اهمیت ماه رمضان در کلام پیامبر

برنامه های اسلام, برای رسیدن انسان به سعادت جاودانه تدوین شده, سعادتی که پهنایی به گستردگی دنیا و آخرت دارد

برنامه های اسلام، برای رسیدن انسان به سعادت جاودانه تدوین شده، سعادتی که پهنایی به گستردگی دنیا و آخرت دارد. در این میان، روزه عبادتی است که در ره پویی بشر به سوی کمال و تعالی نقش به سزایی دارد.

روزه، برای رستگاری انسان و رهایی او از قید تن و توجه او به افق های سبز معنویت، واجب گردیده است. انسان خو گرفته با روزمرگی در یک پودمان معنوی یک ماهه، رهایی از بند مادی گرایی و زنگار زدایی از دل را با هم تجربه می کند.

روزه ماه رمضان از لسان پاک پیامبر صلی الله علیه وآله بسیار برآن تأکید شده و این مطلب را از احادیث بسیار زیادی که تقریبا شبیه به هم هستند و از راویان معتبر نقل شده اند می توان فهمید. یکی از احادیثی که از پیامبر اکرم در باره اهمیت ماه رمضان نقل شده حدیثی است که ما در ذیل به آن می پردازیم.

از امام باقرعلیه السلام روایت شده که پیغمبر اکرم(ص) در جمعه آخر ماه شعبان پس از ستایش و ثنای خداوند فرمود: ای مردم ماهی بر شما سایه افکنده است که در آن ماه شبی است که از هزار ماه برتر است، و آن ماه رمضان است، پروردگار روزه این ماه را واجب فرمود و عبادت و به پاداشتن نماز را در یک شب این ماه برابر با عبادت هفتاد شب ماه های دیگر قرار داده است، آن کسی که در این ماه کردار نیکی از امور مندوب و مستحب بجای آورد، آفریدگار پاداش واجب را به وی عطاء می فرماید.

خَطَب رسولُ اللّه صلی اللّه علیه و آله، الناسَ فی آخِر جمعة من شعبان، فحَمَد الله أثنی علیه ثم قال: اَیّها الناس إنه قد اَظلّکم شهرٌ فیه لیلة خیرٌ من الفِ شهر، و هو شهرُ رمضان، فَرَضَ اللهُ صیامَه و جَعَل قیامَ لیلِه فیه بتطوع صلاة ٍکتطوع صلاة سبعین لیلة فیما سواه من الشهور وجَعَل لمن تطوع فیه بخصلةٍ من خصال الخیر و البر کأجر من اَدّی فریضةٌ من فرائض اللّه عزّ و جلّ

و هر کس که واجبی از واجبات الهی را در این ماه تأدیه کند پاداش اداء هفتاد فریضه در ماه های دگر بدو عنایت خواهد شد، این ماه، ماه شکیبایی است و پاداش شکیبایی بهشت است این ماه، ماه مواسات و برابری است و ماهی است که خداوند بر روزی افراد با ایمان می افزاید، آنکس که در این ماه مؤمن روزه داری را افطار دهد برای وی پاداش آزاد کردن بنده ای در دربار کبریائی پروردگار منظور می شود و گناهان گذشته اش مورد آمرزش قرار می گیرد. عرض شد یا رسول الله عموم ما مسلمین توانایی نداریم که ضیافت افطاری تشکیل دهیم، حضرت فرمود: خداوند تبارک و تعالی کریم است، همین ثواب را به آن کس که به یک جرعه شیر.

وَ من اَدّی فیهِ فَریضَةً مِن فَرآئضِ اللهِ تعالی کانَ کَمَن اَدّی سَبعینَ فَریضَةٌ من فرائض الله تعالی فی ما سِواهُ مِنَ الشُهُورِ وَ هُوَ شَهرُ الصَّبرِ وَ أَنَّ الصَّبرَ ثَوابُهُ الجَنَةُ وَ هُوَ شَهرُ المُواساةِ، وَ هُوَ شَهرُ ، یزیدُ اللهُ فی رِزقِ المُؤمِنِ فیهِ، وَ مَن فَطَّرَ فیهِ مُؤمِناً صائِماً کانَ لَهُ عِندَاللهِ عَزَّوَجَلَّ بِذلِکَ عِتقُ رَقَبَةٍ وَ مَغفِرَةٌ لِذُنُوبِه فی ما مَضی، فَقیلَ یا رَسُولَ اللهِ لَیسَ کُلَّما یقدِرُ عَلی اََن یفطِرَ صائِماً، فَقال: اِنَّ اللهَ تَبارَکَ وَ تَعالی کَریمٌ یعطی هذَا الثَّوابَ لمَن لَم یقدِرَ اِلاّ عَلی مَذَقَةٍ مِن لَبَنٍ یفَطِّرَ بِها صائِماً.

