آشنایی با انواع بیماری های انگلی

انگل یا پارازیت به موجودی اطلاق می شود که رو یا درون بدن موجود دیگری به عنوان میزبان مستقر می شود و برای رشد و تکثیر از محیط مناسب و موادغذایی میزبان استفاده می کند

انگل یا پارازیت به موجودی اطلاق می شود که رو یا درون بدن موجود دیگری به عنوان میزبان مستقر می شود و برای رشد و تکثیر از محیط مناسب و موادغذایی میزبان استفاده می کند.

انگل بیماری زاست و مشکلاتی از جمله، عفونت، تهاجم به بافت های میزبان آسیب زایی و سم زایی را به وجود می آورد.

وقتی انگل بتواند به میزبان خود آسیب قابل ملاحظه ای برساند، تظاهرات آن به شکل بیماری نمایان می شود. از آن جا که انگل ها در پیرامون ما از تنوع و تعدد زیادی برخوردارند دامنه بیماری های انگلی نیز بسیار گسترده می باشد ، علم انگل شناسی از موجودات ماکرواکولوژیکی تا میکرواکولوژیکی را در برمی گیرد. سازمان بهداشت جهانی نیز اعلام کرده است که از بین شش بیماری مهم انسانی پنج تای آن از نوع انگلی است که عبارت است از: شستوز،میازیس، مالاریا، فیلاریازیس، تریپانو میازیس آفریقایی و لیشمانیازیس. با توجه به این که بیماری هایی از قبیل سالک و شپش جزو بیماری های انگلی است و علایم بالینی این بیماری ها متنوع و آن قدر متفاوت است که نیاز به دقت بسیار دارد ناگفته پیداست که چه میزان فعالیت متخصصان انگل شناسی در شناسایی تشخیص و درمان انواع مختلف بیماری ها در رشته های مختلف پزشکی، دامپزشکی کشاورزی و صنایع غذایی اهمیت دارد. به منظور آشنایی بیشتر خوانندگان با این بیماری ها با یکی از استادان دانشگاه علوم پزشکی مشهد به گفت وگو نشستیم.

دکتر فریده برنجی پزشک و دکترای انگل شناسی و دانشیار دانشگاه و معاون آموزشی گروه انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به این که انگل نیاز به میزبان خاصی دارد و به تنهایی قادر به زیست نیست می افزاید: ممکن است میزبان انگل انسان یا حیوان باشد.

● تقسیم بندی انگل ها

گاهی بعضی از انگل ها به یک یا چند میزبان نیاز دارد که آن ها را به عنوان میزبان واسط می شناسیم و در این صورت انگل سیکل زندگی پیچیده ای دارد. وی می افزاید: انگل ها را براساس اندازه تقسیم بندی می کنند؛ انگل های تک یافته از یک سلول تشکیل می شود و انواع آمیب ها، انگل های تاژک دار، مژک دار و انگل مالاریا، توکسوپلاسما و سالک در یک گروه جای می گیرد. گروه دوم کرم هاست که جزو موجودات پرسلولی می باشد و می تواند داخل بدن میزبان زندگی کند. این انگل ها در دستگاه گوارش، کبد، مجاری صفراوی، ریه، نسوج انسانی و حتی عروق خونی زندگی می کند. گروه سوم بندپایانی است که حشرات و عنکبوتیان را شامل می شود.

حشراتی مانند پشه، کک، شپش، سوسک و ساس در این دسته قرار می گیرد. بعضی از این انگل ها، انگل های خارجی و موقت است مانند پشه اما بعضی، انگل های دائمی است مانند شپش که روی بدن میزبان زندگی می کند. در گروه عنکبوتیان انگل های مهمی مانند سارکوپت اسکابیه قرار دارد که بیماری گال را ایجاد می کند. این استاد دانشگاه معتقد است که درمان بیماری های انگلی ساده است و اگر تشخیص درست باشد، بیماری به درمان پاسخ می دهد اما بعضی از نمونه های انگلی به درمان مقاوم می شود مانند نمونه های سالک و یا در بعضی موارد به دلیل این که سیستم ایمنی فرد ضعیف شده درمان به کندی انجام می شود. در زندگی انگلی هم انگل روی میزبان تاثیر می گذارد و هم میزبان بر انگل. طوری که دیده می شود اندازه، ترشح و تعداد انگل در بروز عوارض بیماری در میزبان تاثیرگذار است در انگل های دستگاه گوارش بارها ما شاهد هستیم که به دلیل اندازه انگل و تجمع آن در روده بیمار، انسداد روده یا مجاری صفراوی ایجاد می شود و یا ترشحات انگل باعث ضایعه و زخم در بافت و سنج میزبان شده است. تکثیر انگل ها متفاوت است و در هر نوع سرعت تکثیر تفاوت دارد که از جنسی تا غیرجنسی متغیر است.

