خانواده زنبق‌ها و نعناعیان

● خانواده زنبق Iridaceae
خانواده ایریداسه یا زنبق یک گیاه مقاوم، پایا و قابل نگهداری در فضای سبز بطور دائم است. اندام‌های زیرزمینی گیاه (ریزوم‌ها) به اندازه کافی مقاومت به سرما دارند، …

خانواده زنبق Iridaceae

خانواده ایریداسه یا زنبق یک گیاه مقاوم، پایا و قابل نگهداری در فضای سبز بطور دائم است. اندام‌های زیرزمینی گیاه (ریزوم‌ها) به اندازه کافی مقاومت به سرما دارند، از این رو در فصل پاییز و زمستان احتیاج نیست گیاه را به انبار منتقل کنید. هم‌چنین احتیاج به کشت مجدد ندارند. بعلاوه برگ‌های این گیاهان در فصل غیر گل دهی منظره زیبایی دارند. تکثیر زنبق بوسیله جدا کردن ریزوم‌ها امکان پذیر است و کشت آن‌ها در خاکی مرغوب صورت می‌گیرد.

زنبق پیازی Iris germanica

زنبق پیازی نوع دیگری از زنبق است که بوسیله پیازچه‌هایش تکثیر می‌شود. این گیاه دارای گل‌های متنوع (به رنگ‌های لیمویی، سفید، بنفش و صورتی) است و برای کاشت گلخانه‌ای و خارج از فصل بسیار مناسب است. زنبق پیازی دوره رشد کوتاه و سریعی دارد و معمولاً در هر دوره‌ی ۹۰ تا ۱۰۵ روزه یک پیاز آن به گل می‌رود. پیازهای آن حساس به سرما هستند و بعد از برداشت طی دوره استراحت دوباره باید کشت شوند. کشت آن‌ها تقریباً مشابه کشت و کار گلایول است.

گلایول Gladiolus grandifora

گیاه دیگر این خانواده گلایول است که در رنگ‌ها و اندازه‌های مختلف وجود دارد. گلایول‌های پا بلند و پا کوتاه با رنگ‌های متنوع، ارقام جدیدی هستند که به تازگی به بازار عرضه شده‌اند.

گلایول از گیاهان بومی فلات ایران بوده است و بعدها به کشورهای دیگر صادر شده و کارهای به نژادی بر روی آن انجام شده است که در شکل‌های امروزی وجود دارند. گلایول‌ها در فصل بهار در مناطق کوهستانی می‌رویند رنگ آبی بسیار زیبا و رایحه ملایمی دارند و منظره فوق‌العاده زیبایی را بوجود می‌آورند.

گلایول، گیاه پیازی حساس به سرما است و به کمک پیاز و پیازچه تکثیر می‌یابد. هر پیاز تعداد زیادی پیازچه در اندازه‌های مختلف تولید می‌کند و یکی از گیاهان پیازی پر محصول محسوب می‌شود.

نحوه کشت پیازها بدین صورت است که آن‌ها را در یک خاک شنی رسی و سبک با زهکشی مناسب قرار می‌دهند. بعد از پایان دوره سرما پیازها را در زمین می‌کارند و عمق خاکی که در روی این پیازها قرار می‌گیرد در حدود ۳ تا ۵ سانتیمتر است. به محض کاشت شروع به آبیاری منظم محصول می‌کنند تا اینکه جوانه‌های برگی ظاهر شوند. لذا بعد از رویش سه برگ اولیه، یک ساقه گل دهنده قطور از گیاه بوجود می‌آید. تمام این عملیات در محل پر نور صورت می‌گیرد. بعد از اینکه ساقه گل دهنده به حد معینی رشد کرد، گلچه‌ها کم و بیش بر روی ساقه آن دیده می‌شوند. در مرحله سه برگی قبل از اینکه ساقه گل دهنده ظاهر شود تولید کنندگان، کود سَرَک و کود نیترات آمونیوم یا اوره را به مقدار ۳ تا ۵ کیلوگرم در هکتار با خاک مخلوط می‌کنند و آبیاری می‌کنند. این عملیات بعد از ظاهر شدن ساقه گل دهنده باز هم تکرار می‌شود.

زمان برداشت گیاه در ساعت اولیه بامداد و قبل از گرمی هوا می‌باشد. و در دسته‌های ۲۵ تایی یا ۵۰ تایی بسته بندی می‌شود سپس به محل انبار گل‌ها و بازار عرضه می‌شود.

همچنین زمانی گل‌های گلایول را برداشت کنید که حدود ۲۰% مزرعه گل‌های شکفته شده داشته باشد و رنگ گلبرگ‌ها نیز ظاهر شده باشد.

