از داستان های آبکی تا لینک های زرد

«نقطه ته خط» نوشته مهرداد صدقی کتابی خواندنی با نثری سالم و طنزی فاخر است

«نقطه ته خط» نام اولین مجموعه طنز مهرداد صدقی نویسنده جوان و نام آشنای حوزه طنز است. پیش از این، نام صدقی را در فهرست برگزیدگان جشنواره‌های طنز و نشریه گل آقا و سلامت شنیده بودیم و این کتاب حاصل همان نوشته‌هاست.

مهرداد صدقی علاوه بر نوشتن داستان و نثر طنز در حوزه فیلمنامه هم دستی بر آتش دارد و تا به حال چندین فیلمنامه طنز و جدی‌اش به عنوان سریال ساخته و در شبکه استانی پخش شده است.

اما کتاب «نقطه ته خط» حکایت دیگری دارد. این کتاب با مقدمه رویا صدر نویسنده و پژوهشگر نام آشنای عرصه طنز آغاز می‌شود.

صدر در مقدمه کتاب می‌نویسد: «به مهرداد صدقی بگویید راجع به یک سوژه پرت طنز بنویسد و ببینید چگونه اثری خواندنی می‌آفریند. این توانایی از سویی حاصل پویایی و دینامیزم ذهنی اوست که لازمه آفرینش اثر، طنز قابل‌اعتنا و ماندگار است و از سوی دیگر، برخاسته از وسواسی است که صدقی برای آفرینش قالب نو و نگرش به سوژه از زاویه‌ای نو و بدیع دارد. صدقی طنز را جدی می‌گیرد و این امر آثارش را به‌رغم فراز و نشیب‌هایی که پیامد جستجوگری و آزمایشگری اوست،خواندنی کرده است.»

نقطه قوت آثار صدقی همین نگاه ریزبین و تیزبین اوست. صدقی در داستان «پیوند مشترک» ملکول سرب را در کنار ملکول هوا قرار می‌دهد و برایشان آستین بالا می‌زند تا معضل آلودگی هوا را به طنز بکشد.

در داستان دیگرش «یک داستان آبکی» قطره‌های باران را به حرف زدن وادار می‌کند تا در میان دیالوگ‌هایی که بین قطره‌ها رد و بدل می‌شود، مخاطب را متوجه فرهنگ صحیح مصرف آب کند و در این میان، قطره‌ها مشکلاتشان را که تا حدی شبیه مشکلات انسان‌هاست، مطرح می‌کنند. جان دادن به اشیا پیش از این هم در نوشته‌ها مرسوم بوده و بیشتر اشیا به عنوان نماد و سمبل چیزی سخن می‌گفتند، اما در داستان‌های صدقی، اشیا نماینده خودشان هستند و معضلات انسان گونه خود را مطرح می‌کنند.

در داستان «در یک شب اتفاق افتاد» فیلم‌های مختلف سینمایی در انتظار دریافت پروانه نمایش در قفسه‌ای با یکدیگر درد دل می‌کنند. در واقع فیلم‌ها به معضلات سینمای کشور می‌پردازند و صدقی با زبان طنزآمیز و نگاه ریزبین بخوبی کاستی‌های سینمای ایران را در ژانرهای مختلف به نمایش می‌گذارد.

داستان «عشق آبکی» مرا به یاد «ماهی سیاه کوچولو» انداخت. با این تفاوت که صدقی در داستان خود قصد موعظه و دادن شعارهای سیاسی ندارد، او فقط با هویت انسانی بخشیدن به ماهی قصد دارد که مخاطب را به همذات‌پنداری وادارد و به انتقاد از پیامدهای تلخ مهاجرت بپردازد.

داستان «محرمانه» با نوشتن یک گزارش ساختگی سعی در نشان دادن معضلات عدیده شهری دارد و این معضلات آن چنان خوب در تار و پود داستان جاسازی! شده‌اند که خواننده به هیچ‌وجه احساس نمی‌کند که قصد نویسنده برجسته‌سازی معضلات شهری است، اما در پایان این معضلات در ذهن مخاطب باقی می‌مانند و اگر خدایی ناکرده مسوولی از شهرداری، کتاب را بخواند شاید به فکر حل و فصل مسائل بیفتد.

