آشنایی با IP TV

به ارسال و پخش برنامه های تلویزیونی برای مشتركان از طریق زیرساخت باند وسیع و توسط پروتكل اینترنت IP TV گفته می شود

در این مقاله سعی كرده‌ایم خواننده را با مبانی فناوری IP-TV آشنا كنیم و به طور مختصر به وضعیت ارائه آن در جهان بپردازیم.

● IP-TV چیست؟

به ارسال و پخش برنامه‌های تلویزیونی برای مشتركان از طریق زیرساخت باند وسیع و توسط پروتكل اینترنت IP-TV گفته می‌شود. این سرویس معمولاً با سرویس‌های دیگری مانند ویدئو بر طبق تقاضا و تلفن اینترنتی و اینترنت پرسرعت، در قالب یك" بسته" به مشتركان ارائه می‌شود.

امروزه، بسیاری از سرویس‌دهندگان باند وسیع ارائه سرویس‌های تلویزیونی را روی شبكه‌های IP آغاز كرده‌اند. به علت توسعهٔ باند وسیع و پیشرفت‌های چشمگیر در ارائه فناوری‌هایی چون ADSL۲+ كه توان پخش محتوای چند‌رسانه‌ای را با كیفیت بالا دارد و نیز ارائه استاندارد‌های نوین فشرده‌سازی مانند MPEG-۴ و كاهش هزینه‌های انتقال دیتا و...، بازار IP-TV پتانسیل بسیار خوبی برای رشد پیدا كرده است.

● كاربرد‌های IP-TV

▪ پخش دیجیتالی تلویزیون:

سرویس‌های پخش دیجیتالی امروزی عموماً از طریق كابل یا ماهواره به مشتركان می‌رسند؛ اما ظهور نسخه‌های جدید و پرسرعت DSL (با توجه به گستردگی زیر ساخت آن) IP-TV را به رقیب جدی ارائه سرویس‌های تلویزیونی ماهواره و كابل تبدیل كرده است. از سوی دیگر، IP-TV نسبت به تلویزیون‌های معمولی توانایی رساندن تعداد زیادتری از كانال‌های تلویزیونی به مشترك را دارد. علاوه بر این، به علت ماهیت "بسته ای" دیتا و دوطرفه (تعاملی) بودن خط ارتباطی، بیننده قادر است كه تصمیم بگیرد كه "چه‌چیز" را "چه وقت" می‌خواهد ببیند.

▪ ویدئو بر طبق تقاضا: این سرویس در واقع یك سرویس برای استفاده شخصی مشتركان است كه در آن كاربر قادر به انتخاب و دانلود محتوای ویدئویی مورد علاقهٔ خود است. این سرویس برای اپراتورها یك سرویس درآمدزاست و شامل این بخش‌ها است:

ـ فیلم بر طبق تقاضا كه كاربران از یك" بانك فیلم" فیلم مورد علاقه خود را انتخاب می‌كنند.

ـ برنامه‌ها و محتواهای ذخیره‌شده‌ای كه لزومی به مشاهده بهنگام آنها نیست و كاربر می‌تواند آنها را دانلود و سپس مشاهده كند. مثل: اخبار، رویدادهای ورزشی، برنامه‌های آموزشی و...

▪ سرویس‌های تلفنی گوناگون:

تلفن معمولی، تلفن تصویری و ویدئو كنفرانس انواع سرویس‌های تلفنی هستند كه می‌توانند توسط IP-TV ارائه شوند.

▪ دسترسی به اینترنت:

امروزه اتصال به وب یك نیاز ضروری است كه كاربردهای بسیار متنوعی دارد؛ IP-TV این نیاز را هم برآورده می‌كند.

▪ آموزش از راه دور:

با توجه به زیرساخت مناسب و گستردگی توزیع IP-TV، برنامه‌های آموزش از راه دور الكترونیكی می‌تواند از طریق این سرویس به كاربران برسد.

