شکر نعمت گستر است

«شکر» در لغت به معنای تصور نعمت در ذهن و اظهار آن در گفتار و کردار است

«شکر» در لغت به معنای تصور نعمت در ذهن و اظهار آن در گفتار و کردار است.شکرگزاری با قلب، زبان و عمل، در روایات اسلامی نیز به همین معنی آمده است و امام صادق(ع) می فرمایند:هر کس نعمت خدا را با دل بشناسد، شکرش را ادا کرده است و نیز می فرمایند: شکر نعمت، دوری از کارهای حرام است و شکر کامل، گفتن «الحمدلله رب العالمین» است. مطلبی را از سایت مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه قم در این خصوص مطالعه کنید:

● مراتب شکر

«سپاس گزاری» در برابر خداوند نعمت گستر در سه مرتبه انجام می پذیرد: قلب، زبان و عمل.

الف) شکر قلبی

قلب « سپاس گزار» همواره یاد نعمت و بخشش « نعمت گستر» و بزرگداشت و تعظیم اوست و در برابر بزرگی و توجه او اظهار کوچکی و نیاز می کند و با تفکر در کارهای بزرگ و مخلوقات گوناگون خدا و اراده خیررسانی به بندگانش، شگفتی خویش را ابراز می دارد و خضوع و خشوعش افزون می شود.

ب) شکر زبانی

آن است که شکرگزار به تمجید و ثناگویی و تسبیح و تهلیل «نعمت دهنده» می پردازد و در حد فکر و توان خود، او را می ستاید. همین طور در قالب «امر به معروف و نهی از منکر» دیگران را نیز به اطاعت از او وا می دارد.

ج) شکر عملی

مرحله سوم شکر، سپاس گزاری عملی در برابر «نعمت گستر» است که «نعمت پذیر» باید تلاش کند نعمت های خدا را در راه نافرمانی او به کار نگیرد، بلکه از آن ها برای اطاعت و عبادت او کمک بجوید.

تشویق به شکرگزاری

اسلام افراد را به شکرگزاری سفارش و تشویق کرده و افراد سپاس گزار را ستوده است که به برخی از آیات و روایات اشاره می شود.

قرآن کریم می فرماید:ای کسانی که ایمان آورده اید از آن پاکیزه هایی که روزی شما کرده ایم بخورید و اگر خدا را می پرستید سپاسش را به جای آورید. و نیز می فرماید: هر کس خواهان پاداش آن جهان باشد به او می دهیم و شاکران را پاداش خواهیم داد.

حضرت علی(ع) می فرمایند:در گشایش و راحتی بنده سپاس گزار و در تنگنا و سختی بنده ای بردبار باش.امام صادق (ع) می فرمایند:«در تورات آمده است: کسی که به تو نعمت داد، سپاسش گزار و هرکس از تو سپاس گزاری کرد، نعمتش بده زیرا با سپاس گزاری نعمت ها نابود نمی شود و با ناسپاسی پایدار نماند. سپاس گزاری مایه افزایش نعمت و ایمنی از دگرگونی است.»

● الگوهای شاکران

در میدان سپاس گزاری، تعداد اندکی از بندگان صالح و خالص خدا، گوی سبقت را ربوده اند که برتر از همه اولیای خدا هستند، آن بزرگواران در تمام عمر خویش لحظه ای از پروردگار خود غافل نماندند و همواره در حال قدردانی و سپاس گزاری از او بوده اند، در این جا به ذکر چند نمونه بسنده می کنیم:

١) رسول خدا(ص) و اهل بیت (ع)

رسول خدا در همه فضایل انسانی از دیگران برتر و در مقام سپاس گزاری نیز بنده ای بسیار شاکر بودند.

امام باقر(ع) می فرمایند: «روزی یکی از همسران پیامبر (ص) به آن حضرت عرض کرد: خداوند گذشته و آینده تو را مشمول رحمت خویش قرار داده است. چرا این قدر خود را در زحمت عبادت می افکنی؟ حضرت پاسخ داد: آیا بنده ای بسیار شکرکننده نباشم؟»

اهل بیت (ع) نیز همچون رسول خدا(ص) با همه وجود خود سپاس گزار نعمت های پروردگار بودند به طوری که خداوند سپاس آنان را پذیرفت و فرمود:تلاش شما مورد قدردانی (و پذیرفته) است.

٢) حضرت نوح(ع)

خداوند در قرآن، حضرت نوح (ع) را با صفت «شکور»- یعنی بسیار سپاس گزار- می ستاید و می فرماید:به حق، نوح بنده ای بسیار سپاس گزار بود.

٣) حضرت ابراهیم (ع)

حضرت ابراهیم (ع) نیز از شاکران نمونه قرآنی است که در میدان مبارزه با شرک و کفر یک تنه در برابر همه ایستاد و با شکستن بت ها، نظام توحیدی را بنیان نهاد و از دریای آتش نمرودیان، ذره ای نهراسید و در راه تحکیم پایه های دین خدا همه نوع عذاب و شکنجه را به جان خرید. قرآن کریم آن حضرت را چنین می ستاید:

همانا ابراهیم چون امتی پاک به فرمان خدا برپای ایستاد و از مشرکان نبود، سپاس گزار نعمت های خدا بود، خداوند هم او را برگزید و به راه درست هدایتش کرد.

● کفران نعمت

کفران نعمت به معنای پوشاندن و نادیده گرفتن نعمت هاست. خداوند، اگرچه نیازمند سپاس گزاری و عبادت ما نیست، ولی از روی حکمت و مصلحت عبادت را بر بندگان ضروری دانسته است و در قرآن کریم پس از نوید به سپاس گزاران می فرماید: آن که سپاس گزاری کند سپاسش به نفع خود اوست و هر که کفران ورزد، خداوند بی نیاز و ستوده است.با این که خداوند از سپاس و تشکر نعمت پذیران بی نیاز است و بزرگوارتر از آن است که ناسپاسان را محروم سازد، ولی «کفران نعمت»، خود، سبب برخی از ناهنجاری ها می شود از جمله:

١) پستی

انسان ناسپاس، پستی و بی کفایتی خود را اثبات می کند چرا که عقل و وجدان انسان می گوید که نعمت پذیر باید سپاس گزار باشد و زیر پا گذاشتن داوری عقل و وجدان از کسانی سر می زند که در پستی و بی ارزشی به حد حیوانیت رسیده، بلکه پست تر شده اند. امام زین العابدین (ع) می فرمایند:اگر خداوند مردم را به احسان های پی درپی مشغول کند و نعمت شایان به آنان ببخشد، ولی راه شناخت حمد و سپاس را بر آنان ببندد، آنان از احسانش بهره مند می شوند ولی ثنایش نمی گویند و به روزی فراوان او می رسند و سپاسش نمی گویند؛ اگر مردم چنین شوند از مرز انسانیت گذشته به مرز حیوانیت می رسند و آن گونه می شوند که قرآن فرموده است: آنان چون حیوان، بلکه راهی پست تر از حیوانیت را برگزیده اند.

٢) زوال نعمت

کفران نعمت، سبب بی ثباتی و ناپایداری نعمت ها می شود و خیر و برکت را از بین می برد. همان طور که سپاس گزاری سبب بقای آن می شود. امام صادق (ع) می فرمایند:اگر سپاس گزاری کنی نعمت ها پایدار است و اگر کفران ورزی، دیری نمی پاید.

شکر نعمت، نعمتت افزون کند

کفر نعمت از کفت بیرون کند

٣) کم شدن احسان و نیکی

اثر دیگر کفران نعمت، رخت بستن خیر و احسان از جامعه است، چرا که ناسپاسی، صاحبان نعمت را دلسرد می کند و از انعام و بخشش باز می دارد. سنت خداوند نیز چنین است که اگر بندگان کفران نعمت ورزند از فضل و احسانش بکاهد. امام صادق(ع) می فرمایند: نفرین خدا بر آنان که راه خیر و خوبی را می بندند، پرسیدند: چه کسانی چنین اند؟ فرمود: کسی که به او خوبی می کنند و او کفران می ورزد، آن گاه صاحب نعمت به دیگری احسان نمی کند.

٤) عقوبت سریع

اثر ناهنجار دیگر کفران نعمت، تسریع در شکنجه و عقوبت کافر نعمت است. رسول خدا(ص) فرمودند: سریع ترین گناهان در عقوبت، کفران نعمت است.

٥) رفتن به دوزخ

آخرین برداشتی که کافر نعمت از محصول خود می کند، رفتن به دوزخ سوزنده است، زیرا او با پوشاندن نعمت های خدا و نادیده گرفتن احسان بندگان او از راه خدا منحرف می شود و قدم در راه ستم می نهد که پایانی جز جهنم نخواهد داشت این سرانجامی است که قرآن به آنان نشان داده است: آیا ندیده ای کسانی را که نعمت خدا را به کفر بدل ساختند و مردم خود را به دیار هلاکت بردند، آنان به قرارگاه بد، دوزخ، داخل می شوند.