نکته: مهرداد صدقی علاوه بر نوشتن داستان و نثر طنز، در حوزه فیلمنامه هم دستی بر آتش دارد و تا به حال چندین فیلمنامه طنز و جدی‌اش به عنوان سریال ساخته و در شبکه استانی پخش شده است

در فرم دیگری که صدقی برای نوشتن طنز انتخاب کرده، اعضا و جوارح بدن به سخن می‌آیند و در مورد معضلات داخلی صاحبشان به اختلاط و تبادل نظر و گاهی مشاجره می‌پردازند. در نوشته‌های صدقی هر کدام از این اعضا دارای عقل و هوش و صاحب ذوق و قریحه هستند و بموقعش در رد‌کردن جواب دندان‌شکن و مزه‌پرانی کم نمی‌آورند.

در فرم دیگر نوشتار، صدقی به بیان تاریخچه به وجود آمدن انواع مختلف نمودهای تاریخ تمدن بشری می‌پردازد. در اولین نوشتار به وجود آمدن خط سوژه ایجاد داستان شده است. صدقی در این داستان، چند نفر انسان اولیه را درون غاری دورهم جمع کرده تا برای اختراع خط تصمیم بگیرند. صدقی بسیاری از شوخی‌های مدرنی که با واژه خط و ترکیباتش می‌توان انجام داد، در دهان این چند انسان اولیه گذاشته تا مخاطب را غافلگیر کند و به خنده وادارد، این تکنیک در چندین نوشتار بعدی از جمله «دود آتش برای اولین بار در چشم چه کسانی رفت» و «اولین کارآفرین‌های تاریخ» تکرار می‌شود.

در برخی نوشته‌ها هم صدقی به روایت تاریخچه برخی مفاهیم و اشیای تاریخی از دریچه طنز می‌پردازد و در واقع به تحریف تاریخ به نفع طنز می‌پردازد. «سکه از گذشته تاکنون»، «تاریخچه جنگ تمدن‌ها»، «تاریخچه ارتباطات جمعی»، «تاریخچه مسکن» و «درباره امتحان، تقلب و چند چیز دیگر» از این دست نوشته‌ها هستند. در این نثرها صدقی به بازی با کلمات و استفاده از معانی مربوط و نامربوط برای ایجاد طنز می‌پردازد. در این نوشته‌ها ذهن خلاق و چند وجهی طنزپرداز به بهترین شکلی با هم نشینی معانی و مفاهیم متضاد و متعارض به ایجاد طنز دست می‌زند.

در نوشته «متن دیواری» صدقی بخوبی نگاه‌های سیاسی و اجتماعی مختلف به یک مساله واحد را نشان داده است و با دورهم جمع کردن نظرهای مختلف خارجی و داخلی، مغرضانه و دلسوزانه به نقد فضای سیاسی و اجتماعی داخلی و جهانی پرداخته است. در نثر دیگری با عنوان «تیترهای زرد در آیینه تاریخ» هم طنزپرداز بخوبی با ایجاد کنتراست بین موضوعات امروزی و شخصیت‌های تاریخی به طنزآفرینی اقدام کرده است.

صدقی در نثرهای «وبلاگیات» و«لینک‌های زرد» هم به معضلات استفاده درست از اینترنت و دنیای مجازی پرداخته است که بعضی از آیتم‌ها خواندنی از آب درآمده‌اند.

در کل کتاب «نقطه ته خط» کتابی است خواندنی با نثری سالم و طنزی فاخر که این روزها کمتر کتابی در حوزه طنز می‌توان با این مشخصات سراغ گرفت. «مهرداد صدقی» نویسنده‌ای است محجوب و مهجور و بی‌ادعا که در گوشه‌ای از ایران زمین به دور از غوغاهای ادبی پایتخت، به نوشتن مشغول است. برایش آرزوی موفقیت داریم و امیدواریم این کتاب سرخط طنزپردازی و چاپ کتاب برای صدقی باشد.

علیرضا لبش