یا آب گوارا یا چند دانه خرما روزه داری را افطار دهد، عطاء می فرماید، آنکس که وظایف خدمت گزاران خود را در این ماه سبک سازد خداوند در مورد محاسبه وی در قیامت بر او آسان می گیرد ، این ماهی که اولش رحمت و میانه اش آمرزش و انتهایش استجابت دعا و آزادی از آتش است. در این ماه شما از چهار خصلت بی نیاز نیستید که به سبب دوخصلت آن خداوند خشنود می شود، و آن گواهی دادن به یکتایی خدا و پیامبری من است، و دو خصلت دیگر که در تمام عمر ناچار به آن متصف باشید، یکی خواستار شدن حوائج از خداوند به ضمیمه عافیت است و دیگر پناهنده شدن به وی از آتش دوزخ.

اَو شَربَةٍ مِن ماءٍ عَذبٍِ اَو تَمراتٍ لا یقِدرُ عَلی اَکثَرَ مِن ذلِکَ، وَ مَن خَفَّفَ فِیه عَن مَملُوکِه خَفَّفَ اللهُ عَنه حِسابَهُ، وَ هُوَ شَهرٌ اَوَّلُهُ الرَّحمَةٌ وَ اَوسَطُهُ مَغفِرَةٌ وَ اخِرُهُ الاِجابَة وَ العِتقُ مِنَ النّارِ وَلا غَنی بِکُم عَن اَربَعِ خِصالٍ خِصلَتَینِ تُرضُونَ اللهَ بِهِما وَ خِصلَتَینِ لا غِنی بِکُم عَنهُما فاَمّا اللَّتانِ تَرضُونَ اللهَ عزّ وجل بِهِما فَشَهادَةُ اَن لا اِلهَ اِلاّ اللهُ وَ أن محمداً رَسُولُ اللهِ وَ اَمَّا اللَّتانِ لا غِنی بِکُم عَنهُما فَتَسأَلُونَ اللهَ فیهِ حَوائِجَکُم و الجنة و تَساَلُونَ العافِیةَ وَ تَعوذُونَ بِهِ مِنَ النّارِ.(۱)

جدای از این حدیث که خلاصه خطبه شعبانیه است، رسول خدا (ص) در خطبه شعبانیه درباره چگونگی وضعیت اعمال در ماه رمضان می‏فرماید: «انفاسکم فیه تسبیح‏» نَفَس‏های شما در این ماه خود تسبیح است، یعنی هر نفسی که می‏کشید مثل آن است که گفته باشید سبوح قدوس رب الملائکة و الروح‏، «و نومکم فیه عبادة‏» خوابتان در این ماه عبادت است به این معنی که شما اگر هیچ عملی انجام ندهید این هم برای شما عبادت حساب می شود، ودر جای دیگری می فرماید «و اعمالکم فیه مقبولة‏» یعنی کارهای جزیی را که انجام می‏دهید خدا قبول می‏کند و قبولی عمل مقدمه است‏برای این که خداوند خود انسان را قبول فرماید.

دراین ماه مبارک که رحمت و بخشش الهی گسترده است، شعور، عقل و عرف، همگی حکم می کنند که باید در مسیر بخشش های پروردگار متعال قرار گرفت.

کمترین کاری که برای قرار گرفتن در مسیر بخشش و رحمت الهی می توان انجام داد، این است که بنده جوابی به منادی این ماه داده که شامل اظهار تشکر و قبول منت، عذر خواستن از کوتاهی و اعتراف به فرمان برداری ودعا و طلب مغفرت باشد که خداوند در قرآن کریم می فرماید:( وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُواْ لِی وَلْیُؤْمِنُواْ بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ)(۲)

هنگامی که بندگانم از تو درباره من سؤال کردند ، همانا من نزدیک بوده ، دعای کسی که مرا بخواند اجابت می کنم پس باید دعوت مرا اجابت کرده و به من ایمان بیاورند ، شاید به راه راست هدایت شوند.

محمد کاظم حسینی

پی‏نوشت:

۱- الکافی ج۴ ص۶۶و۶۷ .

۲- سوره بقره آیه ۱۸۶