قنات های تهران

در دارالخلافه تهران، پیش از این که آب رودخانه کرج به این شهر جریان یابد چندین قنات وجود داشت که در هر محله و منطقه روان بود. این قنات ها معمولاً وقف بود، به این صورت که شخص خیرخواه …

در دارالخلافه تهران، پیش از این که آب رودخانه کرج به این شهر جریان یابد چندین قنات وجود داشت که در هر محله و منطقه روان بود. این قنات ها معمولاً وقف بود، به این صورت که شخص خیرخواه و نیکوکاری به خاطر رفاه خلق خدا اقدام به حفر قنات می کرد تا با این امر ثوابی برای خود ذخیره کرده باشد.

معروف ترین قناتی که در تهران جریان داشت قنات مرحوم حاج میرزا علیرضا بود که در سرچشمه، از زمان فتحعلی شاه، حفر شده بود و اکنون هم پس از گذشت بیش از ۱۶۰ سال، جریان آن قطع نگردیده. حاج میرزا علیرضا فرزند حاج ابراهیم کلانتر معروف شیراز بود که دروازه شهر شیراز را در جنگ لطفعلی خان و آغا محمدخان به سوی آغا محمدخان گشود و باعث پیروزی وی گردید. قسمت دیگری از قنوات مهم تهران و حومه را حاج میرزا آقاسی ایجاد کرده است. او که صدر اعظم چندین ساله محمد شاه بود برای اولین بار نهری از رودخانه کرج برای یافت آباد و وصفنارد جاری ساخت که بعدها این آب را به وسیله نهر دیگری به تهران آوردند تا قنات فرمانفرما در خیابان پاستور امروزی، قنات حاج حسین خان شاهسون نظام الدوله، قنات میرزا علیخان امین الدوله و پارک امین الدوله را در خیابانی به همین نام مشروب سازد.

از دیگر قنات های مشهور می توان به قنات امین السلطان که به وسیله میرزا علی اصغر خان اتابک (امین السلطان) احداث شد. قنات مخبرالدوله، قنات میرزا عیسی وزیر تهران، قنات حاج ظهیرالدوله، قنات علاء الدوله و قنات حسن آباد مستوفی الممالک اشاره کرد.

در آن زمان، یک قسمت از خانه ها و محله های تهران به وسیله آب مشک سقاها مشروب می گردید و این سقاها که هر کدام خیک یا مشک بزرگی بر دوش افکنده بودند از قنوات موجود در تهران آنها را پر کرده و به خانه ها می بردند و تدریجاً تغییراتی در نحوه آب رسانی پدیدار شد. این کار به وسیله بشکه های آب و توسط چارپایان صورت می گرفت. در بیشتر خانه ها آب انبارهای کوچک و بزرگی نیز می ساختند و آنها را اواخر شب پر می کردند که احتمالاً آب نهرها و جوی ها کمتر آلوده بود.

بیشتر این آب ها از نهر کرج می آمد و میراب های بلدیه (شهرداری) مأمور تقسیم عادلانه آب در جوی های محله ها بودند. این افراد نفوذ و قدرت زیادی داشتند و گاهی اتفاق می افتاد همین میراب ها وقتی از ساکنان خانه ای دلخوری پیدا می کردند، به انواع بهانه های مختلف مانع جریان آب به خانه های مورد نظر می شدند و گاه هم در یک کوچه یا محله برسر حق تقدم آب یا تأخیر در استفاده از آب ، نزاع ها و مناقشات خونینی راه افتاد.