● اجزای IP-TV

ارائه IP-TVمستلزم تهیه محتوا برای انتشار، مدیریت محتوا و رساندن آن با كیفیت و امنیت مناسب به كاربر نهایی است. بر این اساس، اجزای IP-TV را می‌توان به این صورت برشمرد: (شكل ۲)

▪ منابع محتوا:

منظور محتوای دیجیتالی و ویدئویی است كه از تولیدكنندگان محتوا نظیر تهیه‌كنندگان برنامه‌های چند‌رسانه‌ای، شبكه‌های تلویزیونی و... تهیه می‌شود.

▪ گره‌های سرویس:

گره‌های سرویس، جریان ویدئو و محتوا با فرمت‌های متفاوت را دریافت كرده و پس از شكل‌دهی مجدد، آنها را با كیفیت سرویس مناسب در ناحیه‌ای وسیع از شبكه به مشتركان ارسال می‌كند.

▪ هسته توزیع در شبكه:

این بخش توانایی توزیع و سایر قابلیت‌هایی را كه برای ارسال مطمئن دیتا به تجهیزات انتهایی (CPE) مشتركان مورد نیاز است فراهم می‌آورد. این بخش شامل زیرساختی از DSLAM‌ها و شبكه نوری است كه در اداره مركزی یا نقاط توزیع راه دور واقع شده‌اند.

▪ شبكه دسترسی مشتری:

ارسالIP-TV به منازل مشتركان از طریق خطوط DSL با سرعت بالا نظیر ADSL۲+ و VDSL و یا خطوط فیبر نوری ممكن است. منظور از شبكه دسترسی نیز همین تكنولوژی‌هاست.

▪ تجهیزات انتهایی مشترك:

بخشی است كه ترافیك IP-TV بدانجا ختم می‌شود و در اختیار مشترك است. این بخش كه می‌تواند یك جعبه نصب شدنی باشد، به عنوان بخش عملیاتی سرویس عمل می‌كند و كارهایی چون اتصال به شبكه، كدگشایی دیتا، كنترل نمایش به دلخواه كاربر و... را بر عهده دارد.

● راز جذابیت‌های IP-TV چیست؟

پس از گسترش موج باند وسیع در دنیا، سرویس‌هایی كه قابلیت ارائه روی باند وسیع را دارند به سرعت در حال گسترش هستند. در واقع جذابیت این سرویس‌ها است كه مشتركان را به سوی تكنولوژی باند وسیع سوق می‌دهند. IP-TV به عنوان یكی از سرویس‌هایی كه لازمه ارائه آن وجود زیرساخت باند وسیع است، در حال تبدیل شدن به یكی از جذاب‌ترین سرویس‌ها است. اما به راستی علت این مسأله چیست؟

● امكان پیاده سازی در گستره و مقیاس وسیع

توسعه دو فناوری مهم، زمینه راه‌اندازی گسترده IP-TV را فراهم كرده است. این دو فناوری عبارتند از:

▪ فناوری‌های دسترسی با سرعت بسیار بالا مانند: ADSL۲+، VDSL و فیبر نوری در قالب فیبر به خانه

▪ فشرده‌سازی به شیوه MPEG-۲

فناوری ADSL۲+ هم كیفیت انتقال را از طریق افزایش پهنای باند زیاد می‌كند و هم با توجه به آنكه با افزایش فاصله، نرخ انتقال دیتا در DSL به شدت افت می‌كند، با افزایش پهنای باند می‌تواند نواحی دورتری را تحت پوشش DSL قرار دهد. فیبر یا FTTH نیز عملكرد بسیار خوبی دارد و از تمامی تكنولوژی‌ها و از جمله ADSL۲+ نیز برتر است. (سرعت ارسالMbps ۱۰۰ تا Gbps ۱ در مقایسه باMbps ۲۵) البته اشكال عمدهٔ فیبر، زمان‌بر بودن نصب و گسترش آن و هزینه زیاد ایجاد آن است كه معمولاً جز با كمك و همكاری مؤثر دولت‌ها ممكن نیست. MPEG-۴ نیز برای ارسال به نصف پهنای باند MPEG-۲ نیاز دارد كه مسلماً مزیتی مهم است.

