آیا موتورهای كاوش,جانشین كتابداران خواهند شد

ظهور اینترنت, محموله های اطلاعاتی را قادر ساخته كه به صورت پیوسته در دسترس قرارگیرند موتورهای كاوش, به منظور كمك به جویندگان اطلاعات كه برای به دست آوردن اطلاعات مورد نیازخویش دردام شبكه جهانگستر افتاده اند, دردسترس قرارگرفت مسلما تازه ترین موتورهای كاوش,درطول سال ها دسترسی به اطلاعات مناسب را بهبود بخشیده اند, بدون اینكه جوینده اطلاعات مجبور باشد برای به دست آوردن آن, مسیر خود را به سوی كتابخانه بپیماید

ظهوراینترنت،محموله های اطلاعاتی را قادرساخته كه به صورت پیوسته[۱] دردسترس قرارگیرند.موتورهای كاوش، به منظور كمك به جویندگان اطلاعات كه برای به دست آوردن اطلاعات مورد نیازخویش دردام شبكه جهانگستر افتاده اند، دردسترس قرارگرفت.مسلما تازه ترین موتورهای كاوش،درطول سالها دسترسی به اطلاعات مناسب را بهبود بخشیده اند، بدون اینكه جوینده اطلاعات مجبورباشد برای به دست آوردن آن، مسیرخودرا به سوی كتابخانه بپیماید.همانطوركه شخصی اظهاركرده،“شهرت موتوركاوش به واسطه راحتی و آسایشی است كه فراهم ساخته است… حتی مجبورنیستید ازمنزل خارج شوید…”(استیونس[۲]،۲۰۰۳).افزون براین،استیونس ذكرمیكند كه برخی ازرفتن به كتابخانه، بازایستاده اند زیرا ممكن است كتابهایی كه گرفته اند به همان سودمندی كه به نظرمیرسند نباشند.حتی یك كتابدار،فای چادول[۳](۱۹۹۶) معتقد است كه“ نه فقط اینترنت جایگزین كتابها خواهدشد، بلكه احتمالا جایگزین كتابداران و كتابخانه ها نیز خواهد شد.”بنابراین، آیااین به این معناست كه با ظهور اینترنت و موتورهای كاوش پیشرفته تربرای جستجوی اطلاعات درشبكه جهانگستر، كتابداری به زودی یك حرفه ازبین رفته تلقی خواهدشد؟این مقاله به صورت مختصر،این موقعیت را درصورت وقوع درآینده نزدیك، تجزیه خواهدكرد. دراین خصوص، بخشی ازطرح به كاررفته درمقاله ای منتشرنشده درسال ۲۰۰۲(تان[۴]) ازیك هنوان مرتبط برای یاری جستن ازبحثی درباره عنوانی كه دردست است، استفاده خواهدشد.

تعاریف

وبپدیا[۵]، موتورهای كاوش را به عنوان“برنامه ای كه مدارك را برای كلیـــــد واژه هایی مخصوص، جستجو میكند و سیاهه ای ازمداركی را كه كلید واژه ها درآن یافت میشدند، گزارش میكند.”(Webopedia.com) .ازطرفی، نقش كتابداربه منظور گزینش مواد میباشد “ و منحصرا خدماتی را براساس سودمندی جامعه ای كه به آن خدمت شده، ارائه میكند… و … برای پیوند افراد خاص با محتوای كتابخانه كه سازگاربا نیازها و علایق آنهاست، تلاش میكند.(باری،جاد[۶]). شاید همی اینك كه دسترسی به اینترنت نیز دركتابخانه های بسیاری فراهم است، بخش دوم ازتعریف باری هم ممكن است شامل پیوند افراد خاص به محتوای اینترنت نیز باشد.با درنظرداشتن این تعاریف درذهن، ممكن است اكنون به امكانات جایگزینی موتورهای كاوش دراینترنت به عنوان وسیله ای برای دسترسی به اطلاعات نگاهی داشته باشیم.

