انقلا ب فرهنگی وفرهنگ انقلا بی

به بهانه ۱۹ آذر سالروز تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی به فرمان امام خمینی ره

اکنون که با تائیدات خداوند متعال و عنایت ودعای حضرت بقیه‌الله- روحی لمقدمه الفداء- دانشگاه‌هاو مدارس عالی کشور کار خود را در سطح وسیعی شروع کرده‌اندو حرکت سازندگی با تمام ابعادش در کشور اسلام رو به گسترش است و مغزهای متعهد و متخصص به فعالیت‌های پرارج خود ادامه می‌دهند با اخراج کارشناسان خائن اجنبی و فرار کارشناسان غرب و شر ق‌زده که کشور را وابسته به خارج در تمام ابعاد نموده بودند نیاز مبرم به متخصصان متعهد واسلا‌م‌شناسان متخصص و مغزهای متفکر وطنخواه و نیروهای فعال ماهر واساتید و مربیان ومعلمان معتقد به اسلام و استقلال کشور در تمام کشور محسوس و در علوم دانشگاهی و فرهنگ مترقی محسوس‌تر می‌باشد و ضرورت توسعه و اصلاح مراکز آموزشی و انقلاب فرهنگی به معنای واقعی هر روز روشن‌تر می‌گردد و بحمدالله ستاد انقلاب فرهنگی در مدت کوتاهی که از عمرش گذشته خدمت‌های ارزنده و گام‌های مفید و موثری در این امر حیاتی برداشته و مورد تقدیر و تشکر است . ولی خروج از فرهنگ بدآموز غربی و نفوذ و جایگزین شدن فرهنگ آموزنده اسلامی- ملی و انقلاب فرهنگی در تمام زمینه‌ها در سطح کشور آن چنان محتاج تلاش و کوشش است که برای تحقق آن سالیان دراز با ید زحمت کشید و با نفوذ عمیق ریشه‌دار غرب مبارزه کرد ...”

آنچه در بالا ذکر شد قسمتی از پیام بنیانگذار کبیر جمهوری اسلامی ایران به اعضای ستاد انقلاب فرهنگی است که در ۱۹ آذرماه ۱۳۶۳ اعلام شد. زمانی که این پیام از سوی امام راحل (ره) صادر گردید آقای محمدعلی انصاری (از اعضای دفتر اما(ره )) طی یادداشتی خطاب به ایشان نوشتند : “ پس از اسلام آیا لازم است که در خبر نام ستاد انقلاب فرهنگی به شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییر داده شود ؟” امام خمینی(ره)نیزدر پاسخ مرقوم داشتند : “ لزومی ندارد ولی مانعی هم ندارد .” بدین ترتیب شورای انقلاب فرهنگی با انتصاب چند عضو جدید دیگر در تاریخ مذکور کار خود را با شرایط و اهداف ویژه و مهمتری آغاز کرد .

● تحول در عرصه فرهنگ بعد از پیروزی انقلاب

شورای عالی انقلاب فرهنگی پس از انقلاب با هدف ایجاد تحول عمیق فرهنگی در سطح جامعه به عنوان مرجع عالی سیاستگذاری،‌تعیین خط مشی ‌تصمیم گیری و هماهنگی وهدایت امور فرهنگی آموزشی و پژوهشی کشور در چارچوب سیاست‌های کلی نظام فعالیت خود را آغاز نمود . به موجب فرمان مستقیم امام خمینی(ره) که در پیام نوروزی ۱۳۵۹ عنوان شد معظم‌له بر ضرورت ایجاد انقلاب اساسی در دانشگاه‌های سراسر کشور تصفیه اساتید مرتبط با شرق و غرب و تبدیل دانشگاه به محیطی سالم برای تدوین علوم عالی اسلامی تاکیدنمودند. در ۲۹ فروردین همان سال شورای انقلاب در پی دیدار با رهبر انقلاب مقرر کرد گروه‌ها و احزاب سیاسی ظرف حداکثر سه روز ملزم به تعطیلی دفاتر خود در دانشگاه‌های سراسر کشور هستند.

در این میان‌احزاب و گروههای سیاسی در وا قع دانشگاه را به ستاد جنگ خود تبدیل کرده و استادان و دانشجویان را تحت فشار قرار داده بودند . آنها به اساتید انقلابی و متعهد اهانت می‌کردند و دانشگاه را محل تنازعات سیاسی خود قرار داده بودند . به دلیل اینکه این مسئله موجب افول علمی دانشگاهها و کشور می‌گردید اعلام شد که آنها دفاتر خود را در دانشگاه‌ها تعطیل نمایند اما ‌آنها به مقابله برخاستند و حوادث بعضا خونینی ‌ در برخی نقاط کشور و در پاره‌ای از دانشگاه‌ها رخ داد و درگیری‌های نسبتا سختی به وقوع پیوست که منجر به تعطیلی دانشگاهها به مدت ۲ سال شد . با مطالعه گذرا بر بخش کوچکی از اهداف ارزشمند انقلاب فرهنگی از جمله نشر افکار و آثار انقلاب فرهنگی اسلامی و ایجاد وتحکیم روابط فرهنگی با کشورهای دیگر بویژه با ملل اسلامی و همچنین حفظ ‌، احیاء و معرفی آثار اسلامی و ملی رسالت خطیر این شورا را نمایان می‌سازد. بدیهی است وضع مطلوب حکومت اسلامی آن است که علاوه بر وجود عدالت اقتصادی و رفاه نسبی برای همگان فضیلت‌های اخلاقی و ارزش‌های انسانی نیز در آن جامعه موج بزند . قطعا مهندسی فرهنگی به معنای اضافه کردن به قطر نهادهای رسمی، تار تنیدن در اطراف گروههای مرجع در جهت غیرمسئول دانستن آنها، نفی تحول،توزیع افتخارات بر اساس منافع و یا گروه حاکم نیست .

مسئله‌ای که به نظر می‌رسد باید به آن پاسخ داده شود این است که حکومت اعم از شورای عالی انقلاب فرهنگی تا سایر نهادهای نظام و دولت چقدر می‌توانند و چقدر باید در تغییر شکل زندگی جامعه اعمال مدیریت و دخالت کنند و چقدر اساسا امکان این دخالت و تاثیرگذاری وجود دارد؟ چه چیزهایی را می‌توان و چه چیزهایی را نمی‌توان مهندسی کرد ؟ کالبد انگاری و ارگان دیدن جامعه و اعتقاد به روح جمعی داشتن یک ملت و نداشتن آن در مهندسی فرهنگی وسیاستگذاری آن موثر است. باید مشخص گردد که جامعه چه چیزهایی را بر فرد تحمیل می‌کند و فرد چه چیزهایی را می‌تواند بر جامعه تحمیل کند . جامعه چقدر از بیرون متاثر می‌شود و چقدر تحولات آن محصول دینامیک درونی آن است. آیا جامعه فرهنگ‌ساز است و یا فرهنگ‌پذیر و یا هر دو ؟ این قبیل سوالات بنیادین و مهم و هزاران سوال دیگر از این دست همگی نقش بسیار موثر و مهمی در دگرگونی وانقلاب فرهنگی جامعه ما دارند . آنچه در اینجا حائز اهمیت می‌باشد این است که تغییر در حوزه فرهنگ امری بطئی و دراز مدت است که سازوکارهای پدید آمدن آن با سازوکارهای بروز و ظهور انقلاب سیاسی متفاوت است . یک تحول فرهنگی شاید بتواند به بروز یک انقلاب سیاسی منجر شود ولی یک انقلاب سیاسی با ابزارها و نهادهای سیاسی خود و در آن مدت زمانی که انتظار آن را دارد نمی‌توانددر نیل به انقلاب فرهنگی موفق شود.

آن تحول فرهنگی که به وجود آورنده انقلاب اسلامی بود چنان پیچیده بود و چنان شرایط گوناگون و مردان بزرگ در پدید آمدن آن نقش داشتند که احصاء و شمارش همه آنها کاری غیرممکن می‌نماید. در مقابل دستگاه سیاسی و ارگان‌های اقتصادی کشور می‌بایست به درک این نکته نایل گردند که تحول در حوزه فرهنگ و تغییرات بنیادین در الگوها و مدل‌های فرهنگی یک ملت یک پروسه مطول، پیچیده و بسیار ظریفی است که شاید از حد دستگاه‌های سیاسی و اقتصادی و بسیاری از بخشنامه‌های اداری فراتر باشد.

با همه این تفاسیر اکنون پس از گذشت حدود سه دهه به نظر می‌رسد شورای عالی انقلاب فرهنگی بایست با تدوین یک دکترین پویا و خلاق با نگاه آ‌سیب‌شناسانه به طور دقیق و منطبق بر آ‌موزه‌ها وارزش‌های اصیل انقلاب به یاری حوزه فرهنگ و آ‌موزش کشور خصوصا دانشگاه‌ها بشتابد چرا که امروز احساس نیاز بسی رایج‌تر از خود نیاز است و معضل جامعه فرهنگی است که با نسخه‌های اقتصادی و سیاسی صرف شفا نخواهد یافت. مسئولین فرهنگی علی‌الخصوص در دانشگاه‌ها باید مجتهدان فرهنگی باشند یعنی در حوزه فرهنگ انسان پویایی بوده و توانایی رصد و تحلیل مبتنی بر دانایی را در وجود خویش پرورانده باشند. معاونت‌های فرهنگی دانشگاه‌ها نیز با توجه به اینکه اختیارات قانونی و جایگاه ویژه دارند می‌توانند با ارائه راهکارهای جدید از جمله مستقل کردن فرهنگ در هر دانشگاه با دید کارشناسی و ایجاد اتاق‌های فکر و همفکری مسئولان دانشگاه ،‌اساتید و تشکل‌های دانشجویی با توجه به فرهنگ اصیل اسلام و تمدن ایران بر حسب مقتضیات استان و محل آن دانشگاه برنامه‌های فرهنگی طرح‌ریزی کنند.

دیگر متولیان فرهنگی جامعه، امروزه بایستی با درک بیشتر ضروریات اجتناب ناپذیر جهان نوین مسیر حرکت خود را بر اساس مولفه‌های تحول خواه ،‌اسلامی و ملی قرار دهند و با نقد درونی و مجهز کردن خود به عنصر خردورزی و واقع بینی این جریان را هدفمند و اصولی شکل دهند . به یقین این مهم همراهی طیف گسترده دانشجویان و همچنین عالمان و نخبگان سیاست را در پی خواهد داشت . تبادل فرهنگی با فرهنگ‌های دیگر به منظور غنی ساختن فرهنگ خودی مبارزه با حس حقارت در مواجهه با فرهنگ بیگانه و نفی تعصب و حمایت عقلانی از هویت دینی می‌تواند به عنوان خیزشی ستودنی به منظور یک مهندسی مجدد در پیکره عالی‌ترین نهاد فرهنگی کشور حائز اهمیت باشد . باور این مسئله که خود مرد م سرنوشت جامعه خودشان را مشخص خواهند کرد باید دولتمردان را نسبت به مقوله تغییر ارزش‌ها حساس و دغدغه مند نماید . اگر احساس شود که ساختار مدیریت فرهنگی کشور به دور از یاری مردم در نظام مردمسالاری دینی می‌خواهدکار کند نخواهد تو انست دستاوردهای انقلاب فرهنگی را تکامل بخشد . در جستجوی نوعی انقلاب فرهنگی منهای فرهنگ انقلابی بودن جفایی است بر آرمان‌های اصیل امام (ره.)

● جمع بندی

نیاز به انقلاب فرهنگی و تحول و دگرگونی در برخی مفاهیم و مدل‌های رایج همچنان نیاز روز است و مسئله‌ای نیست که به راحتی بتوان از آ‌ن دور شد. یکی از منابع اصیل و مهم در این مسئله برای شناخت معضلات و آسیب‌های فرهنگی و همچنین تولید پادزهر و ایجاد واکسن برای از بردن آ‌ن امراض و چالش‌ها گفتارهای گوهربار بنیانگذار کبیر جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی(ره) ومقام معظم رهبری است . به طور مثال در پیامی که امام راحل (ره) در نوزده آ‌ذر ۱۳۶۳ صادر می‌کنند چند محور بسیار مهم وجود دارد که هنوز هم توجه دقیق‌تر و مستمر از سوی متصدیان فرهنگی می‌طلبد:

۱) تربیت متخصصان متعهد و اسلام‌شناسان متخصص که به ارزش‌های بومی،‌ملی و مذهبی وابسته باشند.

۲) توسعه و اصلاح هر چه بیشتر مراکز آ‌موزشی

۳) خروج از فرهنگ بدآموز غربی و نفوذ و جایگزین شدن فرهنگ آموزنده اسلامی - ملی

۴) تلاش مستمر و سرمایه‌گذاری بیشتر برای نهادینه شدن هر چه بهتر انقلاب فرهنگی و مبارزه با غرب

۵) خارج کردن معلمین و اساتید وابسته - به شرق و غرب- از نظام آموزشی کشور

نگاهی اجمالی به پنج محور ذکر شده و همچنین دیگر بیانات امام (ره) ما را به تفکر در این مسئله وا می‌دارد که آیا با گذشت قریب به سه دهه از تشکیل و شکل‌گیری شورای عالی انقلاب توانسته‌ایم این مطالبات و موضوعات مهم رابه طور کامل در سطح جامعه محقق کنیم ؟ پاسخ این سوال را بر عهده خوانندگان می‌گذاریم.

سید مرتضی مفیدنژاد