● مقرون به صرفه بودن سرویس‌های سه‌گانه

منظور از سرویس‌های سه‌گانه، ارائه اینترنت پرسرعت، تلفن و تلویزیون IP در قالب یك "بسته" به مشترك است. مسلماً هر یك از این سرویس‌ها، كاربردها و جذابیت‌های خود را دارد كه ارائهٔ همه آنها با هم و با قیمت مناسب، بر جذابیت‌های آنها می‌افزاید. مشخص است كه این ارائه این سرویس یك بازی برد-برد برای طرفین است. هم مشتركان نیازهای ارتباطی خود را با پرداخت هزینه‌ای مناسب برآورده می‌كنند و هم شركت‌های مخابراتی حداكثر استفاده را از سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در زیرساخت، شبكه دسترسی و تجهیزات خود می‌برند.

● ورود به یك بازار عظیم

بنا به آمار، اپراتورهای كابلی و ماهواره‌ای تلویزیونی در سال ۲۰۰۴، فقط در ایالات متحده، ۵۵ میلیارد دلار درآمد كسب كرده‌اند. بنابراین، به دلیل گردش مالی بسیار زیاد ارائه سرویس‌های تلویزیونی، تمامی اپراتورها مشتاقانه به دنبال فرصت‌هایی نوین برای ارائه سرویس‌های تلویزیونی هستند.

توسعه دو فناوری مهم، زمینه راه‌اندازی گسترده IP-TV را فراهم كرده است. این دو فناوری عبارتند از:

▪ فناوری‌های دسترسی با سرعت بسیار بالا مانند: ADSL۲+، VDSL و فیبر نوری در قالب فیبر به خانه

▪ فشرده‌سازی به شیوه MPEG-۲

فناوری ADSL۲+ هم كیفیت انتقال را از طریق افزایش پهنای باند زیاد می‌كند و هم با توجه به آنكه با افزایش فاصله، نرخ انتقال دیتا در DSL به شدت افت می‌كند، با افزایش پهنای باند می‌تواند نواحی دورتری را تحت پوشش DSL قرار دهد. فیبر یا FTTH نیز عملكرد بسیار خوبی دارد و از تمامی تكنولوژی‌ها و از جمله ADSL۲+ نیز برتر است. (سرعت ارسالMbps ۱۰۰ تا Gbps ۱ در مقایسه باMbps ۲۵) البته اشكال عمدهٔ فیبر، زمان‌بر بودن نصب و گسترش آن و هزینه زیاد ایجاد آن است كه معمولاً جز با كمك و همكاری مؤثر دولت‌ها ممكن نیست. MPEG-۴ نیز برای ارسال به نصف پهنای باند MPEG-۲ نیاز دارد كه مسلماً مزیتی مهم است.

● یك فرصت استثنایی

IP-TV یك پدیده جهانی است كه فرصتی را برای شركت‌های مخابراتی جهت استفاده بهتر از زیرساخت‌های خود به منظور ارسال ویدئو و محتوای دیجیتال روی شبكه‌های IP فراهم كرده است. تحقیقات نشان می‌دهد كه تعداد مشتركان IP-TV از ۲.۱میلیون در سال ۲۰۰۴ به ۲۷میلیون در سال ۲۰۰۸ خواهد رسید و درآمد حاصل از آن در این سال از ۱۵ میلیار دلار خواهد گذشت.

در این میان، قاره آسیا در ارائه IP-TV پیشرو خواهد بود.

