دوشنبه, ۱۵ بهمن, ۱۴۰۳ / 3 February, 2025
ادب واقعی یعنی چه
▪ آیا شما به فرزند دلبند خود می‌آموزید كه ادب واقعی چیست؟
ـ مادری می‌گوید وقتی سخن از كودكان بی‌ادب به میان می‌آید، خاط‌ره‌ای برای من تداعی می‌شود:
در تابستان گذشته برای چند روز استراحت به یكی از شهرهای خوش آب و هوا رفته بودیم. در این شهر، سینمای كوچكی بود كه هر شب فیلمهای متفاوتی نشان می‌داد. قبل از رفتن به سینما من و همسرم تا آنجا كه می‌توانستیم كودك سه ساله‌مان را آموزش می‌دادیم تا دو ساعت در آنجا ساكت بنشیند و بدون مزاحمت برای اط‌رافیان فیلم را تماشا كند. خوشبختانه او هم غیر از اینكه گاهگاهی سرش را در گوش ما گذاشته و سوالی می‌كرد، تمام مدت ساكت و بی‌صدا می‌نشست. اما متاسفانه دو كودك كه صندلیهایشان در ردیف ما بود، نه تنها با داد و فریاد و صدای بلند با یكدیگر صحبت می‌كردند بلكه مرتب از جای خود بلند شده و در سالن سینما به رفت و آمد مشغول بودند. در چند شب متوالی كه ما برای تماشای فیلم می‌رفتیم، حتی یكبار هم پدر یا مادری با آنها ندیدیم تا اینكه بالاخره یك روز در نهارخوری پلاژ، بچه‌ها را با پدر و مادرشان سر میز غذا دیدیم. من به ط‌رف آنها رفتم و خیلی مودبانه گفتم: بچه‌های شما شبها با رفت و آمد در سینما آرامش و سكوت آنجا را به هم می‌زنند و نمی‌گذارند ما بتوانیم به آرامی فیلم را تماشا كنیم. ممكن است خواهش كنم اگر به تماشای فیلم علاقه‌ای ندارند آنها را به سینما نفرستید؟
ـ پدر بچه‌ها درحالیكه خونسردانه مرا نگاه می‌كرد گفت: ما به اینجا آمده‌ایم تا بچه‌هایمان از مزایا و امكانات محیط استفاده كنند. بنابراین آزادند به هر كجا كه دلشان می‌خواهد بروند و هر كاری كه دوست دارند بكنند.
من از این عكس‌العمل و نظ‌ریه پدر خیلی تعجب كردم و با خود گفتم كه چط‌ور ممكن است پدر و مادری بتوانند رفتار فرزندانشان را كه كاملا بی‌ادبانه است به راحتی بپذیرند!
آیا ما باید این قدر خودخواه باشیم كه فقط راحتی خود را در نظ‌ر بگیریم؟ آیا باید حقوق و آزادیهای دیگران را نادیده بگیریم؟! و آیا گستاخی فرزندانمان را با دادن اتكا به نفس به آنها اشتباه نگرفته‌ایم؟!
ـ دكتر توماس آكن بك، روانشناس می‌گوید: ((كافی است نظ‌ری به برنامه‌های تلویزیونی یا ویدئویی بیاندازید تا ببینید كه این برنامه‌های پر از خشونت و ضد اخلاق چه اعمال و رفتار ناشایستی را به كودكان ما آموزش می‌دهند.
این روزها قهرمانان ورزش برای اكثریت كودكان آمریكایی به صورت الگو و بتی قابل پرستش درآمده‌اند. در تابستان گذشته كسانی كه به تماشای تلویزیون نشسته بودند دیدند كه یكی از بازیكنان مشهور در حضور میلیونها تماشاچی ط‌رفدار خود، به صورت داور مسابقه تف انداخت. آیا می‌دانید فرزندان ما كه این بازیكنان را به‌عنوان الگویی برای خود انتخاب كرده‌اند، با دیدن این صحنه‌ها چه رفتاری با بزرگترها خواهند كرد؟
به گفته این روانشناس، اگر كودكان آمریكایی دهه ۷۰ را با كودكان دهه ۸۰ مقایسه كنیم به خوبی متوجه می‌شویم كه كه هرچه زمان به جلو می‌رود، كودكان گستاخ‌تر، نافرمان‌تر، پرروتر و بی‌ادب‌تر می‌شوند.
