رقیب چنین نخواهد ماند

بررسی نقاط قوت و ضعف رقبا و الگو برداری از نمونه های موفق آنها راهی است برای رسیدن به اهداف چشم انداز

نگاه ایستا به یک برنامه پویا مثل افق چشم انداز یک اشتباه استراتژیک بزرگ است. به گفته مقام معظم رهبری این که فکر کنیم بقیه رقبا ایستاده اند و فقط ما در حال رشد هستیم اشتباه است. به شکل موازی با سند چشم اندازی که در ایران برای سال ۱۴۰۴ شمسی تدوین شده، سایر کشورها و مخصوصاً رقبای ما در منطقه اقدام به برنامه ریزی های بلند مدت برای افق های پیش روی خود کرده اند که از قضا موفقیت های خوبی هم به دست آورده اند.

● رقبای اصلی

"استراتژی های توسعه ملی عربستان سعودی،" سند چشم انداز این کشور برای سال ۲۰۲۵ است. در این سند مطرح شده که اقتصاد عربستان در افق ۲۰۲۵ متنوع تر، شکوفاتر و کامیاب تر خواهد بود. از اهداف کلی این سند ارتقای کیفیت زندگی، توسعه پایدار و استراتژی های عملکرد مؤثر و کارا هستند و مهمترین هدف کمّی در این سند دو برابر کردن محصول ناخالص سرانه نسبت به سال ۲۰۰۵ (به عنوان سال تصویب این چشم انداز) است. با این وجود، سعودی ها که در سال ۲۰۰۵ محصول ناخالص سرانه ۹ هزار و ۹۰۹ دلاری داشته اند، برای سال ۲۰۲۵ به یک محصول سرانه ۱۹ هزار و ۸۲۰ دلاری فکر می کنند. از همین جا می توان عربستان را به عنوان یکی از مهمترین رقبای این میدان در نظر داشت که رقیب سیاسی ایران در منطقه نیز محسوب می گردد، به خصوص آن که در حوزه اقتصاد سیاسی بسیاری از مشکلات فعلی ما را پیش روی خود ندارد.

رقیب اصلی دیگر ترکیه است که با روند رو به رشد اخیر خود و توسعه متوازن – پس از روی کار آمدن حزب اسلامی عدالت و توسعه – رقابت را برای سایرین سخت کرده است. مؤسسه مطالعات استراتژیک ترکیه طرحی را برای سال ۲۰۲۳ – صدمین سالگرد تأسیس جمهوری ترکیه - تدوین کرده و استراتژی های میان مدت و بلند مدت داخلی و بین المللی این کشور را در آن مشخص کرده است. هدف اصلی ترکیه تبدیل شدن به یک کشور توسعه یافته در افق ۲۰۲۳ است. از اهداف آرمانی این سند می توان به نوسازی دولت، حکمرانی خوب، صلح داخلی، افزایش توان رقابتی بین المللی و ایجاد فرصت های شغلی و سرمایه گذاری اشاره کرد. همچنین بر اساس این طرح قرار است درآمد ملی این کشور از ۲۷۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۵ به ۹۸۵ میلیارد دلار در پایان افق چشم انداز رسیده و درآمد سرانه نیز از ۳ هزار و ۷۴۵ دلار به ۱۰ هزار و ۹۲۰ دلار ارتقا یابد.

امارات عربی متحد رقیب جدی دیگری است که بسیاری معتقدند در افق ۲۰۲۵ حتی گوی سبقت را از سایر کشورهای منطقه از نظر اقتصادی خواهد ربود. در سال ۲۰۰۷ این کشور یک چشم انداز ۸ ساله برای ۲۰۱۵ تدوین کرده و در آن به شکل جاه طلبانه ای اهداف بزرگ اقتصادی را برای خود متصور شده است. در نگاه اول شاید این اهداف بسیار دور از دسترس به نظر آیند، ولی وقتی به برنامه قبلی این کشور و نحوه دسترسی به اهداف آن دقت می کنیم احتمال آن هست که تغییر نظر دهیم. در سال ۲۰۰۰ یک سند چشم انداز برای سال ۲۰۱۰ در امارات تدوین شد که طی آن قرار بود محصول ناخالص داخلی به ۳۰ میلیارد دلار و محصول ناخالص سرانه آن به ۲۳ هزار دلار برسد. اما تنها بعد از گذشت نیمی از این برنامه و در سال ۲۰۰۵ امارات به بیش از نیمی از اهداف کمّی این سند دست یافت و میزان محصول ناخالص داخلی خود را به ۳۷ میلیارد دلار و محصول ناخالص سرانه را به بیش از ۳۱ هزار دلار رساند.

● همه رقبا را جدی بگیریم

تحلیل در خصوص کشورهای نامبرده که همگی یدی بر توسعه اقتصادی در منطقه دارند، دلیل نمی شود که فقط چند کشور را به عنوان رقبای اصلی خود در نظر گرفته و بقیه را فراموش کنیم. اگر چنین کاری کنیم چه بسا مثل مسابقه خرگوش و لاک پشت، از کُندترین اقتصادهای منطقه هم عقب بمانیم. رشد فزاینده کشورهایی مانند جمهوری آذربایجان، عراق، اردن، پاکستان و حتی رژیم اشغالگر قدس می تواند زنگ خطری جدی برای ما تلقی شود. اگر منابع داخلی را بر اساس نقاط قوت و ضعف رقبا بسنجیم و بتوانیم اهداف خود را به شکل پویا با توجه به تغییرات منطقه ای و همچنین برنامه های رقبا تعدیل کنیم و حتی از نمونه های موفق آنها الگو برداری کنیم، ریسک غافلگیری توسط رقبای کوچکتر را کاهش داده و در راه نیل به هدف غایی این سند ملی موفق تر خواهیم بود.