه‏گر و حیله‏گر و اخلالگر در امور دولتها و کشورها و ملتهاست، که اگر کسی اسناد افشا شده امنیتی آنها را ملاحظه کند، همه اینها را خواهد دید. چنین کشوری، در مقابل چشم مردم دنیا، بزرگترین ظلمها را به اعراب مسلمانِ صاحب آن سرزمین - نه فقط ساکن آن سرزمین؛ مالک آن سرزمین - می‏کند. از صد مورد ظلم آنها، یکی هم مورد تعرّض قدرتهای جهانی قرار نمی‏گیرد و تازه اگر یک مورد از ظلمشان - مانند مورد اخیر - در شورای امنیت مورد تعرّض قرار گیرد و قطعنامه‏ای علیه رژیم صهیونیستی صادر شود، امریکا آن را وتو می‏کند! شما ببینید چقدر اینها بدکردارند؛ چقدر اینها طرفدار سیاهی و ظلم و زشتی‏اند.»(۶)

● نتیجه

افراد بشر از ابتدای تاریخ تا کنون عدالت خواه، عدالت جو و حق طلب بوده اند و در همه ادیان الهی به آمدن منجی و مصلحی برای جامعه عمل پوشانده به این خواسته به حق بشری بشارت داده شده است.

ستمگران و مستکبران عالم نیز برای دست یافتن به خواسته های خود، با استفاده از تمامی وسایل و امکانات موجود همواره به دنبال ایجاد حس کاذب عدالت و حس رضایت جامعه بشری بوده و هستند.

بر منتظران منجی و مصلح موعود واجب است با انتظار پویا و سازنده بر عدالت خواهی، عدالت جویی و حق طلبی پافشاری کرده، در دام تبلیغات گسترده ستمگران گرفتار نشوند.

بر دوش خواص و علمای قوم نیز وظیفه سنگین هدایت وراهنمایی مردم سنگینی می کند، هدایت و راهنمایی که مردم را از سکون، سکوت، رضایت و احساس کاذب عدالت در مقابل بی عدالتی نجات دهد.

محمدهاشم نعمت اللهی

(۱) - نساء‌(۴)‌، ۱۳۵.

(۲) - نشریه الکترونیکی ساعت صفر، شماره ۸۴.

(۳) - بیانات در دیدار وزیر علوم و استادان دانشگاه تهران‌، سال ۱۳۸۸.

(۴) - همان.

(۵) - پیام به مسیحیان و مسلمانان جهان، به مناسبت سالروز میلاد حضرت عیسی مسیح(ع)، ۱۳۷۷.

(۶) - متن کامل بیانات مقام معظم رهبری در اجتماع بزرگ مردم در صحن امام خمینی(ره) مشهد مقدّس رضوی‏، ۱۳۷۶.