● انگل های موفق

دکتر برنجی با اشاره به مطالعات خود در زمینه انگل ها می افزاید: به تجربه ثابت شده است که انگلی در طول زمان موفق تر است که کمترین آسیب را به میزبان خود برساند. زیرا اگر انگل به میزبان آسیب برساند و میزبان از بین برود در واقع انگل زیستگاه خود را از دست داده است. بنابراین گاه با وجود این که انگل ها باعث ایجاد بیماری های مزمن می شود فرد بیمار از وجود انگل بی خبر است و نیازی برای مراجعه به پزشک نمی بیند و سال های سال بدون مشکل زندگی می کند و علامت مشخصی از بیماری ندارد.

وی با اشاره به این که بعضی از انگل های نوپدید و بازپدید در سال های اخیر بیشتر دیده شده است، می افزاید: بعضی از انگل ها که ما در سال های قبل با آن مشکل نداشتیم امروزه بیشتر دیده می شود که نمونه بارز آن انگل سالک است که چند سال اخیر بیشتر شده است. و این که بعضی از عفونت ها که مستقیم انتقال پیدا می کند و نیاز به میزبان خاص ندارد نیز بیشتر شده است مانند کرمک. همچنین انگل هایی که نیاز به میزبان واسط دارد و یا انگل هایی که سیکل زندگی آن در خاک است به دلیل خشکسالی، استفاده از کودهای شیمیایی، رعایت بهداشت و شست و شوی مناسب سبزیجات کمتر شده است. دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به این که آمار سالک و ژیاردیا در استان خراسان نسبتا بالاست می افزاید: اگر تشخیص بیماری های انگلی درست نباشد ممکن است یک فرد مبتلا مدت ها به انگل آلوده باشد و آن را به راحتی به دیگران منتقل کند و از آن جا که بیماری انگلی علایم مشخصی ندارد، علامت بالینی مانند اسهال، استفراغ شدت پیدا می کند فرد برای درمان مراجعه می کند. به عنوان مثال دانش آموزی دچار افت تحصیلی شده بود و با آزمایش ها مشخص شد که بیماری انگلی ژیاردیا دارد و یا در برخی موارد ممکن است علایمی مانند پادرد و ضعف بینایی علت مراجعه به پزشک باشد اما با آزمایش مشخص شود که فرد مراجعه کننده به انگل مبتلاست.

بنابراین لازم است که هر کس با رعایت بهداشت فردی خود از مهم ترین راه آن که انتقال از طریق آب آلوده و یا ترشحات مدفوعی است خود را مصون کند انتقال فرد به فرد به خصوص از طریق دست ها به آسانی صورت می گیرد. وی با اطمینان دادن از این که آب مشهد از نظر آلودگی انگلی مشکلی ندارد و سالم است افزود: بیماری انگلی از طریق آزمایش مدفوع در ۳ نوبت تشخیص داده می شود و پزشک معالج بر اساس آن دارو تجویز می کند.

یکی از موارد نگرانی این استاد انگل شناس آلودگی به شپش به خصوص در کودکان مهدکودک و دبستانی است که در این زمینه توجه والدین را به استحمام و تعویض لباس کودک معطوف می کند و می افزاید: اگر پوسته هایی مانند تخم شپش در سر کودک مشاهده کردید به سرعت به پزشک مراجعه کنید و در نظافت و بهداشت و استحمام به موقع کودک دقت کافی داشته باشید.

نویسنده: رمضانی