مرگ سرخ در راه دست یابی به « عزت » و احیای « حق »

فرهنگ شناسی « شهادت » در نهضت رهایی بخش عاشورا

حضرت امام حسین (ع ) در مسیر مکه به کوفه و در مهاجرت بزرگ و تاریخی خود برای پاسخ به دعوت مردم و تشکیل حکومت اسلامی و به دست گرفتن زمام امور و ولایت و رهبری سیاسی و اجتماعی جامعه با سپاهیان حربن یزید ریاحی مواجه می شود که ماموریت داشتند از ورود امام (ع ) به کوفه ممانعت به عمل آورند. در مواجهه و گفتگوهایی که بین حضرت اباعبدالله (ع ) و حر در طی مسیر و درحال حرکت کاروان امام و تعقیب و جلوگیری های لشگر جبهه باطل صورت گرفت حربن یزید ریاحی به امام (ع ) عرض کرد :

« من مامور کشتن شما نیستم ماموریت دارم شما را نزد عبیدالله بن زیاد ببرم ... »

امام حسین (ع ) فرمود :

« ای حر گویا به من خبر می دهی که مرا خواهند کشت »

حر در پاسخ به امام (ع ) عرض کرد :

« آری هیچ تردیدی ندارم که بنی امیه قصد جان شما را دارند بنابر این به همان جا که آمده اید باز گردید »

امام حسین (ع ) فرمود :

« آیا مرا از مرگ می ترسانی و آیا کار دیگری جز قتل من دارید »

سپس امام (ع ) جملات و عبارات بسیار زیبایی درباره « شهادت » فرمود که بخشی از آنها چنین است :

« مااهون الموت علی سبیل نیل العز و احیاالحق »

« چه سهل و آسان است مرگ سرخ در راه به دست آوردن عزت و زنده کردن حق » . (۱ )

حضرت امام حسین (ع ) در این عبارات زیبا « شهادت » در راه خدا را مرگی سهل و آسان می داند نه سخت و رنجزا و به طور طبیعی این مرگ با میل و اشتیاق همراه است نه با بی میلی و کراهت .

کسی که مرگ سرخ را آسان می شمرد ترسی از دشمن و هراسی از فرود آمدن ضربات شمشیر بر پیکرش و شکافته شدن سرش و قطعه قطعه گردیدن اجزای بدنش ندارد. او به مرحله ای از ایمان و کمال و عشق و شور و نیاز رسیده است که هیچ بیمی از کشته شدن در راه خدا ندارد و از همین رو هیچ مانعی نمی تواند او رااز این شوق و وجد و لحظه شماری برای فرو افتادن در آغوش مرگ باز دارد. همچنین هیچ جاذبه ای او را از هدف باز نمی دارد و تحت تاثیر قرار نمی دهد و او حتی در برابر واگذاری همه نعمت های دنیا حاضر به ترک پیمودن راه جهاد و ایثار برای نیل به شهادت فی سبیل الله نمی شود.

امام حسین (ع ) مصداق عینی و تجسم عملی این آیه شریفه قرآنی است که می فرماید :

« الا ان اولیا الله لاخوف علیهم و لاهم یحزنون »

« بدانید که اولیای الهی هیچ گاه و از هیچ چیز خوف و هراس و حزن و اندوهی ندارند . » (۲ )

و نیز همچنان که قرآن کریم اشاره دارد یکی از مهم ترین ویژگی های اولیای الهی این است که در راه خدا و برای اتصال به او تمنای مرگ ـ که موجب رفع موانع و تسریع در لقای حق می شود ـ می کنند . (۳ )

امام حسین (ع ) نتیجه و حاصل مرگ سرخ را به دست آوردن « عزت » می نامد و این یکی از آثار بزرگ شهادت در راه خدا می باشد.

« عزت » سرافرازی و سربلندی و ظفرمندی را گویند که دارای جلوه های مختلف در صحنه های گوناگون زندگی فردی و اجتماعی و سیاسی می باشد.

این عزت فضیلتی والا و بزرگ و عظیم است به گونه ای که خداوند متعال آن را به خود نسبت می دهد و در مرحله تجلی آن را از مختصات رسول خویش و اهل ایمان می داند و اینگونه بر آن تصریح می نماید :

« ولله العزه و لرسوله و للمومنین »

« عزت از خدا و رسول و مومنین است » . (۴ )

در متون فرهنگ و معارف اسلامی « تقوا » از ارجمندترین عزت ها نام گرفته است . (۵ ) و نیز « حلم و بردباری » بهترین عزت نامیده شده است . (۶ )

تقوا ـ که حالتی درونی و صفتی پایدار و ناشی از جهاد اکبر و مقابله با تمایلات نفسانی و رسیدن به مراتب بالایی از تهذیب نفس می باشد ـ به آن دلیل « عزت » است که آدمی را از ارتکاب معاصی و مفاسد باز می دارد و او را بر بلندای قله های ایمان و عفت و پاکی می نشاند. همچنین حلم و بردباری به این دلیل عزت است که صفتی است در نقطه مقابل خشم و غضب و تندخویی و پرخاشگری و آن کس که با مراقبت های اخلاقی به حلم و بردباری رسد در حیات جمعی و در مواجهات و تعاملات و در برابر موانع و سختی های راه رشد و کمال مقاوم و پایدار و موفق و پیروز است . به همین ترتیب سایر فضایل اخلاقی همچون خلوص و یکرنگی صدق و راستگویی تواضع و فروتنی خوشرویی و ملایمت ایثار و فداکاری عفو و گذشت وحدت و صمیمیت و هر صفت و فضیلت و ارزش اخلاقی دیگر « عزت » است و موجب سعادت و سلامت و رشد و کمال انسان .

مرگ در راه به دست آوردن چنین عزتی بسیار ارزشمند و عامل تحقق همه پاکی ها و نیکوکاری ها و صفات و اعمال صالح است و امام حسین (ع ) چنین مرگی را با آغوش باز پذیرا می شود.

حضرت امام حسین (ع ) شهادت را برای زنده کردن و احیای حق سهل و آسان معرفی می کند.

« حق » دامنه ای وسیع و ابعادی گسترده و موضوعاتی متنوع دارد و شامل همه احکام و تعالیم و قوانین و ارزش های اسلامی و تمام فضایل اخلاقی و هر گفتار و کردار و رفتار و عمل صالح و نیک می گردد.

تعابیری همچون « حق بزرگ ترین راه است » (۷ ) و « حق نیرومندترین پشتیبان می باشد . » (۸ ) به همین وسعت و گستردگی حق و ابعاد گوناگون و صحنه ها و عرصه های حضور و نقش آفرینی آن اشاره دارد.

مقصود از احیای حق در کلام حضرت امام حسین (ع ) زنده کردن هر آنچه در اسلام « حق » است و در اثر حکومت بنی امیه واژگون گردیده و لباس « باطل » بر آن پوشانده شده و با بدعت ها و تحریف ها و خرافه ها آمیخته و ممزوج گشته است می باشد. این عمل آنقدر عظیم و گسترده است که شهادت در راه تحقق آن یک ضرورت حیاتی است و امام (ع ) چنین مرگی را به دلیل جامعیت آثار ارزشمندش سهل و آسان می یابد و به استقبال آن می رود تا حق را با تمام وسعت و تنوع موضوع و گوناگونی ابعاد در تمام جلوه های اعتقادی و فکری و اخلاقی و فرهنگی و اجتماعی و سیاسی احیا نماید و در جامعه اسلامی به جریان در آورد.

پاورقی :

۱ ـ فرهنگ سخنان امام حسین (ع ) به کوشش محمد دشتی انتشارات مشهور ص ۲۵۳ و ۲۵۴

۲ ـ قرآن کریم سوره یونس (۱۰ ) آیه ۶۲

۳ ـ سوره جمعه (۶۲ ) آیه ۶

۴ ـ سوره منافقون (۶۳ ) آیه ۸

۵ ـ نهج البلاغه حکمت ۳۷۱

۶ ـ همان مدرک حکمت ۱۱۳

۷ ـ غررالحکم ج ۱ ص ۳۳

۸ ـ همان مدرک ج ۱ ص ۳۸

حضرت امام حسین (ع ) مرگ سرخ در راه خدا را سهل و آسان می نامد و طبیعی است که چنین کسی ترسی از دشمن و هراسی از فرود آمدن ضربات شمشیر بر پیکرش و شکافته شدن سرش و قطعه قطعه گردیدن اجزای بدنش ندارد که او به مرحله ای از ایمان و کمال و عشق و شور و نیاز رسیده است که هیچ مانعی نمی تواند از شوق وجد و لحظه شماری اش برای شهادت در راه خدا باز دارد

امام حسین (ع ) مرگ سرخ را عامل احیای هر آنچه در اسلام « حق » است و لباس « باطل » بر آن پوشانده شده و با بدعت ها و تحریف ها و خرافه ها آمیخته و ممزوج گشته است می داند. این عمل آنقدر عظیم و گسترده است که شهادت در راه تحقق آن یک ضرورت حیاتی است و امام (ع ) از چنین مرگی به دلیل جامعیت آثارش استقبال می نماید