زمین , گهواره ای برای ما

زمین سیاره ایست كوچك در بیكران فضا و یكی از نه سیاره ای كه در عرصه فضا به دور خورشید درحال گردش می باشند

زمین سیاره ایست كوچك در بیكران فضا و یكی از نه سیاره ای كه در عرصه فضا به دور خورشید درحال گردش می باشند. خورشید یكی از بیلیونها ستاره ایست كه كهكشان راه شیری را شكل می دهند و كهكشان راه شیری یكی از ۱۰۰ بیلیون كهكشانیست كه جهان را تشكیل داده اند.

سیاره زمین تنها ذره كوچكی از عالم است، اما خانه انسان و در واقع خانه ای برای تنها گونه های یافت شده حیات در كل جهان می باشد.

حیوانات، گیاهان و دیگر ارگانیزم های حیات تقریبا در همه جای سطح زمین وجود دارند. آنها می توانند در روی زمین به حیات ادامه دهند چرا كه این سیاره در فاصله مناسبی نسبت به خورشید قرار گرفته است. بیشتر گونه های حیات به گرما و نور خورشید برای ادامه زندگی خود نیاز دارند. اگر زمین اندكی به خورشید نزدیك تر بود گرما و حرارت زیاد آن همه این گونه ها را می سوزاند و اگر قدری از خورشید دورتر بود بر اثر كمبود انرژی خورشید حیات در روی آن از بین می رفت. برای ادامه حیات وجود آب نیز ضروری می باشد كه زمین سرشار از آن است. آب بیشتر سطح زمین را پوشانده است.

سیاره ما زمین. دانشمندان ناسا تصاویر ماهواره ای را با اطلاعات سطح زمین تركیب نموده و این تصویر را از اقیانوسها و قاره ها تهیه كرده اند. توده ابر چرخانی كه در غرب مكزیك مشاهده می كنید یك طوفان شدید است.

مطالعه زمین، زمین شناسی یا ژئولوژی نام دارد. زمین شناسان با بررسی عوامل فیزیكی زمین، به چگونگی پیدایش و تغییرات آنها پی می برند. بر روی بیشتر قسمتهای زمین مانند قسمتهای درون آن، نمی توان به طور مستقیم تحقیق نمود. زمین شناسان با بررسی نشانه ها و صخره ها به روش هایی برای شناخت غیر مستقیم این سیاره می پردازند. البته امروزه، زمین شناسان می توانند با اطلاعات به دست آمده از فضا نیز به بررسی زمین بپردازند.

● سیاره ای به نام زمین

در میان نه سیاره موجود در منظومه شمسی، زمین رتبه پنجم از لحاظ اندازه را به خود اختصاص می دهد. قطر آن حدود ۱۳.۰۰۰ كیلومتر است. مشتری، بزرگترین سیاره منظومه شمسی قطری ۱۱ برابر قطر زمین را دارد و پلوتو به عنوان كوچكترین سیاره دارای قطری كمتر از یك پنجم زمین می باشد.

زمین نیز مانند بقیه سیاره ها در مداری با فاصله ۱۵۰ میلیون كیلومتر به دور خورشید در گردش است و هر دور خود را در مدت ۳۶۵ روز تكمیل می كند. فاصله پلوتو، دورترین سیاره از خورشید ۴۰ برابر فاصله زمین از خورشید است و در هر ۲۴۸ روز زمینی یكبار دور خود را تكمیل می نماید.

● حركت زمین

▪ زمین دارای سه نوع حركت است:

۱) حركت وضعی حول محوری فرضی كه از دو قطب شمال و جنوب آن عبور می كند.

۲) حركت انتقالی در مداری به دور خورشید.

۳) حركت در راه شیری به همراه خورشید و دیگر اجرام منظومه شمسی.

۲۴ ساعت زمان لازم است تا زمین یك دور وضعی خود را تكمیل كند. این زمان را روز خورشیدی می گویند. در طی یك روز خورشیدی، زمین مقداری نیز در مدار خود حركت می كند بنابراین مكان ستارگان درآسمان هرشب دچار اندكی تغییر می شود. مدت زمان واقعی یك دور حركت وضعی زمین معادل ۲۳ ساعت و ۵۶ دقیقه و ۰۹/۴ ثانیه می باشد. این زمان را روز نجومی زمین می نامند. روز نجومی از روز خورشیدی كوتاه تر است بنابراین ستارگان هر روز ۴ دقیقه زودتر در آسمان دیده می شوند.