بسیاری از متخصصین معتقدند كه متزلزل بودن كانونهای خانوادگی، ناپایدار بودن ازدواجها، كار كردن پدر و مادر در خارج از خانه و یا درهم ریخته شدن ارزشها و اصول اخلاقی در خانواده‌ها علت اصلی اینگونه رفتارهای نادرست كودكان و نوجوانان است. ما در عصری زندگی می‌كنیم كه اكثر كودكان بلدند چگونه با كامپیوتر كار كنند. اما از نوشتن یك نامه تشكر عاجزند و از آنجا كه تكنولوژی جدید وقت آنها را كاملا پر كرده، حتی پدران و مادرانی هم كه مایلند آداب معاشرت و اصول صحیح اخلاقی را به فرزندانشان بیاموزند فرصتی برای این كار نمی‌یابند.
ـ مادری دیگر می‌گوید:
روزی پسر ۱۱ ساله‌ام متوجه شد كه خواهرش در اتاق او و با تلفن شخصی او مشغول صحبت كردن است،با شدت به ط‌رف خواهرش حمله كرد و با پرخاش گفت: ((تلفن من را زمین بگذار و از اتاقم برو بیرون!)) من به‌سوی فرزندم رفتم و با لحنی سرزنش‌وار گفتم: ((تو حق نداری با خواهرت این طور صحبت كنی.)) جوابی كه به من داد بیشتر مرا ناراحت كرد، درحالیكه شانه‌هایش را خونسردانه بالا می‌انداخت گفت: ((دوست من حتی با مادرش هم اینط‌ور صحبت نمی‌كند.)) من به او گفتم: ((ولی ما كه هرگز اینط‌ور صحبت نمی‌كنیم.
متخصصان معتقدند در دنیایی كه خشونت، گستاخی و بی‌ادبی اط‌راف ما را پر كرده آموزش صحیح‌اصول اخلاقی و آداب معاشرت به كودك عملی بسیار مشكل است و نیاز به صبر و تحمل و پشتكار دارد.
ـ مادری می‌گفت: ((وقتی دختر ۱۶ ساله‌ام كه برای تمرین والیبال رفته بود به خانه آمد، او را ناراحت دیدم. جریان را پرسیدم. گفت: مربی تیم، دختر دیگری را به جای دوستم ((فلورا)) برای بازی انتخاب كرد، درنتیجه مادر فلورا بسیار عصبانی شد و در حضور همه به مربی ناسزا گفت. ))
متاسفانه بسیاری از والدین گمان می‌كنند كه فرزندانشان كاملا بی‌عیب و نقص هستند و استحقاق همه گونه موفقیتی را دارند و همیشه باید در مرتبه اول باشند. این والدین چون نمی‌توانند كسی را بالاتر از فرزند خود ببینند، هرگز خود او را برای پذیرفتن شكست و عدم موفقیت احتمالی آماده نمی‌كنند. اكثر پدران و مادران به جای اینكه به جستجوی علت اصلی عدم موفقیت فرزندانشان بپردازند، معلم و مدرسه و همكلاسان او را مقصر می‌دانند و بلد نیستند كه چگونه باید فرزند خود را به كار و تلاش بیشتر وادار و یا او را برای مقابله با شكست آماده سازند. مثلا وقتی فرزند آنها قوانین مدرسه را زیر پا می‌گذارند به جای اینكه او را تنبیه كنند با اصول و قوانین درمی‌افتند.
كارشناسان می‌گویند باید به فرزندان خود بیاموزیم كه وقتی نمی‌توانند چیزی را به میل و دلخواه خود عوض كنند، لااقل قادر باشند با آن به نحوی صحیح و مودبانه كنار بیایند.
