سپاس آقای رئیس جمهور

«کله گنده» برخلاف لحن سبک سرانه اش, فیلم بسیار سختی بود

● حرف‌های بازیگران فیلم

«کله‌گنده» برخلاف لحن سبک‌سرانه‌اش، فیلم بسیار سختی بود. در پایان فیلمبرداری من خالی شده بودم، انگار که در دو ماراتن شرکت کرده‌ام. می‌گویند بازیگران کار زیادی انجام نمی‌دهند و این درست است اما روز‌های بازیگرها بسیار بلند هستند.

بازیگری یک وضعیت است. این مسئله همیشه برای من جالب است که از من می‌پرسند چطور می‌توانم ساعت‌های طولانی منتظر فیلمبرداری یک صحنه باقی بمانم. البته انتظار بازیگرها از جنس انتظار مسافران روی سکوی مترو نیست. انتظاری آزاردهنده است.

«کله‌گنده» جدیدترین فیلم فرانسوا اوزون که چندی پیش در سینماهای فرانسه اکران شد، احیای کمدی سیاسی در فرانسه را نوید می‌دهد. به قدرت رسیدن نیکلا سارکوزی الهام و حس مبارزه را به گروهی از سینماگران مبارز بازگردانده است؛ برای بهتر شدن و بیشتر خندیدن.

● داستان فیلم

جودیت گودرِش، ژرمی رِنیه، کاترین دونو و کارین ویار در «کله‌گنده».

در فیلم تازه فرانسوا اوزون،که احتمالا بهترین فیلم او نیز خواهد بود، با کمدی فوق‌العاده‌ای روبه‌رو هستیم.

در این فیلم داستان در سال ۲۰۱۰ اتفاق نمی‌افتد بلکه در سال ۱۹۷۷ و در روستایی در شمال فرانسه با نام سنت ـ گودول، ایالتی طرفدار ژیسکاردستن قرار داریم. در این منطقه کشمکش بین بابن منتخب کمونیست (با بازی ژرار دو پاردیو) و روبر پوژول رئیس کارخانه چترسازی پوژول ـ میشونو ( با بازی فابریس لوچینی) در اوج خود قرار دارد. خیلی زود اعتصاب‌کنندگان، روبر پوژول را که از زمان ازدواج مصلحت‌اندیشانه‌اش با سوزان مارکیزه ( با بازی کاترین دونو) به نیمچه اشراف‌زاده‌ای تبدیل شده است، به زور حبس و سپس زخمی می‌کنند. اگر خانواده پوژول واکنشی نشان ندهد‌،کارخانه خانوادگی در معرض نابودی قرار خواهد گرفت. اما چه کسی باید توان خود را صرف جلوگیری از نابودی کارخانه کند؟ قطعا نه می‌توان امیدی به پسر منحرف خانواده ( با بازی ژرمی رنیه) داشت و نه انتظاری از دختر خانواده (با بازی جودیت گودرچ) که مخالف سقط جنین است؛ هر دو انسان‌های ترسویی هستند که در محافظه‌کاری دست کمی از والدین خود ندارند. تنها سوزان، مادر خانواده باقی می‌ماند؛ کله‌گنده‌ای که هیچ‌چیزی را به اندازه پیاده‌روی در جنگل اطراف دوست ندارد در حالی که لباس ورزشی قرمزی به تن دارد اما این اعتصاب، قطره‌هایی آبی است که اندک اندک جمع شده و می‌رود تا به دریایی تبدیل شود. سوزان پر انرژی به کمک چترهای پوژول ـ میشونو می‌شتابد. او سرانجام وارد جریان داستان می‌شود. و برای نخستین دیدار خود با اعضای سندیکا از زیباترین زیور‌آلات خود استفاده می‌کند: «این کار را برای احترام به کارگر‌ها انجام می‌دهم. من همه جواهراتم را به خودم آویزان کردم، چون بد نیست که کارگرها هم کمی از آن‌ها استفاده کنند.»

فرانسوا اوزون به سیاست می‌پردازد. اوزون که در آخرین جشنواره فیلم ونیز که ریاست آن برعهده کوئنتین تارنتینو بود شرکت کرده بود، با وجود این‌که یکی از نامزدهای شیر طلایی بود موفقیتی به دست نیاورد.

