شکستنی است, بااحتیاط حمل شود

خطر فصل زمستان برای مفصل و استخوان

با شروع فصل زمستان و بارش برف و باران، اورژانس‌های ارتوپدی با بیمارانی پر می‌شود که در اثر زمین‌‌خوردن صدمه دیده‌اند. بیشتر بیماران به علت بی‌احتیاطی و بی‌توجهی به نکته‌های بسیار ساده و جزیی، دچار حادثه می‌شوند....

صدمه می‌تواند از رگ‌به‌رگ شدن ساده تا یک شکستگی بزرگ باشد. شایع‌ترین آسیب ناشی از لیز خوردن، اول در ناحیه مچ دست است و بعد، صدمه‌ به اندام تحتانی.

مچ پا بیشتر از سایر نقاط اندام تحتانی در معرض خطر قرار دارد. صدمه به‌صورت پیچ‌خوردگی (رگ‌به‌رگ شدن)، دررفتگی یا شکستگی مچ پاست. در میانسالان که دچار پوکی‌استخوان هم هستند، شکستگی استخوان ران و لگن بیشتر اتفاق می‌افتد. زانو با زمین خوردن در سطح مسطح کمترین آسیب را می‌بیند و عمده‌ترین صدمه‌های وارده به زانو، هنگام ورزش‌های زمستانی مثل اسکی و کوهنوردی در برف اتفاق می‌افتد. آگاهی درباره هریک از این مشکلات کمک می‌کند تا کمتر دچار سانحه شوید و در صورت بروز آن، اقدامی صحیح و بجا انجام دهید.

● شیوع بالای رگ‌به‌رگ‌شدن مچ پا

با پیچش غیرعادی مچ پا، کف پا به طرف داخل و مچ پا به طرف خارج چرخش پیدا می‌کند و به اصطلاح پا پیچ می‌خورد یا رگ‌به‌رگ می‌شود. بیشترین آسیب‌ها در فصل سرما در حد همین کشش مخصوص در لیگامان‌های خارجی مچ پاست ولی همیشه صدمه در حد یک کشش ساده نیست و گاهی در اثر شدت حادثه، پیچ‌خوردگی به پارگی نسبی یا پارگی کامل لیگامان اتفاق می‌افتد و در موارد شدیدتر به شکستگی استخوان ختم می‌شود. برای اطمینان از اینکه صدمه وارده به چه میزانی است، مراجعه به ارتوپد ضرورت می‌یابد. اگر حادثه‌دیده نمی‌تواند راه برود یا وضعیت به‌گونه‌ای است که به پزشک دسترسی ندارد، مفیدترین و کارسازترین اقدام، استراحت است. برای تسکین درد و تورم می‌توان از کیسه‌ یخ که با یک حوله پوشانده شده، استفاده کرد. در این مواقع باید عضو آسیب‌دیده را بالاتر نگه داشت. این کار را می‌توان با قرار دادن یک بالش زیر پای صدمه‌دیده انجام داد. بستن پا با باندهای کششی از نوک انگشتان تا بالای مچ پا نیز بسیار مفید است.

● دررفتگی مچ پا موردی اورژانسی است

در رفتگی مچ پا به خارج شدن سر استخوان ساق پا از حفره مفصلی گفته می‌شود به‌گونه‌ای که کف پا کاملا به داخل یا خارج چرخش پیدا می‌کند. مفصل کاملا تغییر شکل می‌یابد و پای آسیب‌دیده اختلاف ظاهری با پای سالم پیدا می‌کند. ناحیه به شدت دردناک و با تغییر وضعیت بدتر هم می‌شود. مصدوم قادر به حرکت مچ پا نیست و هنگام لمس، حساسیت زیادی نشان می‌دهد. دررفتگی آسیب بسیار پیچیده‌ای است و فرد حادثه‌دیده در اولین فرصت باید به بیمارستان رسانده شود تا بعد از عکسبرداری از ناحیه و رد شکستگی، مفصل جا انداخته شود.

● زانوی اسکی‌بازان در خطر است

یکی از صدمه‌های ناشی از یخبندان، آسیب زانوهاست. این نوع آسیب بیشتر در ورزشکاران اسکی‌باز و کوهنوردان دیده می‌شود و از نوع شکستگی کشکک یا کشیدگی و پارگی منیسک و رباط‌های زانو است. اگر زمین خوردن یا سقوط فرد به‌گونه‌ای باشد که کشکک به‌طور مستقیم با جسم سختی مثل زمین یا سنگ برخورد کند، احتمال ضربه و ترک‌خوردگی کشکک بالا می‌رود. انحراف بیش از حد زانو به طرفین نیز می‌تواند به رباط‌ها و منیسک‌ها صدمه بزند و باعث کشیدگی یا پارگی آنها شود.

اگر آسیب زانو به کشیدگی رباط‌ها محدود شود و اصطلاحا شدت صدمه در مراحل اولیه باشد، هیچ تورمی دیده نمی‌شود و با بستن بانداژ و بی‌حرکت کردن عضو و گذاشتن کیسه یخ به مدت ۱۰ دقیقه در هر ساعت و استفاده از عصا یا چوبدست به مدت ۳ هفته، فرد مصدوم کاملا بهبود خواهد یافت. اگر صدمه فراتر رود و پارگی در رباط و منیسک‌ها اتفاق بیفتد، علاوه بر درد و محدودیت حرکتی، تقریبا در عرض

۲۴ ساعت، زانو دچار تورم می‌شود. به علت اینکه رباط‌ها و منیسک‌ها فاقد عروق هستند، تورم با تاخیر صورت می‌گیرد و تورم، ناشی از آسیب عروق اطراف است، اما در شکستگی کشکک در مدت زمان کمی، زانو متورم می‌شود. هر دو مورد اخیر از موارد اورژانسی ارتوپدی محسوب می‌شوند و بهتر است ورزشکاران برای جلوگیری از آسیب به زانوها، هنگام کوهنوردی یا اسکی از زانوبندهای محکم استفاده کنند تا در اثر اصابت زانو به جسم سخت، تا حدودی نقش محافظتی داشته باشد. ورزشکاران باید کفش‌های مخصوص رشته ورزشی‌شان را پا کنند.

● شکستگی استخوان ران و لگن در کمین سالمندان

زمین خوردن در سالمندان حادثه‌ای رایج است. سالمندی با تغییراتی در بدن همراه است و یکی از این تغییرات، پوکی‌استخوان و کاهش توده استخوانی است. افراد مبتلا به پوکی‌استخوان با کوچک‌ترین ضربه‌ای دچار شکستگی می‌شوند. در سالمندان بیشتر صدمه ناحیه ران و استخوان گردن ران (قسمت فوقانی استخوان ران که به لگن متصل می‌شود) اتفاق می‌افتد. علایم آن درد شدید، تورم و خون‌مردگی در ناحیه است. متاسفانه سالمندان به علت مشکلات دید، هنگام راه رفتن زمین می‌خورند. آنها کف پا را کمی از زمین فاصله می‌دهند و با اندک پستی و بلندی زمین، تعادل خود را از دست می‌دهند و واژگون می‌شوند. در صورت بروز شکستگی‌های ران و لگن، بیمار حتما در بیمارستان بستری و پا گچ گرفته می‌شود.

دکتر محمدرضا فراهانچی

ارتوپد و جراح آرتروسکوپی زانو

استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی