بازی با دنیای دشوار

نگاهی به نمایش ”میمومانیا” به کارگردانی ”آرا هاروتونیان” از ارمنستان

"میم استودیو" یک گروه جوان و با انگیزه است که با هدف سرگرم کردن، ایجاد ارتباطی ساده و جذب عامه مخاطبان در ارمنستان فعالیت می کند. این گروه جوان، که پانتومیم را به عنوان شیوه اصلی کارهای نمایشی اش انتخاب کرده است، به گونه ای آزاد و گسترده از مولفه ها و عناصر مختلف نمایش های کمدی، سیرک، موسیقی، حرکات موزون و ... استفاده می کند و حتی اگر لازم باشد از بازی و مشارکت تماشاگر هم برای رسیدن به مهم ترین هدفش، یعنی سرگرم کردن مخاطب، بهره می گیرد.

"میمومانیا" یکی از تولیدات این گروه نمایشی است که جامعه وسیعی از مخاطبان را شامل می شود. در واقع تیپ های نمایشی و موقعیت هایی که آن را به نمایش می گذارد، باعث می شود که گستره مخاطبان نمایش وسعت پیدا کند.

نمایش در اپیزود اول و چهارم خود با رویکردی اجتماعی، کاریکاتوری از دیکتاتوری و ظلم را به نمایش می گذارد که هر چند در قطعه اول با نگاهی تمسخرآمیز به بیماری دیکتاتوری و جنگ ستیزی می پردازد و دو کاریکاتور خنده دار از هیتلر و ناپلئون را به سخره می گیرد، اما همین مفهوم در قطعه چهارم به یک مبارزه یا چالش اجتماعی میان قدرت و مظلومیت تبدیل می شود.

در نهایت، مفاهیم ساده و قابل پذیرش، با تمسخر عنصر نامطلوب و منفی و پیروزی عنصر مطلوب به نتیجه می رسند و تماشاگر را در لذت این پیروزی و در نتیجه گیری کمیک آن شریک می کنند. آنجا که تمایل به شادی یکی از بازیگران، مدام با سلطه و تحکم دو بازیگر از بین برده می شود، پایان بخش ماجرا با خلاقیتی کمیک همراه است که شکست نیروهای سلطه گر را با ابزاری ساده و تقابلی خنده دار به سرانجام می رساند.

در کنار این قطعه های نمایشی، قطعات دیگری نیز وجود دارند که قرار است عواطف و احساسات تماشاگر را با تابلو و تصاویری کوتاه و سریع متاثر کنند. رویش گل در برف و ارتباط مرد تنها با او، مرور کودکی، دنیای کاغذی و پلاستیکی مرد و زن جوان در قطعه پایانی و ... همگی بر یک نکته مهم و اصلی اصرار و تاکید دارند؛ قهرمان های همه این قطعه های نمایشی آدم های تنها، فقیر و مظلومی اند که دنیای شاد و پراحساس را برای خودشان و ما خلق می کنند.

"میم استودیو" با انتخاب موضوع هر تابلو و انتخاب این قهرمان های بیچاره و بی آزار در واقع جدیت، تلخی، تحکم و دشواری جهان را به تمسخر می گیرد و بر همه این ترس های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می خندد. قهرمان های "میمومانیا" در اعتراض به وضعیت و جهانی که در آن هستند، با دنیای پیرامونشان بازی می کنند و در رویاهایشان غرق می شوند و همین دنیای تلخ و کاغذی را با دست هایشان، آنگونه که می خواهند، می سازند.

بازیگران "میم استودیو" تمام تلاش شان را می کنند تا از تصویر، موسیقی، حرکت و ساده ترین ابزارهای ممکن مهم ترین استفاده را ببرند. نخست آنکه تماشاگر را بخندانند یا احساساتی کنند و دوم اینکه به واسطه استفاده خلاقانه از ابزارها و اشیاء دم دستی و ساده او را شگفت زده کنند. البته باید اعتراف کرد که در همه این موارد هم موفق نیستند. آن ها به خوبی می توانند سرگرم کنند و بخندانند. اما ورود به جهان کودکی و بازی عاطفی شان با شاخه گل سرخ، نمی تواند آنطور که انتظار می رود، تماشاگر را درگیر لحظه ای احساسی کند و عواطف آن ها را برانگیزد. استفاده از ابزار و اشیاء هم، علیرغم اینکه در برخی صحنه ها به خوبی مورد استفاده قرار می گیرد، اما آنقدر خارق العاده و بکر نیست که لذتی از تماشای خلاقیت را باعث شود. چیدن میز مهمانی با کاغذها می تواند زیبا و دیدنی باشد، اما بازی کیسه های پلاستیکی به جای گلوله های برف و حرکت گل سرخ در دست های بازیگر و ... چندان عجیب و جالب نیست.

در هر حال ترکیب و تلفیق عناصر و مؤلفه های اجرایی نظیر تصویر، موسیقی و حرکت در جهت خلق وضعیت های کمیک و در جهت به خنده واداشتن تماشاگران کارکرد موردنظر را پیدا می کند. نمایش آرا هاروتونیان تقریبا در تمام لحظات اجرا، مخاطبانش را سرگرم می کند و به آن ها اجازه کسالت و خستگی را نمی دهد.

در میان همه قطعات نمایشی، که با تکیه بر میم و پانتومیم اجرا می شوند، قطعه پایانی (سینما) بیشتر و بهتر در برقراری ارتباط با مخاطبان موفق است. دلیل این موفقیت هم بدون شک دعوت از خود تماشاگران، روشن شدن جایگاه تماشاگران و ورود آن ها روی صحنه است. در واقع نمایش از حضور غیرقابل پیش بینی تماشاگران در صحنه و اطمینان بازیگرانش در هدایت آن ها در جهت فعال کردن حضورشان در اجرا استفاده می کند. از یک سو، رفتار و بازی تماشاگران در صحنه را (ترکیبی از واکنش های مختلف و بداهه در مقابل دوربین فیلمبرداری) به عنوان عنصری ناب و غیرقابل پیش بینی به خدمت می گیرد تا کمدی بیافریند و از سوی دیگر از مهارت بازیگرش در خلق کمدی و در ارتباطی باز هم بداهه (اما کارگردانی شده) کمک می گیرد تا تاثیر کمدی و تحریک خنده را دو چندان کند.

این قطعه و موفقیت آن در ایجاد خنده و ارتباطی موثر و مطلوب با تماشاگر، حتی انگیزه ای شده تا گروه "میم استودیو" با پرورش و گسترش آن تصمیم به تولید نمایشی جدید برای اجراهای آینده شان بگیرند که سینما نام دارد.

"میمومانیا" یک اجرای بی ادعا و ساده است که تیپ شخصیت هایی ساده و معمولی را در چالش میان تنهایی و بیچارگی با جهان بی رحم پیرامونشان به نمایش می گذارد. نمایش سعی دارد تا بدین ترتیب هر انسان قرار گرفته در مقابل صحنه اش را در یک فرآیند ساده و آزاد تبدیل به یکی از این شخصیت ها کند. با همین ترفند و به دنبال یک شوخی، همه سرگرم می شویم و می بینیم که قهرمان های این نمایش چقدر کودکانه و معصوم جهان دشوار را تا حد یک میدان بازی ساده می کنند و سختی هایش را به سخره می گیرند و همراه با ما بر همه این دشواری ها می خندند.

مهدی نصیری