وی وانمود می‌کرد این مسئله تأثیری روی او نگذاشته است. بیش از دوئلی که در سال ۲۰۰۶ سگولن رویال را رو‌‌در‌‌روی نیکلا سارکوزی قرار داد، نگاه تحقیرآمیز رئیس‌جمهور آینده نسبت به رقیب خود عامل کشیدن ماشه بوده است: «نمایش‌نامه «کله‌گنده» اثر پی‌یر باری‌یه و ژان ـ پی‌یر گِرِدی را از مدت‌ها قبل می‌شناختم. نقش اصلی را ژاکلین میان در سال ۱۹۸۰ بازی کرده بود. اما نمی‌دانستم آن را در چه مسیری قرار دهم. و بعد در طول رقابت‌های ریاست‌جمهوری، ناگهان ارتباط‌های این نمایش‌نامه با زمان حال به نظر من قطعی رسید. به لطف این دو نامزد و به ویژه نیکلا سارکوزی، نمایش‌نامه دیگر به ‌هیچ‌وجه رنگ کهنگی نداشت.»

● همه فیلم‌های رئیس‌جمهور

مورد فرانسوا اوزون تنها احیای ژانری نیست -کمدی سیاسی - که کمابیش بعد از انتخاب فرانسوا میتران که ژان یان را تسلیم کرد به دست فراموشی سپرده شده بود. «کله‌گنده» به ویژه موفقیت کمدی شگفت‌انگیز سال را که به صورت DVD منتشر شد به یاد می‌آورد: «ماموت». «ماموت» داستان سفر پر‌ ماجرای مردی بازنشسته در جست‌و‌جوی مدارک کار است که در آن سینماگرانی هم‌چون دِلِپین و گوستاو کرورن همکاری داشته‌اند.این فیلم به نوعی بیانگر حرکت اجتماعی مردم و اعتراض‌ها علیه سیستم بازنشستگی است. به‌علاوه کارگردانی تقریبا ناشناخته به نام میشل لُکلِر به نوبه خود فیلمی کمدی را روانه پرده سینماها کرده است: «نام مردم»، عاشقانه هذیان‌آوری میان یک طرفدار لیونل ژوسپن (با بازی ژاک گامبلن) و یک مبارز چپ (با بازی سارا فورستیه) را به تصویر می‌کشد.

در این فیلم، مبارز چپ روش خاصی را برمی‌گزیند: با همه کسانی که به او مظنون شوند تمایلات راست‌گرایانه دارد دوست می‌شود تا نظر آن‌ها را تغییر دهد! لکر در افتتاحیه فیلم خود در لوزان تایید کرد که همان جرقه‌ای که اوزون را به فکر ساختن «کله‌گنده» انداخت، او را به ساختن این فیلم کشانده است: «نیکلا ساکوزی آنقدر مردم را عصبانی می‌کند که بسیاری از آن‌ها در واکنش برای ما نامه می‌نویسند و این فقط سارکوزی نیست. فضای کمی خطرناک فرانسه امروزی است که سارکو در برقراری آن نقش داشته است. چون من طرفدار مبارزه با یک قلم و دوربین هستم، قصد دارم در زمینه سیاست بجنگم و از ارزش‌ها دفاع کنم. به عبارتی می‌توان گفت: سپاس آقای رئیس‌جمهور! چون که کمدی سیاسی به لطف او دوباره متولد شده است.»

● یک مشت فیلم‌ سیاسی

در جمع‌بندی دوران زمامداری رئیس‌‌جمهورها، اغلب فراموش می‌کنیم به ژانر‌های سینمایی‌ای بپردازیم که برخلاف میل آن‌ها شوری به پا کرده‌اند.

با این حال این پدیده در ایالات متحده نیز قابل مشاهده است، جایی که نیکسون مثلا محور تریلرهای سیاسی خاصی مثل «همه مردان رئیس‌جمهور» (به کارگردانی آلن پاکولا در سال ۱۹۷۶) بوده است. این در حالی است که جورج دبلیو بوش بیشتر موضوع مستند‌های جنجال‌برانگیزی همچون «فارنهایت ۹/۱۱» یا «حقیقتی که آزاردهنده است» قرارگرفته است. در ۳۰ سال اخیر فرانسه این ژانر سینمایی یا تا حد زیادی به فراموشی سپرده شده یا اگر هم اثری تولید شده چندان توجهی به آن معطوف نشده است.

در زمان ژاک شیراک اتفاق خاصی در این حوزه رخ نداده است: از سال ۱۹۸۱، «در طول چند سال هر نوع سینمای مبارز از بین رفته است» و معدود شخصیت‌های متعهد «تنها تجربه ممکن زمان میتران را می‌شناسند: نابودی توهم‌ها و صرف‌نظر کردن از هر‌گونه خطابه ایدئولوژیک». شاید تنها استثنا (که البته می‌توان «ماریوس و ژانت» [۱۹۹۷] را هم جزو این دسته گنجاند) «دنیای بی‌رحم» اریک روشان در سال ۱۹۸۹ باشد که هیپولیت ژیرادو در مورد آن می‌گوید: «کاش حداقل می‌توانستیم از کسی بخواهیم به این ژانر بپردازد...» مثلا از کسی مثل نیکلا سارکوزی!

رضا جعفری طادی