موتورهای كاوش دربرابركتابداران

ارزش افزوده برداده های خام

“اطلاعات خام، همچون داده های خام زیاد سودمند نیستند”(زیلنر[۷]،۲۰۰۰).تان(۲۰۰۲) به این نكته می افزاید كه اطلاعات ( به خصوص اطلاعات رایگان)، لازم است كه قبل ازقابل دسترس بودن، ازنظرمحتوایی ارزیابی شوند و بسته بندی گردند.بنابراین،بسته بندی،ارزش اطلاعات را افزایش میدهد و واسطه اطلاعاتی كه یك نقش حیاتی را درفراهم آوری آن اطلاعات ایفامیكند منحصرا معتبرنیست، ولی برای كاربران نهایی نیز ارزشمند است. كتابداران به واسطه مكان یابی،دسترسی، وارسی و بسته بندی آنها برای كاربران خود، به ارزش اطلاعات می افزایند.متاسفانه،این كاری است كه اغلب موتورهای كاوش به طورمتداول نمی توانند انجام دهند.درحالیكه آنها دربرقراری صدها هزارپیوند به آن چه كه وب سایتهای محتوی اطلاعات مناسب فرض میشود مناسب هستند، یك بررسی دقیق ازنتایج جستجوی آنها نشان خواهدداد كه بسیاری ازپیوندهای ارائه شده به جویندگان اطلاعات، نامربوط است.مثلا،به تازگی پس ازبرگزاری ششمین دیدار باشگاه فوتبال لیورپول با لیدزیونایتد، پی گیری اطلاعات آخرین رخدادهای مربوط به باشگاه لیورپول دروب سایت اختصاصی این باشگاه با استفاده ازموتوركاوش گوگل انجام میشود. ازطرفی، كتابدار می تواند با حذف این وب سایت نامربوط ازسیاهه ارائه شده به جوینده اطلاعات،به وی كمك كند.به علاوه،همچنین كتابدار ممكن است به بازیابی سایرمواد چاپی مربوط كه دراینترنت دردسترس نیستند، كمك كند.دراین حیث، شاید كسی این بحث را مطرح كند كه برخی موتورهای كاوش(كه برجسته ترین آن بخش Google Answers موتوركاوش گوگل است)قابلیت بسته بندی اطلاعات را دارند كه اگرمحققان پرسشی را داشته باشند به آنها پاسخ داده شود.با این حال، هزینه ای هم تحمیل میشود.این واقعیت را باید پذیرفت كه جویندگان اطلاعات لازم است كه به دست آوردن اطلاعات باید ازطریق كارتهای اعتباری هزینه ای را پرداخت كنند،چیزی كه همه آنها امكان دسترسی به آن را دراختیاردارند.ازطرفی،اكثركتابداران سؤالات مرجع ساده هزینه ای را دریافت نمیدارند.بنابراین،كتابداران ممكن است حقیقتا درمقایسه با موتورهای كاوش، اطلاعات بسته بندی شده سودمند را فراهم كنند.

دسترسی به اطلاعات موجود

مگ شارف[۸] ابرازمیدارد كه“مواد بسیاری درشكل الكترونیكی موجود نیستند وزمان طولانی خواهد گذشت تا آنها به صورت الكترونیكی درآیند ”(استیونس،لارا[۹]).تاروزی كه هرجزء ازاطلاعات، دراینترنت موجود نباشد هیچ موتوركاوشی، مهم نیست كه آیا سودمند هست یا نه، قادربه بازیابی ساده اطلاعات نیست.به طورمختصر،موتورهای كاوش میتوانند مستقیما و منحصرا اطلاعات را ازطریق ابزارهای الكترونیكی فراهم آورند.این مانعی نیست كه كتابداران با آن مواجه شوند.برعكس،كتابداران قادرند بهترین منابع چاپی و الكترونیكی رابه جوینده اطلاعات عرضه كنند.ظهوراینترنت،حقیقتا یك ابزارمرجع اضافی را دراختیاركتابداران قرارداده است تا اطلاعات با كیفیت و مناسب را برای جوینده اطلاعات فراهم سازند.به علاوه،كتابداران،ازطریق شبكه های خود میتوانند به انتظام بخشیدن به امانت بین كتابخان ای موادی كه دركتابخانه هایشان موجودنیست، یاری برسانند.این محدودیتی است كه موتورهای كاوش میتوانند نمیتوانند برآن فائق آیند، به خصوص جائی كه مواد درقالبهای الكترونیكی موجود نیستند.دردنیای واقعی، تمام جویندگان اطلاعات به اطلاعات الكترونیكی دسترسی ندارند.اگرموتورهای كاوش جانشین كتابداران بشوند،مسلما آنهایی كه ابزارهای دسترسی به اینترنت را دراختیارندارند، دچارزیان خواهندشد.دركشورهایی كه زیرساخت اطلاعاتی هنوزدرحمایت ازخدمات اینترنتی ناتوان است،كتابداران هنوز مؤثرترین فراهم كنندگان دسترسی به اطلاعات مناسب هستند.گذشته ازاین، برای بسیاری دركشورهای كمترتوسعه یافته[۱۰]، هزینه فراهم آوری ابزارهای اینترنتی همچون رایانه ها و مودمها گزاف هستند.ازاینرو،درچنان فضاهایی،هنوزكتابخانه های فیزیكی و كتابداران،تنها وسایل ارزشمند دسترسی به اطلاعات به شمار می آیند.

سازگاری با اطلاعات زیادی[۱۱]

همانطوركه پیش ترذكرشد،اطلاعاتی كه هم درقالب چاپی و هم الكترونیكی موجود هستند،همیشه ازارزش عالی برخوردارنیستند.درنیتجه،اطلاعات دریافت شده باید “وارسی گردد،نمایش داده شودو ذخیره شود، و درطرقی كه جذب و درك آن راحت تراست، ارائه شود”(كلسون-توماس[۱۲]). یك مطالعه دقیق ازموتورهای كاوش نشان خواهدداد كه آنها نقصهایی دارند كه عاقبت ممكن است قادرنباشد آنهارا جانشین كتابداران نماید.همه موتورهای كاوش دارای میانجی های متفاوت هستند و مشكل تلنبارشدن دانسته ها را به وجود می آورند(دلوین و بارك[۱۳]،۱۹۹۷).همچنین موتورهای كاوش تمایل دارند تا ((سایتهای مستند)) را كه صاحبانشان فقط كنترل برمنابع موجود برسرورهایشان ازدست داده اند، آشكارسازند، به موجب آن غیرممكن است تشخیص دهند كدام منابع توسط صاحبان تصویب میشود و كدام نمیشود.(دلوین و بارك).به علاوه،“دراینترنت، ساختاركلی كه به كتابداران مرجع اجازه دهد كیفیت اطلاعات را جهت بدهند وجود ندارند”.(دلوین و بارك).با ساختارارائه شده درباره موتورهای كاوش كه دربند قبلی ذكرشد، جوینده اطلاعات(حتی پس ازاستفاده ازپیشرفته ترین روشهای جستجو) مجبورخواهدبود ازمیان پیوندهای بی شمار بگذرد و آنگاه برای خودش تصمیم بگیرد كه كدام وب سایتها مناسب یا نامناسب هستند. هیچ جوینده اطلاعات، حتی منضبط ترین و كوشاترین آنها انتظارندارد كه برای اطلاعات مناسب ازمیان این پیوندهای بیشماربه بررسی بپردازد.حتی اگربرخی وب سایتها همانند ((Google Answer)) بتوانند این كاررا صورت دهند، آنها قادرنیستند منابع چاپی مربوط به خود را ردیف كنند.حتی اگراین كاررا انجام دهند، ممكن است مجبورباشند جوینده اطلاعات را به موادچاپی ارجاع دهند كه جوینده اطلاعات مجبورخواهد بود آنها را بخرد یا ازیك كتابخانه امانت بگیرد.ازاین رو، موتورهای كاوش ممكن است به جای كمك به سازگاری با اطلاعات زیادی، حتی موقعیت را نامطلوبتر كنند.

---