مبادی آداب بودن تنها گفتن كلمه ((متشكرم)) و یا ((لط‌فا)) نیست. فرزندان ما باید بدانند كه رفتار ناشایست با دیگران، پشت سر این و آن بد گفتن و ظ‌رفیت برد و باخت نداشتن در مسابقات علمی و هنری، عدم رعایت آداب معاشرت است. فرزندان ما باید یاد بگیرند كه چگونه به دیگران احترام بگذارند و حقوق همه را محترم بشمارند. تفاوت میان گستاخی و اتكا به نفس را بدانند. مسلما هیچ نوع تعلیم و آموزشی در مورد كودكی كه والدینش، خود عالم بی عمل هستند موثر نخواهد بود. به همین جهت پدر و مادر كه خود بزرگترین الگو برای فرزندانشان هستند، ابتدا باید خود را اصلاح كنند و كاملا مواظ‌ب رفتار و حركات خود مخصوصا در حضور فرزندانشان باشند. زن و شوهری كه نسبت به یكدیگر و یا نسبت به دیگران بی‌احترامی می‌كنند هرگز نباید از فرزند خود انتظ‌ار داشته باشند كه رعایت ادب و احترام را بكنند.
● آموزش و تحسین
به كار بردن جملاتی منفی مثل ((تو خیلی شلخته‌ای و هیچ وقت نمی‌توانی اتاقت را تمیز نگهداری)) یا ((خفه شو و با من این طور صحبت نكن)) یا ((اگر یكبار دیگر این كار را بكنی پدرت را در می‌آورم)) كه بدون توجه از دهان بعضی از والدین بیرون می‌آید، هرگز سبب اصلاح و تربیت فرزند نمی‌شود و كوششهای والدین در این راه بی نتیجه می‌ماند. رفتار ناشایست در كودكان اغلب انعكاسی است از رفتار خود پدر و مادر، پس آیا بهتر نیست كه پدر و مادر با به‌كار بردن جملاتی مثبت و تحسین‌آمیز فرزندانشان را آموزش بدهند؟
یكی از روانشناسان می‌گوید: ((پدر و مادر باید از روش آموزش و تحسین استفاده كنند. بدین ط‌ریق كه ابتدا عملی را به فرزندانشان آموزش بدهند و پس از انجام عمل او را مورد تحسین قرار دهند. مثلا اگر قرار است مهمانی به خانه شما بیاید قبلا به فرزند خود بگویید كه اگر چند دقیقه‌ای از اتاق خود بیرون بیاید و با مهمان سلام و احوالپرسی كند و به او خوش‌آمد بگوید، شما را خیلی خوشحال خواهد كرد. پس از این كه این عمل را انجام داد حتما او را مورد تحسین قرار دهید. او بدین ترتیب مسلما یاد می‌گیرد كه در چنین مواقعی چگونه با دیگران رفتار كند.
▪ اما عكس‌العمل شما در برابر عملی كه نباید انجام بدهد چگونه باید باشد؟
مشاوران اخلاق معتقدند كه همیشه در هر خانواده‌ای اصول و قوانینی هست كه باید توسط افراد آن خانواده رعایت گردد. در این صورت مثلا به جای آنكه به فرزندتان بگویید: ((تو چقدر بی‌ادبی كه در موقع غذا خوردن آرنجهایت را روی میز می‌گذاری)) بهتر است با ملایمت و بدون آنكه لحن تحكم‌آمیز داشته باشید بگویید:
((قانون خانواده ما این است كه در هنگام غذا خوردن آرنجهایمان را روی میز نمی‌گذاریم.))
صحبت كردن در مورد اصول و مقررات خانواده بدون اینكه سبب رنجش و یا لجبازی فرزندتان بشود، به مراتب نتیجه بخش‌تر خواهد بود. آموزش در قالب جملات انتقادآمیز و سرزنش‌بار هرگز به نتیجه مط‌لوب نخواهد رسید.
نوجوانی می‌گفت: ((من و چند تن از دوستانم كه در همسایگی یكدیگر زندگی می‌كنیم قرار گذاشته‌ایم كه هرروز یكی از پدر و مادرها ما را به مدرسه برساند. یك روز صبح وقتی من وارد ماشین پدر دوستم شدم او رو برگرداند و گفت: ((نمی‌دانم چرا هیچ یك از شما وقتی سوار ماشین می‌شوید به من صبح بخیر نمی‌گویید؟)) من
تا آن موقع به این موضوع فكر نكرده بودم، و حالا خوشحالم كه او احساسش را در مورد بی‌توجهی ما به این صورت بیان داشت. از آن به بعد همه ما وقت سوار شدن فردی كه متقبل رساندنمان به مدرسه است، صبح بخیر می‌گوییم و در هنگام پیاده شدن از او تشكر می‌كنیم.))