بعد از پایان کار برداشت گل‌ها، برای تداوم رشد رویشی آبیاری مرتب و گاهی افزودن مواد غذایی لازم به خاک ضروری است. به محض اینکه علائم خزان را در روی برگ‌های گلایول دیدید باید تعداد دفعات آبیاری مزرعه را کم کنید طوری که بعد از یک یا دو هفته آبیاری کاملاً متوقف شود.

دوام شاخه‌های بریده گلایول بستگی به عوامل رشدی و زمان برداشت گل دارد. ولی بطور معمول در یک منطقه کوهستانی با دمای خنک و یا در جایی که اختلاف حرارت شب و روز حداقل ۵ تا ۸ درجه باشد، گل‌های گلایول حدود ۱۵ روز دوام دارند.

نگهداری پیازها بعد از پایان دوره رویشی و خزان برگ‌ها لازم و ضروری است.

نگهداری پیازها

- قطع سر شاخه‌ها؛

- خروج پیازها از خاک و درجه بندی؛

- شست و شوی پیازها؛

- ضدعفونی با سم قارچ کش با غلظت ۴۰۰۰-۲۰۰۰ قسمت در میلیون (ppm)؛

- شست و شو و خشک کردن پیازها.

در سال‌های اخیر بازارهای اروپایی ارقام پا کوتاهی از گلایول معرفی کرده‌اند که به ارقام بومی و گل آبی در ایران شباهت دارد. ارقام پا کوتاه، بعنوان یک Pot plant قابل نگهداری هستند اما در هر دوره فقط یک بار گل می‌دهند.

گیاه زعفران زینتی یا کروکوس

زعفران زینتی با پیازهای مقاوم و دائمی یک گیاه مناسب فضای سبزی است که دارای رنگ‌های متنوع بوده و کم و بیش شبیه گیاه گلایول تکثیر می‌شود.

گیاه فریزیا با رایحه مطبوع در رنگ‌های مختلف وجود دارد. این گیاه مقاومت زیادی به سرما ندارد و عموماً کاشت آن در شرایط گلخانه‌ای صورت می‌گیرد.

خانواده نعناعیان Labiateae

بیشتر گیاهان خانواده لابیاته را جزء گیاهان دارویی می‌شناسند اما بدلیل خصوصیات خوب و قابل استفاده، مصرف فضای سبزی هم دارند.

کلئوس بلومه‌ای Cleus blumei

یکی از گیاهان خانواده لابیاته کلئوس بلومه‌ای یا حسن یوسف است که به رنگ‌های متنوع و برگ‌هایگوناگون موجود می‌باشد. کلئوس بلومه‌ای در شرایط کشور ما بعنوان یکPot plant مصرف می‌شود اما درکشورهایی که امکان رشد و نمو آن در هوای آزاد وجود دارد بدلیل رطوبت خاک یک گیاه فضای سبزیمحسوب می‌شود که مانند چمن‌ها می‌توان آن را سربرداری کرد.

از گیاه حسن یوسف بعنوان یک شاخص در آزمایش‌های مربوط به ریشه زایی استفاده می‌شود زیرا سرعت ریشه زایی ساقه‌های آن فوق‌العاده زیاد است و در مدت ۳ تا ۵ روز ریشه دار می‌شود. تکثیر آن بوسیله قلمه ساقه در آب و ماسه انجام می‌شود. حسن یوسف برگ ریز، خاصیت پا خوری مثل جمن را ندارد ولی در جای سایه و مرطوب خوب رشد می‌کند. در حالیکه چمن در سایه و محل مرطوب خوب رشد نمی‌کند.

اسطو خوددوس Lavendula officinalis

گیاه دیگر این خانواده لاوندولا آفیسینالیس یا اسطو خوددوس است که بخاطر رنگ نقره‌ای و عطر خوب و ملایمی که دارد در فضای سبز خصوصاً در مناطق سایه جایی که نور آفتاب زیاد محسوس نیست، کاربرد خیلی خوبی دارد. این گیاه بوسیله قلمه‌های سبز و حیاتی ساقه تکثیر می‌شود.

همچنین اسطو خوددوس در بخش گیاهان دارویی فراوان کشت و کار می‌شود.

مریم گلی

گیاه سلویا یا مریم گلی جزء معدود گیاهان سایه پسند و گلدار است که در روزهای کوتاه پاییزی خوشه‌های قرمز با گل‌های سفید رنگ ظاهر می‌کند. کشت این گیاه بوسیله بذرهای سیاه رنگ بشکل نشا کاری است.

نعنای زینتی

گیاه دیگر این خانواده نعنای زینتی است. انواع نعناع‌ها با نام علمی منتا Menta و در فارسی تیموس بیان می‌شوند. این گروه از گیاهان بعنوان کاور پلنت Cover plant قابل کشت و کار هستند. به عنوان گیاه پوششی در مناطق سایه و کم نور استفاده می‌شوند.