تغذیه در دوران بیماری

ارزش یك زندگی به طول مدت زندگی نیست بلكه به چگونه زیستن میباشد بیایید در چگونه زیستن خود سهیم باشیم

ارزش یك زندگی به طول مدت زندگی نیست بلكه به چگونه زیستن میباشد. بیایید در چگونه زیستن خود سهیم باشیم.

● چرا تغذیه مناسب در معالجه مهم است؟

▪ رژیم غذایی مناسب باعث افزایش سلامت و كارآیی بدن می‌شود.

بیمارانی كه در حین معالجه از رژیم غذایی مناسب برخوردار باشند بهتر می‌توانند بر اثرات جانبی و مضر درمان غلبه كنند.

یك رژیم غذایی مناسب، مقاومت بدن بیماران را افزایش می‌دهد و در نتیجه دفاع طبیعی بدن این افراد می‌تواند به خوبی با عفونت مبارزه كند. در دوره درمان، تقویت سیستم دفاعی اهمیت بسزایی دارد، زیرا این بیماران همواره در معرض خطر عفونت می‌باشند.

● چگونه درمان می‌تواند بر تغذیه بیمار مبتلا تاثیر بگذارد؟

▪ روشهای درمانی رایج (شیمی‌درمانی و پرتو درمانی ) سلولهای ناسالم را در بدن هدف قرار می‌دهند. اما در بعضی مواقع نه تنها سلولهای ناسالم، بلكه سلولهای سالم و طبیعی نیز مورد هدف قرار می‌گیرند و نابود می‌شوند. این امر عوارض جانبی ناخوشایندی مثل زخم شدن دهان و گلو، اشكال در بلع غذا تغییر در حس چشایی، مشكلات دندان، حالت تهوع و استفراغ،‌ بی‌اشتهایی، ‌اسهال، ‌كاهش وزن، یبوست و در بعضی مواقع افزایش وزن را به وجود می‌آورد.

●چه مدت این عواض ادامه دارد؟

▪ طول مدت عوارض و شدت عوارض ناشی از درمان بیماران بستگی به ناحیه تحت درمان، مدت زمان معالجه و داروهای مورد استفاده دارد. نكته مهم اینكه كلیه بیماران مبتلا در طی درمان دچار عوارض جانبی گفته شده و یا حداقل تعدادی از این عوارض می‌شوند كه معمولاً اكثر عوارض جانبی بعد از اتمام دوره درمان از بین می‌روند.

● چگونه می‌توان با مشكلات حاصل از این عوارض مقابله كرد؟

▪ خشكی دهان و گلو

درمانهای رایج معمولاً كاهش ترشح بزاق، خشكی دهان و در بعضی مواقع زخم دهان را به دنبال دارند كه این عوارض معمولاً‌ در جویدن و بلعیدن غذا مشكل ایجاد می‌كند. رعایت نكات زیر می‌تواند در رفع این مشكل مفید باشد:

بهتر است از غذاهای نرم و پوره شده استفاده شود. بهتر است غذاها را سرد و یا در دمای اتاق میل كرد، زیرا غذاهای گرم می‌توانند باعث التهاب شدید دهان و لثه‌ها شوند.

ـ می‌توان لبها را با مرطوب كننده‌ها مرطوب نگاه داشت.

ـ بهتر است از پوره میوه‌جات، مواد غذایی سرد و نرم مثل شیرموز،‌ پوره سیب‌زمینی،بستنی‌میوه‌ای و ماست استفاده شود.

ـ از مصرف مواد غذایی اسیدی مثل آب مركبات بخصوص گریپ‌فروت و لیمو یا گوجه‌فرنگی خودداری كرد.

ـ از مصرف موا غذایی ادویه‌دار و شور و آنها كه بلع آنها سخت است (مثل سبزیجات خام) خودداری شود.

▪ حالت تهوع و استفراغ

زحالت تهوع با و یا بدون استفراغ، یكی از شایعترین عوارض جانبی بعضی معالجات می‌باشد كه می‌توان با رعایت نكات زیر از این عوارض كاست قبل و یك ساعت بعد از غذا بنوشید و از نوشیدن مایعات با غذا خودداری كنید.

ـ حداقل دو ساعت بعد از خوردن غذا دراز نكشید.

ـ توصیه می‌شود لباسهای گشاد، راحت و نخی بپوشید.

ـ سعی شود در طول روز از آب نباتهای ترش و یخ استفاده شود.

ـ از خوردن غذاهای داغ پرهیز كنید، زیرا این غذاها ممكن است حالت تهوع را تشدید كند.

ـ از خوردن این مواد غذایی خودداری كنید: غذاهای چرب یا سرخ شده، غذاهای پر ادویه و تند، مواد غذایی بسیار شیرین (شیرینی‌جات).

ـ از خوردن غذا حداقل دو ساعت قبل از پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی اجتناب كنید.

ـ وقتی حالت تهوع دارید سعی كنید نفس عمیق بكشید.

▪ تغییر در حس چشایی و بویایی

احتمال دارد كه در طی درمان عارضه‌ای به نام فقدان ذائقه بویژه در ارتباط با غذاهای حاوی پروتئین، در بیمار به وجود آید، ‌لذا می‌توان :

ـ از افزودنیهای خوش‌طعم نظیر ریحان، نعنا و پونه كوهی استفاده كرد.

ـ غذاهایی را انتخاب كرد كه ظاهر و بوی مطبوعی داشته باشد.

ـ طعم گوشت و جوجه را با سسهای ترش و شیرین و یا خواباندن آنها در میوه‌های ترش و شیرین عوض گرد.

ـ از مواد غذایی ترش‌مزه كه دارای مزه بیشتری هستند (مثل پرتقال و لیمو) استفاده كرد.

▪ زخم دهان و گلو

برای كاهش تاثیر زخم دهان و گلو بر تغذیه نكات زیر ممكن است مفید باشند.

ـ از خورن غذاهایی كه موجب التهاب دهان می‌شوند، نظیر مركبات ترش (گریپ‌فروت، ‌نارنگی، ‌لیمو و ……) خودداری كرد.

ـ از مصرف غذاهای خشك، خشن و زبر مثل نان تست، دانه‌های روغنی، ‌بیسكویتهای خشك و سبزیهای خام خودداری كرد. در مقابل از غذاهای نرم و آبكی مثل هلو، گلابی، سیب‌زمینی له شده، ماكارونی،‌ فرنی، شیر برنج، سوپ غلات و حبوبات پخته شده، پوره سبزیجات و مخلوطهای شیری استفاده كرد.

بهتر است مواد غذایی را سرد و یا در دمایی معادل دمای اتاق صرف كرد و مرتباً و بعد از مصرف هر وعده غذایی دهان را با آب شست.

▪ اسهال

اسهال می‌تواند یكی از عوارض جانبی شیمی درمانی باشد. برای معالجه این مشكل بویژه برای جلوگیری از كمبود مواد غذایی كه بر اثر عارضه اسهال به وجود می‌آید بایستی:

ـ به جای خوردن وعده‌های غذایی كامل، بهتر است مقادیر كمی غذا و در دفعات متعدد مصرف شود.

ـ از غذاهای مغذی و كم فیبر استفاده كنید نظیر ماست، موز رسیده، نان سفید، سوپ مرغ و...

ـ مایعات به مقدار فراوان مصرف كنید. مثلاً آب سیب، چای رقیق، آب‌مرغ چربی گرفته شده و غذاهای حاوی پتاسیم میل كنید. مثلاً پرتقال، سوپ سیب‌زمینی و موز.

از خوردن این مواد غذایی پرهیز كنید: قهوه، چای غلیظ و شربت، غذاهای سرخ كردنی و چرب، سبزیجات با فیبر زیاد مثل ذرت، لوبیا، نخود، گل كلم و ……ادویه‌های تند مثل فلفل و یا پودر كاری، نوشیدنیهای بسیار سرد و یا بسیار داغ، شكلات و شیر (البته فقط در بیمارانی كه نوشیدن شیر نوشیدن اسهالشان را تشدید می‌كند.)

▪ یبوست

بعضی از داروهای شیمی‌درمانی و مسكن و ضد درد باعث یبوست می‌شوند. رعایت نكات زیر ممكن است در بهبود این وضعیت مؤثر باشد:

ـ نوشیدن مایعات حداقل ۸ لیوان در روز. مصرف یك نوشیدنی گرم نیم ساعت قبل از زمان معمول دفع

ـ استفاده از مواد غذایی پرفیبر نظیر غلات و سبوس گندم.

ـ پیاده‌روی.

ـ سعی شود از سبزیجات و میوه‌جات به مقدار فراوان استفاده شود حتی اگر مجبور شوید آنها را پخته مصرف كنید.

● به چه غذاهایی بیشتر نیاز داریم؟

▪ درمان است. در رژیم غذایی روزانه می‌بایست حتماً‌ از گروه‌های غذایی زیر مصرف كرد:

ـ سبزیجات و میوه‌جات به صورت خام یا پخته و یا آبمیوه‌ها، بخصوص میوه‌هایی كه دارای ویتامین ث و پیش‌ساز ویتامین آ می‌باشد، مثل مركبات و میوه‌جات به رنگ زرد تیره

ـ مرغ، ماهی و گوشت و كلاً مواد پروتئینی مثل شیر، تخم‌مرغ، دانه‌های روغنی و ……

ـ غلات نظیر نان، محصولات آردی مثل ماكارونی، برنج و سبزیجات نشاسته‌ای.

ـ فرآورده‌های لبنی مثل ماست، شیر و پنیر.

ـ و مهمتر از همه مایعات فراوان.

بنیاد امید - انجمن حمایت از بیماران سرطانی