گردش زمین به دور خورشید ۳۶۵ روز و ۶ ساعت و ۹ دقیقه و ۵۴/۹ ثانیه به طول می انجامد. این دوره زمانی سال نجومی خوانده می شود. از آنجائیكه حركت وضعی زمین در انتهای هر سال به یك عدد كامل نمی رسد، ترتیب تقویم در هر سال معادل ۶ ساعت نسبت به ترتیب فصول متفاوت می شود. برای هماهنگی تقویم و فصول، هر چهار سال یكبار ۱ روز به تقویم اضافه می شود تا عدم تناسب برطرف گردد. سالهایی كه یك روز اضافی دارند سال كبیسه نامیده می شوند.

در تقویم میلادی یك روز اضافه در آخر دومین ماه سال یعنی فوریه قرار می گیرد و در تقویم خورشیدی یك روز به آخر اسفند ماه اضافه می گردد.

مسافت مدار زمین به دور خورشید ۹۴۰میلیون كیلومتر است و زمین این مسافت را با سرعت ۱۰۷.۰۰۰ كیلومتر در ساعت و یا ۳۰ كیلومتر در ثانیه طی می كند.

محور طولی زمین به شكل عمودی، صفحه مداری را قطع نمی كند بلكه نسبت به آن زاویه ای حدود ۵/۲۳ درجه دارد. این شیب و حركت زمین به دور خورشید باعث پدیدار گشتن فصول می شوند. در دی ماه، نیمكره شمالی زمین، به دلیل شیب محور طولی، دورتر از خورشید قرار می گیرد. نور خورشید با شدت كمتری به نیمكره شمالی می رسد و در این هنگام این بخش از زمین، زمستان را پشت سر می گذراند. در خرداد ماه وضعیت شیب زمین تغییر می كند و این بار نیمكره جنوبی در قسمتی از شیب قرار می گیرد كه از خورشید دورتر است در نتیجه نوبت به این نیمكره می رسد كه زمستان را تجربه نماید.

مدار زمین دایره كامل نیست. در اوایل دی ماه زمین به خورشید نزدیكتر و در خرداد ماه كمی دورتر است. فاصله زمین از خورشید در ماه دی ۱/۱۴۷ میلیون كیلومتر و در ماه خرداد ۱/۱۵۲ میلیون كیلومتر می باشد.

تاثیر این پدیده در سرما یا گرمای زمین بسیار كمتر از پدیده شیب زمین است.زمین و منظومه شمسی عضو یك صفحه ستاره ای وسیع به نام كهكشان راه شیری می باشند.

درست همانگونه كه ماه به دور زمین و سیارات به گرد خورشید در چرخشند، خورشید و دیگر ستارگان به دور مركز راه شیری در گردش می باشند. منظومه شمسی حدودا در فاصله دو پنجم از مركز راه شیری قرار گرفته و با سرعت ۲۴۹ كیلومتر در ثانیه حول مركز آن در گردش است. منظومه شمسی در هر ۲۲۰ میلیون سال یكبار حول مركز كهكشان گردش می كند.

● شكل و اندازه زمین

بیشتر مردم زمین را مانند یك توپ، با قطب شمال در بالا و قطب جنوب در پایین آن به تصویر می كشند. در واقع زمین، دیگر سیارات، قمرهای بزرگ و ستارگان و هر جرم دیگری كه قطر آن بیشتر از ۳۲۰ كیلومتر باشد، گرد است و این به دلیل نیروی گرانش آن جرم می باشد. گرانش همه مواد را به داخل و به سمت مركز می كشد.

قمرهای كوچك مانند دو قمر مریخ، گرانش بسیار كمی دارند. كمتر از آنچه باعث گرد شدنشان شود. برای بدن های ما "پایین" همیشه در راستای مسیر كشش گرانش و به سمت مركز زمین است. ساكنین اسپانیا و نیوزیلند دقیقا در دوسمت مخالف زمین قرار گرفته اند ولی هر دوی آنها "پایین" را به سمت مركز زمین و "بالا" را به سمت آسمان می دانند. گرانش در سیارات دیگر و اقمار آنها نیز به همین شیوه عمل می كند.

با این حال زمین به طور كامل گرد نیست. گردش وضعی آن باعث گردیده است كه قسمت مركزی آن یا استوا، دچار برآمدگی گردد. قطر زمین از قطب شمال تا قطب جنوب آن ۵۴/۱۲.۷۱۳ كیلومتر است در حالیكه قطر آن در منطقه استوا ۳۲/۱۲.۷۵۶ كیلومتر می باشد. این اختلاف ۷۸/۴۲ كیلومتری تنها ۲۹۸/۱ ام قطر زمین است. این مقدار بسیار اندك است به همین دلیل در عكسهایی كه در فضا از زمین گرفته شده اند محسوس نمی باشد و این سیاره كاملا گرد به نظر می رسد.

برآمدگی زمین همچنین باعث می شود كه محیط زمین پیرامون استوا بیشتر از محیط آن پیرامون قطبها باشد. محیط این سیاره دور استوا ۱۶/۴۰.۰۷۵ كیلومتر و دور قطبها ۴۰.۰۰۸ كیلومتر است. از آنجائیكه محیط زمین در جنوب استوا بیشتر است، زمین اندكی گلابی شكل است. زمین همچنین دارای كوهستانها و دره هایی در سطح می باشد ولی از آنجائیكه ابعاد این قسمتها نسبت به اندازه كل زمین بسیار ناچیز است لذا این سیاره از فضا مسطح به نظر می آید.

● قمر زمین

زمین و پلوتو دارای یك قمر می باشند. عطارد و ونوس هیچ قمری نداشته و سایر سیارات منظومه شمسی هر كدام دارای دو یا چندین قمر هستند. قطر ماه، قمر زمین، ۳.۴۷۴ كیلومتر، حدود یك چهارم قطر زمین است.

گرانش خورشید با ماه و زمین به مانند یك جرم واحد رفتار می كند. جرم واحدی كه مركز آن در نقطه ۱.۶۰۰ كیلومتری زیر سطح زمین قرار گرفته است. این نقطه "مركز مشترك" ماه و زمین است. مسیر حركت نقطه "مركز مشترك" به دور خورشید، یك منحنی صاف است. زمین و ماه همانطور كه به دور خورشید در گردشند، دور "مركز مشترك" نیز می چرخند. حركت ماه و زمین حول "مركز مشترك" باعث لرزش در مسیر حركت آن دو حول خورشید می گردد.

● لایه های زمین

زمین از لایه ها یا پوسته های متعددی تشكیل شده است. لایه هایی شبیه به پیاز. بخش جامد زمین شامل لایه نازك خارجی یعنی پوسته زمین و لایه ضخیم سنگی در زیر پوسته، یعنی جبه آن می باشد. پوسته و لایه بالایی جبه را "سنگ كره" یا لیتوسفر (lithosphere) می گویند. در مركز زمین، هسته قرار دارد.

قسمت بیرونی هسته، مایع و قسمت داخلی آن جامد است. بیشتر سطح زمین پوشیده از آب و یخ می باشد و هیدروسفر (hydrosphere) یا "آب كره" نامیده می شود. زمین با لایه ای نازك از هوا به نام جو یا اتمسفر (atmosphere) احاطه شده است. به مجموع بخش های هیدروسفر، جو و قسمتهای جامد كه حیات در آنها جریان دارد، بایوسفر (biosphere) یا "زیست كره" اطلاق می گردد.

● جو زمین

هوا زمین را احاطه نموده و به طور تصاعدی از سطح زمین به سمت بالا نازك تر می شود. بیشتر انسانها در ارتفاعاتی بلندتر از ۳ كیلومتر از سطح دریا دچار مشكل تنفسی می شوند. در ارتفاع حدودا ۱۶۰ كیلومتری، لایه هوا به قدری نازك است كه ماهواره ها تقریبا بدون هیچ مقاومتی در سفرند. با اینحال ذراتی از هوا در ارتفاع ۶۰۰ كیلومتری سطح زمین شناسایی شده است. اتمسفر یا جو مرز بیرونی مشخصی ندارد بلكه كم كم در فضا محو می شود.

نیتروژن ۷۸ درصد و اكسیژن ۲۱ درصد از هوای زمین را تشكیل می دهند. ۱ درصد باقیمانده مملو از آرگون و مقادیر اندكی از دیگر گازها می باشد. جو زمین همچنین شامل بخار آب، دی اكسید كربن، قطرات ریز آب و مقدار كمی از گازها و مواد شیمیایی خارج شده از آتشفشانها، آتش، مواد مانده و فعالیت های انسانی می باشد.

---