آقای جابز شگفت انگیز

درباره استعفای استیو جابز از کمپانی اپل

«به اعضای هیئت مدیره و انجمن اپل: همیشه گفته ام که اگر روزی بیاید که به عنوان مدیر اپل نتوانم به وظایفم و انتظارات عمل کنم، اولین نفری هستم که این موضوع را اعلام می کنم. متاسفانه آن روز فرا رسیده است. من از ریاست اپل استعفا می دهم. علاقه دارم که در صورت موافقت هیئت مدیره، به عنوان رئیس هیئت مدیره و کارمند اپل به کار ادامه دهم. پیشنهادم این است که برنامه جایگزینی من اجرایی شده و تیم کوک به عنوان مدیر اپل انتخاب گردد. من ایمان دارم که روشن ترین و خلاقانه ترین روزهای اپل در راهند. و من به دنبال اینم که در نقشی جدید به موفقیت آن یاری رسانم. من تعدادی از بهترین دوستان زندگی ام را در اپل پیدا کرده ام، و از همه برای این که سالیان دراز در کنارشان کار کرده ام متشکرم.» این متن نامه استعفای استیو جابز بود که در ۲۴ آگوست روی سایت اپل قرار گرفت. سرطان بالاخره یکی از بزرگ ترین مردان دنیای فناوری اطلاعات را مجبور به کناره گیری از سمتش کرد. برای پی بردن به این نکته که چقدر حضور استیو جابز در اپل اهمیت دارد کافی است توجه کنیم که با انتشار این خبر، ارزش سهام شرکت پنج درصد افت کرد که معادل ۱۸.۶ میلیارد سقوط دارایی اپل است. اما این استیو جابز کیست که خبر استعفایش از مدیریت اپل در صدر اخبار دنیای فناوری قرار گرفته است؟

● استیو جابز کیست؟

استیون پل جابز، متولد ۲۴ فوریه ۱۹۵۵ در سانفرانسیسکو کالیفرنیا، بدون شک یکی از بزرگ ترین چهره های دنیای فناوری اطلاعات است. او یکی از مؤسسین شرکت اپل است. به غیر از این، وی زمانی به عنوان مدیر اجرایی شرکت انیمیشن پیکسار فعالیت می کرده و در هیئت مدیره شرکت والت دیزنی نیز عضویت دارد. در سال های پایانی دهه ۷۰ میلادی، جابز با کمک استیو وزنیاک شرکت اپل را با مبلغ حدود ۱۰۰۰ دلار، تاسیس کرد. پیش از آن در دوران تحصیل، جابز روزهای سختی را با کارهای طاقت فرسا پشت سر گذاشته بود. نام اپل به علت علاقه فراوان استیو جابز به میوه سیب انتخاب شد. آن ها ابتدا سری اول کامپیوترهای اپل را ارائه کردند اما وقتی با کمک چند تن دیگر به طراحی، ساخت و بازاریابی سری دوم اپل پرداختند، این سری به یکی از موفق ترین سری کامپیوترهای شخصی در زمان خودش بدل شد. در سال های ابتدایی دهه ۸۰ او از اولین کسانی بود که پتانسیل تجاری رابط کاربری گرافیکی ساخته شده در تحقیقات شرکت زیراکس را دریافت و روی آن کار کرد که منجر به خلق سیستم عامل مکینتاش شد. بعد از یک کشمکش طولانی بر سر قدرت، جابز در سال ۱۹۸۵ از عضویت در هیئت مدیره اپل استعفا داد و شرکت NeXT را بنیان نهاد که بیشتر روی بازارهای تجاری و فناوری های تخصصی تر (که زیاد به درد کاربران عام نمی خورد) تمرکز داشت. تیم برنرز لی در سازمان اروپایی پژوهش های هسته ای (CERN)، سیستم پایه ای و اصلی وب را بر روی یک ایستگاه کاری رایانه نکست ایجاد کرد. در سال ۱۹۹۶ اپل شرکت نکست را خرید که همین کار باعث شد تا استیو جابز دوباره به اپل بازگردد و به عنوان مدیر اپل از ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۱ فعالیت کند. خرید نکست توسط اپل باعث ورود فناوری هایی به اپل شد که در نکست توسط جابز و همکارانش روی آن ها کار شده بود و همین فناوری ها تاثیر بالایی در گسترش محصولات بعدی اپل داشت. همچنین وی با خرید بخش گرافیکی شرکت لوکاس فیلم و در اختیار داشتن ۵۰.۱ سهام شرکت پیکسار، به عنوان مدیر اجرایی این شرکت تا سال ۲۰۰۶ که توسط دیزنی خریداری شد، فعالیت می کرد. البته جابز همچنان با در اختیار داشتن ۷ درصد سهم، بزرگ ترین سهام دار دیزنی و عضو هیئت مدیره این شرکت محسوب می شود.

در تمامی این فعالیت ها، هدف او تولید و گسترش محصولاتی است که هم کاربردی و هم زیبا و باسلیقه باشند. تفکر خلاق و و نوآوری های او همواره الهام بخش بسیاری از جوانان فعال در دنیای فناوری اطلاعات بوده است. به عنوان مثال، حقوق او به عنوان مدیر اجرایی اپل تنها یک دلار بوده است، با این حال او ۵.۴ بیلیون دلار از سهام اپل را در اختیار دارد، و ۱۳۸ میلیون دلار نیز از سهام دیزنی متعلق به اوست، که بنا به گفته مجله فوربس، چهل و دومین آمریکایی پولدار است. او هر چند وقت یک بار نیز هدایای گران قیمتی از هیئت مدیره اپل دریافت می کند. اما نام استیو جابز بیش از همه این ها با نام اپل گره خورده است. شرکتی که خود او از مؤسسانش بود، اما در دوره ای از آن جدا شد؛ دوره ای که اپل به شدت افول کرد. با بازگشت دوباره جابز به اپل، اصلاحات گسترده ای در این شرکت انجام شد و دوباره اپل با ارائه نسخه های جدیدی از سیستم عاملش که با خواسته های کاربران تطابق بیشتری داشت آرام آرام به روزهای اوج بازگشت. اما اوج موفقیت این شرکت در ارائه محصول جدیدی با نام iPod به همراه نرم افزار و فروشگاه آنلاین iTunes در سال ۲۰۰۱ بود که بازار پخش کننده های موسیقی را متحول نمود. از این محصول که از نوآوری های استیو جابز محسوب می شود، تاکنون بیش از ۳۱۴ میلیون دستگاه فروش رفته است. همچنین ارائه مدل های مختلف این پخش کننده مثل کلاسیک، نانو، شافل و تاچ به محبوبیت آن افزود به طوری که این روزها هنر موسیقی کاملاً تحت تاثیر این محصول قرار گرفته است؛ چرا که هنرمندان این عرصه به طور جدی به فکر فروش آهنگ ها و آلبوم هایشان از طریق فروشگاه آی تیونز هستند.

معرفی مک بوک در سال ۲۰۰۶ که جایگزینی برای آی بوک اپل بود نیز تاثیر بالایی در دنیای لپ تاپ ها داشت. در این محصول اپل که با سیستم عامل مکینتاش عرضه می شود نیز کیفیت بالای ساخت مشهود است. اما نوآوری های استیو جابز در اپل به همین جا ختم نشد. ارائه آیفون در سال ۲۰۰۷ بدون شک منجر به تحولی شگرف در عرصه تلفن های همراه شد. صفحه نمایش لمسی مالتی تاچ آیفون با کیفیت بسیار بالای ساخت آن موجب آن شد که بسیاری از آن به عنوان بهترین گوشی تلفن موجود در بازار یاد کنند و اکثر شرکت های حاضر در این بازار به فکر تقلید از آن بیافتند. بعد از عرضه آیفون، سامسونگ، ال جی، نوکیا، سونی اریکسون و ... سعی در الهام گرفتن در طراحی گوشی هایشان از آیفون داشتند. اما آیفون صرف نظر از همه برتری های فنی اش، یک فروشگاه بزرگ موسیقی، فیلم، برنامه های تلویزیونی، بازی و نرم افزار مثل آی تیونز پست سرش داشت که به موفقیتش کمک فراوانی کرد. در واقع آنچه که استیو جابز در آی پاد کاشته بود، در آیفون درو و برداشت می شد. ارائه آی پد در سال ۲۰۱۰ نیز یکی از تازه ترین نوآوری های اپل بود که این بار بازار تبلت ها را هدف گرفته بود. انواع مدل های تبلت توسط شرکت های گوناگون از زمان عرضه این محصول، به بازار آمدند؛ اما همچنان اپل به عنوان پیشرو در این عرصه باقی مانده است و مدل های جدید آی پد نیز در راه است. اپلتی وی و نرم افزارهای گوناگون نیز از جمله فعالیت ها و محصولات اپل هستند.

آنچه که استیو جابز را از بقیه متفاوت کرده این است که او دقیقاً به چیزی فکر می کند که به آن نیاز هست ولی کسی جرات نزدیک شدن به آن را ندارد. به قول خود او، مردم در بسیاری اوقات نمی دانند چه می خواهند، ولی زمانی که آن محصول به آن ها ارائه شود، تازه می گویند این دقیقاً همان چیزی است که لازم داشتیم. یا در جایی دیگر گفته بود که من در زمین بازی به سمتی می روم که توپ قرار است به آنجا برود، نه جایی که قبلاً بوده است. جابز شخصیتی کمال گرا دارد و هر چیزی را در بهترین حالتش می خواهد. او حس زیبایی شناسانه دارد و شاید همین است که باعث شده همواره از محصولات اپل صرف نظر از کیفیت فنی شان به عنوان محصولاتی زیبا و باسلیقه یاد شود. همچنین او به شدت سخت گیر است و به جزئیات توجه فراوانی نشان می دهد. اما شاید مهم ترین ویژگی او، خطر پذیری اش باشد.

بدون او هرگز اپل ریسک نمی کرد که محصولاتی چون آی پاد، آیفون یا آی پد را بسازد. در سایه ایده های نوین جابز بوده که اپل امروزه ارزشمندترین شرکت امریکایی لقب گرفته است. سخنرانی های پرشور جابز و نوع معرفی محصولات جدید اپل نیز یکی از نکات جالب توجه برای فعالان دنیای فناوری بوده است؛ به طوری که تاکنون مقالات مختلفی درباره آن نوشته شده و بسیاری از آن الهام گرفته اند. شلوار جین و بلوز یقه اسکی مشکی جابز در سخنرانی و کنفرانس همیشه مورد توجه بوده است. اما مهم ترین کاری که جابز و اپل به ویژه از سال ۱۹۹۶ به دنبال آن بوده اند ارائه محصولاتی با کیفیت برای عموم مردم جهت استفاده در زندگی روزمره است. امروزه شرکت اپل با ۴۹۴۰۰ کارمند به درآمد سالیانه حدود ۵۴ بیلیون دلار رسیده است و در حالی که همگان منتظر انتشار اخبار جدیدی درباره آیفون ۵ بودند، ناگهان با خبر استعفای جابز روبرو شدند. اما استیو جابز در استعفایش، تیم کوک را به عنوان جانشین پیشنهاد کرده است. بد نیست ببینیم که تیم کوک کیست و آیا می تواند نقش استیو جابز را برعهده بگیرد یا خیر.

● تیم کوک کیست؟

تیماتی کوک، متولد ۱ نوامبر ۱۹۶۰ در رابرتزدیل آلاباما، بعد از گرفتن مدرک لیسانس مدیریت صنعتی و پس از آن MBA، در سال ۱۹۹۸ از کامپک به اپل آمد. پیش از آن، کوک در یکی از زیرمجموعه های IBM کار می کرد. او نقش مهمی در تامین قطعات اپل داشته که باعث سودآوری بالای محصولات شده است. او در سال ۲۰۰۴ وقتی جابز به خاطر عمل سرطان پانکراس استراحت می کرد به مدت دو ماه مدیریت اپل را برعهده داشت. وی از سال ۲۰۰۷ عضو هیئت مدیره اپل شد. از ژانویه ۲۰۱۱ نیز که جابز به علت سرطان و مشکلات پزشکی قادر به حضور هر روزه بر سر کار نبوده بیشتر کارها را کوک انجام داده است. او که عضو هیئت مدیره نایک هم هست از لحاظ شخصیتی شباهت چندانی با جابز ندارد. او فردی آرام و صبور است. او به دانش افزایی و کار سخت به شدت اعتقاد دارد و آن را رمز موفقیت می داند.

● نگاه به آینده

اما رفتن استیو جابز از اپل چقدر در آینده این شرکت تاثیرگذار است؟ آیا واقعاً سیستم اپل این قدر قائم و متکی به فرد است که رفتن یک شخص خاص حتی اگر آن شخص استیو جابز باشد، آن را منفعل و ضعیف کند؟ مسئولان اپل گرچه درصدد کمرنگ ساختن نقش جابز نیستند، اما بر این نکته تاکید دارند که برنامه های بلند مدت اپل به قوت خود باقی است؛ از طرف دیگر جابز فقط از مدیریت اپل استعفا داده و همچنان در هیئت مدیره فعال خواهد بود. شکی نیست که شخصیت و تفکر استیو جابز تاثیر شگرفی در بسیاری از پیشرفت های اپل و کل دنیای فناوری داشته، اما باید به این نکته توجه داشت که برنامه های بلندمدت شرکت ها اعتبار زیادی دارد و به سادگی و با رفتن یک فرد تغییر نمی کند. ضمن این که در دنیای امروز با پیشرفت علم مدیریت و ساختار دموکراتیک حاکم بر شرکت های بزرگ، این امکان وجود ندارد که قدرت اصلی یک شرکت در دستان فقط یک نفر قرار بگیرد. بنابراین استیو جابز گرچه ستاره رسانه ای اپل بوده اما نمی توان با قاطعیت گفت که تمامی تصمیمات از فکر او نشات گرفته است. ضمن این که باید به جابز به خاطر نوآوری هایش اعتبار بخشید، باید به این نکته نیز توجه داشت که اگر او یگانه قهرمان اپل باشد، از این به بعد اپل باید شاهد روزهای سیاهی باشد چرا که متکی به یک فرد بوده که چنین چیزی البته بعید است. در اینجا یاد آن چیزی می افتیم که برتولت برشت، هنرمند بزرگ، در نمایشنامه «زندگی گالیله» می نویسد؛ زمانی که گالیله زیر فشار انکیزیسیون برای نجات جانش اکتشافات علمی خود را تکذیب می کند، یکی از شاگردانش به او می گوید: «بدبخت ملتی که قهرمان ندارد» و گالیله جواب می دهد: «نه، بدبخت ملتی که به قهرمان نیاز دارد» وضعیت امروز اپل نیز چنین است؛ اگر واقعاً اپل تا این حد متکی به جابز بوده، باید گفت: «بدبخت شرکتی که به قهرمان نیاز دارد» آینده اپل مشخص می کند که اپل چقدر متکی به استیو جابز بوده و چقدر به برنامه های بلندمدت صرف نظر از این که چه کسی مدیریتش را برعهده داشته باشد، فکر کرده است.

نویسنده: بابک هزاوه