بر اساس برخی تحقیقات، از ۱۳ كشور آسیای شرقی ۷ كشور در حال راه‌اندازی یا ارائه IP-TV هستند. بزرگترین شركت مخابراتی هنگ‌كنگ به نام PCCW هم‌اكنون حدود یك‌سوم تعداد كل مشتركان IP-TV دنیا را در اختیار دارد كه عمدتاً بر روی شبكه ADSL با پهنای باند Mbps ۶ سرویس خود را ارائه می‌دهد.

در اروپای غربی نیز هم اكنون DSL در میان شیوه‌های دسترسی باند وسیع مقام اول را دارد و رتبه بعدی از آن كابل است. بنا به آمار، هم‌اكنون حدود ۴۰میلیون خانوار در اروپای غربی مشترك باند وسیع هستند كه پیش‌بینی می‌شود این تعداد در سال ۲۰۱۰ به ۱۰۷میلیون (معادل ۶۳ درصد كل خانوارهای اروپای غربی) برسد.

اما ارائه IP-TV در كشورهای مختلف این قاره نیز آغاز شده است؛ در ایتالیا و سوئد به ترتیب FastWeb به حدود ۲۰۰ هزار مشترك و ViaSat به ۳۰۰ هزار مشترك بر روی فیبر و DSL، IP-TV ارائه می‌كنند. جالب توجه آنكه ViaSat اولین اپراتور اروپایی است كه اینترنت باند وسیع را با سرعت Mbps ۱۰۰ (روی فیبر) ارائه می‌دهد. همچنین ارائه ADSL۲+ با سرعت Mbps ۲۴ در ازای ماهیانه ۴۰ یورو، از دیگر خدمات این شركت است.

در انگلستان VNL ارائهٔ سرویسی موسوم به HomeChoice را از سپتامبر۲۰۰۴ آغاز كرده است. مشتركان با دریافت این سرویس در حقیقت ۳ سرویس دارند: تلویزیون دیجیتال، اینترنت پر سرعت و تلفن. هزینه این سرویس جذاب هم اكنون (تابستان ۲۰۰۶) به ماهیانه ۱۵ پوند رسیده است.

● نتیجه‌گیری

IP-TV در حال فراگیر شدن است. گسترش زیرساخت‌های باند وسیع و شبكه‌های مبتنی بر IP و فشار بازار و رقابتی‌تر شدن فضا از یك سو و حركت سرویس‌ها و تقاضای مشتركان به سمت همگرایی دیجیتالی از سوی دیگر، به تسریع این روند دامن می‌زند. در این میان IP-TV می‌تواند با بهره گیری از نقاط قوت و مزایای ذاتی خود نظیر آشنایی طولانی مدت مردم با تلویزیون و گسترش روز افزون شبكه‌های دسترسی باند وسیع به یكی از محبوبترین و گسترده ترین سرویس‌های عصر دیجیتال تبدیل گردد.

سرویس‌دهندگان مخابراتی با استفاده ازتجربه‌های خود در ایجاد و گسترش شبكه‌های مخابراتی و ارائه سرویس بر روی آنها و اعتباری كه نزد مشتریان خود كسب كرده‌اند، می‌توانند در ارائه IP-TV نقش اصلی را بر عهده بگیرند. البته ارائه و بسط یك زنجیره ارزش و ایجاد پیوند و همكاری تنگاتنگ با تولیدكنندگان فیلم و محتوا و صاحبان شبكه‌های تلویزیونی در این میان بسیار ضروری است.

مراجع:

۱- “he IPTV/VoD Challenge - Upcoming Business Models” By Jochen Altgeld۱ and John D. (J.D.) Zeeman, International Engineering Consortium (IEC)

۲- The IP Television Opportunity- a sector overview, August, ۲۰۰۵

۳- IPTV: Distribution in Home Networks, white paper , www.intellon.com

پی‌نوشت‌ها:

Vide On Demand (VOD)

VOIP

Real-time

Content Sources

Service Nodes

Core Distribution Network

customer premises equipment (CPE)

Customer Access Network

Set top box

Triple play

fiber-to-the-home (FTTH)