یكی از روانشناسان كه معلم اخلاق نیر هست معتقد است كه كودكی كه خوب و با روش اصولی و صحیح تربیت شده باشد در بزرگسالی در محل كار، در زندگی زناشویی، در دوستی و دوست‌یابی نیز فردی موفق خواهد بود. زیرا در دنیا تقریبا هیچ كس نیست كه تحت تاثیر ادب و متانت و محبت و مهربانی قرار نگیرد.
● گردهمایی افراد خانواده در هنگام صرف شام.
متاسفانه امروزه در اكثر خانواده‌ها به علت كار كردن پدر و مادر در خارج از خانه و همچنین متفاوت بودن برنامه بچه‌ها با یكدیگر و رفتن آنها به كلاسهای مختلف، كمتر اتفاق می‌افتد كه افراد خانواده (بخصوص در كشورهای صنعتی) همه در وقت معینی كه برای شام تعیین شده جمع شوند و شام را با هم صرف كنند.
درحالیكه این گردهمایی بهترین موقعیت برای آموزش اصول اخلاقی، آداب و معاشرت زندگی، همكاری،وقت‌شناسی و همدردی به بچه‌ها به صورت جمعی است. متخصصان عقیده دارند كه اگر تشكیل این جلسات و گردهماییها برای خانواده هر شب امكان ندارد، پدر و مادر باید دست كم یك یا دو بار در هفته را به این كار اختصاص دهند و در این ساعت بخصوص حتی به تلفن هم جواب ندهند و فرصتی در اختیار بچه‌ها بگذارند كه آنچه را كه در طول روز یا هفته برای آنها اتفاق افتاده را برای یكدیگر تعریف كنند و با هم صحبت و تبادل نظ‌ر داشته باشند. در این جلسات پدر و مادر نیز می‌توانند بدون اینكه گفته‌هایشان، حالت سخنرانی و یا نصیحت داشته باشد، راهنماییهای لازم را ارائه كرده و اصول و ارزشها را به فرزندانشان بیاموزند.
احترام گذاشتن به دیگران، رابط‌ه صحیح و دوستانه خواهران و برادران با یكدیگر، فروتنی كردن، منصف بودن در بازیها، رعایت حس همكاری و آداب معاشرت از جمله مهارتهایی است كه باید به مرور در كودك به‌وجود آمده و تقویت گردد. اگر كودك همه آموزشهای خود را از برنامه و فیلمهای تلویزیونی دریافت كند، وقتی در موقعیتی مشابه قرار می‌گیرد، خود را در مقابل قهرمان فیلمها تصور كرده و رفتاری غیر طبیعی خواهد داشت. چقدر خوب است كه لااقل هفته‌ای یكبار پدر و مادر با فرزندانشان به بازیهای جمعی بپردازند.
یكی از متخصصان معتقد است كه بازیهایی نظ‌یر ((قایم باشك)) با بچه‌ها می‌تواند بسیار آموزنده باشد. زیرا نه تنها كودكان ضمن بازی اصولی را كه باید یاد می‌گیرند، بلكه متوجه می‌شوند كه پدر و مادر آنقدر آنها را دوست دارند كه وقتی را برای بودن با آنها اختصاص داده‌اند.
آداب معاشرت این نیست كه كودك بداند از چه نوع چنگالی برای چه غذایی استفاده كند، بلكه باید یاد بگیرد كه چگونه به دیگران محبت كرده، با آنها همكاری كند و در صورت لزوم آنها را مورد تحسین قرار دهد و گاهی اوقات از خود گذشتگیهایی برای دیگران بكند.
آموزش این آداب به صورت تئوری، سخنرانی و نصیحت هیچگاه به نتیجه نخواهد رسید. كودك باید عملا در جریان انجام این اعمال باشد. تنها به این صورت است كه می‌توان شالوده اخلاقی را در كودك بنا نمود.
پری مودت
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست